بزرگ‌ترین ارتش خاورمیانه/ ارتش ایران چه‌قدر قدرتمند است؟ +عکس و فیلم

سرویس جهان مشرق – امیر دریادار «شهرام ایرانی» فرمانده‌ی نیروی دریایی ارتش ایران، اخیراً اعلام کرد: «ما تا امروز در تمامی تنگه‌های راهبردی دنیا حضور داشته‌ایم و تنها در دو تنگه حضور نداشته‌ایم؛ که در یکی از آن‌ها امسال حضور پیدا می‌کنیم؛ و در حال برنامه‌ریزی برای حضور در تنگه پاناما هستیم.» این اظهارات امیر ایرانی با واکنش‌های مختلفی در سطح بین‌المللی مواجه شد و حتی آمریکایی‌ها گفتند تلاش‌ها و مواضع ایران درباره‌ی تصمیم برای توسعه‌ی حضور نظامی در نیم‌کره‌ی غربی را رصد می‌کنند.

امیر دریادار «شهرام ایرانی» فرمانده‌ی نیروی دریایی ارتش ایران، اخیراً گفت این نیرو قصد حضور نظامی در تنگه‌ی پاناما را دارد. (+)

با توجه به نقش پررنگ سپاه پاسداران در مقابله با دشمنان ایران در خارج از مرزهای کشور، چه از طریق نیروهای نیابتی و چه از طریق موشک‌های نقطه‌زن، بسیاری از گزارش‌های اندیشکده‌ها و رسانه‌های بین‌المللی روی این شاخه از نیروهای مسلح جمهوری اسلامی متمرکز می‌شوند و ظرفیت‌های ارتش جمهوری اسلامی ایران، کم‌تر موضوع مقالات بین‌المللی قرار می‌گیرد. این در حالی است که ارتش ایران بزرگ‌ترین ارتش خاورمیانه است و روزبه‌روز به سلاح‌های پیشرفته‌تری مجهز می‌شود که آن را به یک بازدارنده‌ی قوی مقابل هرگونه تهاجم خارجی تبدیل می‌کنند. نشریه‌ی آمریکایی «1945» اخیراً طی گزارشی تحت عنوان «ارتش ایران چه‌قدر قدرت دارد؟ [1]» به توصیف و توضیح قدرت ارتش جمهوری اسلامی ایران پرداخته است. آن‌چه در ادامه می‌خوانید، گزیده‌ای از گزارش 1945 است.

لازم به ذکر است که مشرق صرفاً جهت اطلاع نخبگان و تصمیم‌گیران عرصه سیاسی کشور از رویکردها و دیدگاه‌های محافل رسانه‌ای-اندیشکده‌ای بین‌المللی این گزارش را منتشر می‌کند و دیدگاه‌ها، ادعاها و القائات این گزارش‌ لزوماً مورد تأیید مشرق نیست.

شاید سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به عنوان نیروی نظامی اصلی ایران بیش‌تر شناخته‌شده باشد. با این وجود، در حالی که سپاه پاسداران[2] وظیفه‌ی دفاع از اصول انقلابی این کشور را به عهده دارد، نیروهای مسلح ایران، موسوم به «ارتش»، از مرزهای کشور دفاع می‌کنند و از نظم داخلی محافظت می‌نمایند. ارتش ایران[3] برای دفع تهدیدات خارجی از حدود 600 هزار نیروی فعال تشکیل شده که در قالب نیروهای زمینی، دریایی، و هوایی تقسیم‌بندی شده‌اند. این نهاد نظامی حکم سازمان نظامی کلاسیک ایران را دارد، اما بودجه، تجهیزات، و توجه کم‌تری نسبت به سپاه پاسداران دریافت می‌کند. از آن‌جایی که ارتش، اصول انقلابی ایران را از طریق گروه‌های نیابتی[4] صادر نمی‌کند و در کارزار هسته‌ای این کشور نقشی ایفا نمی‌نماید، با سپاه پاسدارانِ مورد علاقه‌ی رژیم، از نظر جایگاه قابل‌مقایسه نیست. با وجود این، ارتش ایران همچنان بزرگ‌ترین ارتش در خاورمیانه است[5] و به انبار موشکی‌ای مجهز است که دشمنانش باید از آن نگران باشند.

