بنابر اعلام ایران‌خودرو، نزدیک به 10میلیون نفر در طرح فروش اخیر این شرکت ثبتنام کرده‌اند، حال آنکه تنها 21هزار دستگاه خودرو در این طرح عرضه شده است. با وجود چنین اختلافی میان میزان عرضه و تقاضای خودرو در این مرحله از قرعه‌کشی، باز هم طبق قانون مجلس شورای اسلامی، 70درصد از ظرفیت فروش به دو طرح «حمایت از خانواده و جوانی جمعیت» و «اسقاط و جایگزینی خودروهای فرسوده» تخصیص داده شد. به همین دلیل، شانس برد افراد عادی در این لاتاری بسیار پایین است. هرچند وزارت صمت اعلام کرده برای مقابله با رانت، تا پایان سال جاری قرعه‌کشی خودرو حذف خواهد شد، اما به نظر می‌رسد با توجه به اینکه تخصیص این 70درصد سهمیه (50درصد برای مادران دارای دو فرزند و بیشتر و 20درصد برای مالکان خودروهای فرسوده) الزام قانونی دارد، نمی‌توان به حذف رانت در بازار خودرو حتی با پایان دادن به لاتاری امید داشت.
این از آن جهت است که حتی اگر هیچ خودرویی از طریق سازوکار قرعه‌کشی عرضه نشود، باز هم مادران مشمول و مالکان خودروهای فرسوده از رانتی قانونی برای دریافت خودرو با قیمت کارخانه برخوردار هستند. این در شرایطی است که خودروسازان از چند ماه پیش بخشی از تولید خود را در بورس کالا عرضه می‌کنند و چون قیمت فروش، قیمت کشف‌شده در این بستر است، آنها از این ناحیه سود بالایی به دست می‌آورند. بااینحال بخش اعظم ظرفیت فروش آنها مشمول تکالیف قانونی مجلس شورای اسلامی است و در طرح‌های فروش «مادران» و «خودروهای فرسوده» قیمت‌های کارخانه‌ای (دستوری) ملاک قرار می‌گیرد. بنابراین هارمونی لازم بین طرح‌های فروش خودروسازان وجود ندارد، زیرا بخشی از تولید آنها با قیمت رقابتی (در بستر بورس کالا) فروخته می‌شود و بخش دیگر نیز با قیمت‌های دستوری و احتمالا زیان‌ده.
این موضوع اتفاقا یکی از دلایلی است که اجازه نداده عرضه خودرو در بورس کالا مزایای کامل خود را بروز بدهد. البته این نکته را نیز نباید فراموش کرد که در‌حال‌حاضر عرضه خودرو در بورس کالا با مخالفت‌هایی جدی مواجه شده و حتی برخی نهادها، مانند سازمان بازرسی کل کشور، خواستار لغو این روش و بازگشت به دوران شورای رقابت هستند. اگر این اتفاق رخ بدهد و شورای رقابت به قیمت‌گذاری برگردد، احتمالا مانند گذشته هر چند وقت یکبار قیمت خودروهای داخلی تغییر خواهد کرد و قرعه‌کشی نیز دیگر در کار نخواهد بود. با حذف قرعه‌کشی و در خلاء بورس کالا، خودروسازان محصولات خود را مانند گذشته در قالب طرح‌های فروش فوری و پیش‌فروش عرضه خواهند کرد.
بر این اساس، سایت فروش خودروسازان مانند دوران قرعه‌کشی برای مدتی مشخص باز خواهد بود و به محض تکمیل ظرفیت، بسته خواهد شد. در این صورت، این پرسش پیش می‌آید که تکلیف طرح‌های تکلیفی مجلس بر دوش خودروسازان چه خواهد بود؟ به نظر می‌رسد پس از حذف لاتاری و در صورت لغو عرضه خودرو در بورس کالا، خودروسازان طرح فروشی جداگانه را برای «مادران» و «مالکان خودروهای فرسوده» لحاظ خواهند کرد. در حال حاضر نیز قرعه‌کشی مربوط به این دو گروه (مادران و مالکان خودروهای فرسوده) به صورت جداگانه انجام می‌شود، زیرا خودروسازان طبق قانون مجبورند سهمیه‌ای جدا برای آنها لحاظ کنند.
اما بررسی آمار و اطلاعات این مرحله از قرعه‌کشی خودرو، از ثبت تقاضای 9میلیون و 676هزار و 177نفری حکایت دارد. این در حالی است که تعداد خودروهای عرضه‌‌شده در این مرحله، تنها 21هزار دستگاه بوده است. بنابراین اگر هیچ‌‌گونه امتیاز ویژه‌ای برای هیچ‌یک از متقاضیان وجود نداشت، از میان تقریبا هر 460 نفر متقاضی فروش فوق‌العاده، یک نفر برنده می‌شد. بااینحال وضعیت واقعی عرضه خودرو به این صورت نیست و بیشتر خودروهای عرضه‌‌شده در طرح اخیر، با امتیاز ویژه (یکی برای «مادران» و دیگری نیز برای «مالکان خودروهای فرسوده») به متقاضیان فروخته خواهند شد. طبق آمار، تعداد افرادی که خارج از دو طرح جوانی جمعیت و اسقاط خودروهای فرسوده و به صورت عادی در این مرحله از قرعه‌کشی ثبتنام کرده‌اند، پس از انجام پاکسازی لازم، هشت‌‌میلیون و 752هزار و 849 نفر است.
این در حالی است که تنها هشت‌هزار و 400 دستگاه خودرو به این دست از متقاضیان اختصاص پیدا کرده است. بنابراین شانس برد افراد عادی در طرح فروش اخیر خودرو یک به هزار و 42 نفر است. در واقع شانس هر شرکت‌کننده برای برنده شدن در این لاتاری 095/ 0 (95هزارم) درصد بوده است. در مقابل برای دو طرح جوانی جمعیت و نوسازی خودروهای فرسوده، مجموعا 923هزار و 346 نفر ثبتنام کرده‌اند، حال آنکه در مجموع 12هزار و 600 دستگاه خودرو در قالب این دو طرح عرضه شده است. بنابراین از میان هر 73 نفری که در یکی از این دو طرح ثبتنام کرده‌اند، یک نفر برنده می‌شود. بنابراین شانس مادران و مالکان خودروهای فرسوده (در مجموع) برای برد در این لاتاری، نهایتا 4/ 1درصد است.
بااینحال با نگاه تفکیکی به این دو طرح مشخص می‌شود شانس متقاضیان در طرح جوانی جمعیت نسبت به طرح نوسازی خودروهای فرسوده بیشتر است. در این مرحله از قرعه‌کشی ایران‌خودرو 474هزار و 982 نفر در طرح جوانی جمعیت ثبتنام کرده‌اند و در مقابل، 10هزار و 500 دستگاه خودرو نیز در قالب این طرح عرضه شده است. در نتیجه از هر 45 متقاضی، یک نفر شانس دریافت خودرو با قیمت کارخانه‌ای خواهد داشت. به عبارت بهتر، شانس هر متقاضی برای خرید خودرو در قالب این طرح تنها 2/ 2درصد است. در نهایت در طرح اسقاط خودروهای فرسوده نیز 448هزار و 364 نفر برای خرید دوهزار و 100 دستگاه خودرو ثبتنام کرده‌اند که نشان می‌دهد از میان حدودا هر 214 نفر، یک نفر در این طرح برنده می‌شود. بنابراین هر متقاضی طرح خودروهای فرسوده برای برنده شدن در طرح اخیر، تنها 46/ 0درصد شانس دارد.