ارتش ایران بزرگ‌ترین ارتش خاورمیانه، از نظر تعداد نیروی نظامی فعال، است و دشمنان جمهوری اسلامی باید نگران زرادخانه‌ی موشکی و شهرک‌های پهپادی آن باشند. (+)

در همین‌باره بخوانید:

›› پیام همکاری‌های جدید تهران و مسکو برای اسرائیل

›› گندم، پهپاد و ماهواره؛ هشدار وال‌استریت‌ژورنال درباره گسترش روابط ایران و روسیه

تاریخ ارتش

ارتش متعارف ایران[6] در اواسط دهه‌ی 1920، اندکی پس از به تخت نشستن رضاشاه پهلوی پس از جنگ جهانی اول، تأسیس شد. طبق گزارش اندیشکده‌ی آمریکایی «مؤسسه‌ی خاورمیانه»، یکی از اولویت‌های آخرین پادشاه ایران، محمدرضا پهلوی، تشکیل بزرگ‌ترین و قوی‌ترین نیروی مسلح منطقه بود[7]. وی نیروهای نظامی غربی را برای آموزش نیروهایش به ایران آورد و افسران خودش را برای کسب مهارت‌های بیش‌تر به دانشکده‌های نظامی خارجی فرستاد. تا پیش از انقلاب اسلامی سال 1979 که شاه را از قدرت سرنگون کرد، تهران همچنین از تجارت با قدرت‌های غربی، به‌ویژه آمریکا، نیز بهره‌مند بود. معامله‌های هنگفت خرید تسلیحات، پیشرفته‌ترین فناوری‌های آن زمان را در اختیار ارتش ایران گذاشت؛ از جمله 80 فروند اف-14 «تامکت» [8].

«افتخار» اولین شکار هوابه‌هوا توسط جنگنده‌ی اف-14 متعلق به یک خلبان ایرانی است که تنها چند روز پس از آغاز جنگ ایران و عراق، یک هلیکوپتر «میل می-25» (نسخه‌ی صادراتی هلیکوپتر تهاجمی می-25)، یا به قول خود خلبان‌های شوروی «تانک پرنده» را منفجر کرد. «جلیل زندی» (تصویر بالا در کنار یک فروند اف-14 «تامکت») خلبان ایرانی را با 11 شکار موفق در جریان جنگ ایران و عراق، به عنوان موفق‌ترین خلبان اف-14 می‌شناسند. روی هم رفته، عملکرد نیروی هوایی ایران با استفاده از جنگنده‌های اف-14 در جریان جنگ با عراق، فراتر از انتظار بود و گزارش‌های موجود حاکی از آن است که در جریان این جنگ 160 هوانورد عراقی شکار اف-14های ایرانی شده‌اند. (+)

با این حال، وقتی انقلاب اسلامی به طور ناگهانی حکومت سلطنتی را سرکوب کرد و روحانیون شیعه بنیادگرا، تحت رهبری آیت‌الله روح‌الله خمینی، قدرت را به دست گرفتند، توسعه و پیشرفت ارتش [موقتاً] متوقف شد. به عنوان نمونه، نیروی هوایی ایران هنوز جنگنده‌های قدیمی اف-14 را به عنوان ستون اصلی تجهیزات هوایی به نمایش می‌گذارد. ایران اولین درگیری بزرگ خود پس از انقلاب را در جریان جنگ با عراق تجربه کرد؛ جنگی که طی بخش عمده‌ای از دهه‌ی 1980 ادامه پیدا کرد. رژیم که تازه روی کار آمده بود و پیشاپیش (به خاطر این‌که ارتش تا پیش از انقلاب به شاه خدمت می‌کرد) به ارتش بی‌اعتماد بود[9]، به شبه‌نظامیان سپاه پاسداران اجازه داد تا فرماندهی عملیات‌های دفاعی و سپس تهاجمی کشور را به عهده بگیرند. جنگ ایران و عراق نشان‌دهنده‌ی نقش جدیدی بود که قرار بود ارتش در جمهوری اسلامی ایران ایفا کند: جایگاه دوم پس از سپاه.

یک فروند جنگنده‌ی چندمنظوره‌ی «سوخو-35اس» نیروی هوایی روسیه در حال برخاستن از زمین در سال 2016. شواهد حکایت از دستیابی قریب‌الوقوع ایران به جنگنده‌های سوخو-35 روس دارد؛ جنگنده‌ای که می‌تواند بخش زیادی از مأموریت نوسازی ناوگان نیروی هوایی کشور را محقق کند. (+)

در همین‌باره بخوانید:

›› پهپاد در ازای سوخو-35/ گمانه‌زنی‌ها درباره معامله تسلیحاتی ایران و روسیه

ظرفیت‌های ارتش

اگرچه ارتش[10] عموماً بودجه‌ی کمی دارد و نسبت به سپاه پاسداران کم‌تر به پیشرفته‌ترین تسلیحات مجهز است، اما ارتش متعارف ایران برخی از تجهیزات نظامی پیشرفته‌تر ایران را در اختیار دارد. هم سپاه پاسداران و هم ارتش روزبه‌روز به سلاح‌های نقطه‌زن مرگ‌بارتری مجهز می‌شوند. به طور سنتی نیروی هوافضای سپاه موشک‌های بالستیک[11]، پهپادها[12]، و موشک‌های کروز حمله‌ی زمینی ایران را در اختیار داشته است، در حالی که موشک‌های کروز ضدکشتی در اختیار نیروی هوایی ارتش بوده‌اند. سال 2021 «فرماندهان ایرانی دستیابی نیروی زمینی و نیروی دریایی سپاه پاسداران به موشک‌های بالستیک را، که به طور سنتی در انحصار نیروی هوافضای سپاه پاسداران بود، برجسته کردند. علاوه بر این، نیروی هوایی ارتش نیز یک موشک کروز دوربرد حمله‌ی زمینی را به نمایش گذاشت؛ که این نوع موشک نیز به طور سنتی برای نیروی هوافضای سپاه پاسداران محفوظ بود. ضمناً هم سپاه پاسداران و هم ارتش اکنون از پهپادهای مسلح و انتحاری استفاده می‌کنند[13].»

تانک «کرار» ساخت ایران. با توجه به نقش‌های متفاوت تعریف شده برای سپاه پاسداران و ارتش ایران، تجهیزات تولیدی و در خدمت آن‌ها نیز با یک‌دیگر تفاوت دارد. با این وجود، رفته‌رفته سلاح‌های پیشرفته در اختیار این دو شاخه‌ی نیروهای مسلح ایران قرار می‌گیرند و هیچ مانعی مقابل هم‌افزایی آن‌ها در دفاع از کشور وجود ندارد. (+)

در همین‌باره بخوانید:

›› رادارگریز و مرگ‌بار؛ تأثیر پهپادهای ایرانی بر جنگ اوکراین

›› پهپاد آرش-2: تل‌آویو و حیفا چگونه با خاک یکسان خواهند شد؟

در حال حاضر، ارتش و سپاه پاسداران هر دو در زرادخانه‌هایشان راکت هدایت‌شونده دارند. بنابراین، اکنون هر دوی این شاخه‌ی نیروهای مسلح ایران سلاح‌های مرگ‌بار[14] برای اهداف دفاعی و تهاجمی در اختیار دارند. با توجه به تاکتیک‌های به‌کاررفته در جنگ ایران و عراق، ارتش نیز، علاوه بر سپاه پاسداران، از قابلیت‌های قابل‌توجهی در جنگ نامتقارن[15] برخوردار است. این امکان وجود دارد که در صورت وقوع جنگ، ارتش بتواند تهدیدی برای همسایگان ایران باشد، به‌خصوص اگر رژیم این کشور قرار باشد تجهیزاتی را در اختیار نیروهای مسلح خود در ارتش قرار دهد که عموماً برای سپاه پاسداران محفوظ هستند. علاوه بر این، نیروی دریایی ارتش[16] می‌تواند بر کشتیرانی و جریان نفت در تنگه‌ی هرمز[17] تأثیر بگذارد؛ کاری که شناورهایش بارها ثابت کرده‌اند می‌توانند انجام دهند.

ناوبندر «مکران» متعلق به نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران. این «جزیره‌ی متحرک 121 هزار تُنی» بزرگ‌ترین شناور نظامی ایران است. فرمانده‌ی نیروی دریایی ارتش ایران اخیراً اعلام کرد این نیرو قصد حضور در تنگه‌ی پاناما را دارد. (+)

در همین‌باره بخوانید:

›› تهران-تل‌آویو در 7 دقیقه: 5 سلاح قدرتمند ایران به روایت نشریه آمریکایی