خیابان راستوان واقع در نیستان سوم منطقه پاسداران تهران، صبح جمعه شاهد یک اقدام مسلحانه بود. یک فرد مسلح صبح روز جمعه 7 بهمن با سلاح کلاشنیکف وارد سفارت جمهوری آذربایجان در تهران شده و بر اساس فیلم‌های منتشره با اسلحه خودکار به اتاقک نگهبانی امنیتی مقابل سفارت حمله کرده و رئیس نیروهای محافظ سفارت را کشته است. دو نفر از نگهبانان نیز حین تلاش برای جلوگیری از این حمله مجروح شده‌‌‌اند اما وضعیت آنها بحرانی نیست. در بازجویی‌های اولیه انگیزه ضارب مسائل شخصی و خانوادگی اعلام شده است. تحقیقات تکمیلی‌تر در دست بررسی است. با این حال جمهوری آذربایجان این اقدام را تروریستی خوانده و از احتمال تخلیه سفارت خود در فرصت مقتضی خبر داده است. وزارت خارجه آذربایجان سفیر ایران در باکو را احضار کرد.
واکنش ایران چه بود؟
دولت جمهوری اسلامی ایران رسما مراتب تسلیت عمیق خود را به خانواده عضو کشته‌شده سفارت، دولت و ملت آذربایجان اعلام و بر رسیدگی دقیق و فوری به ابعاد مختلف حادثه تاکید کرد. وزارت امورخارجه بلافاصله پس از وقوع حادثه در تماس با مسوولان دستگاه دیپلماسی جمهوری آذربایجان پیگیری موضوع را آغاز کرد.
سخنگوی وزارت امور خارجه ایران دقایقی پس از این اقدام مسلحانه که در ورودی سفارت جمهوری آذربایجان در تهران صورت گرفت، این اقدام را شدیدا محکوم کرد. ناصر کنعانی با تسلیت و ابراز همدردی عمیق با خانواده این عضو سفارت و نیز دولت و ملت آذربایجان، عنوان کرد: نیروهای انتظامی و امنیتی بلافاصله وارد عمل شده و فرد ضارب را دستگیر کردند که تحت بازجویی قرار دارد. سخنگوی وزارت امور خارجه در ادامه افزود: با دستور ویژه مقامات سیاسی و امنیتی کشور، موضوع با اولویت و حساسیت بالا در حال بررسی است تا ابعاد این اقدام و انگیزه ضارب مشخص شود. نتیجه بررسی‌‌‌های اولیه مقامات و دستگاه‌‌‌های ذی‌ربط، حاکی از انگیزه‌‌‌های شخصی در ورای این اقدام است. فلذا با توجه به ورود فوری دستگاه‌‌‌ها و نهادهای ذی‌ربط انتظامی، امنیتی و قضایی، توصیه می‌شود رسانه‌‌‌ها از انتشار اخبار غیرموثق و گمانه‌زنی‌‌‌ها در این زمینه اجتناب کنند.
سخنگوی وزارت خارجه همچنین خاطرنشان کرد: اطلاعات دقیق‌‌‌تر در این زمینه با تکمیل روند بررسی‌‌‌ها منتشر خواهد شد.همزمان حسین امیرعبداللهیان و احمد وحیدی وزرای خارجه و کشور با توجه به حادثه پیش آمده در سفارت جمهوری آذربایجان در تهران اهداف و انگیزه مهاجم مسلح را مورد بررسی قرار دادند. همچنین حسین امیرعبداللهیان بعد از ظهر روز جمعه، در گفت‌وگوی تلفنی با جیحون بایراموف، وزیر امور خارجه جمهوری آذربایجان، درباره حادثه حمله مسلحانه به سفارت این کشور در تهران گفت‌وگو کرد. وزیر امور خارجه ایران، با تسلیت و اظهار تأسف در مورد این واقعه که به کشته شدن یک دیپلمات و مجروح شدن دو نفر دیگر از کارکنان این سفارت منجر شد، با وزیر خارجه آذربایجان و خانواده این دیپلمات ابراز همدردی کرد.امیرعبداللهیان، با محکوم کردن این حادثه با اشاره به سوءاستفاده دشمنان دو کشور از حادثه امروز تاکید کرد، نباید اجازه دهیم که این حادثه بر مناسبات دو کشور تاثیر منفی بگذارد. وزیر امور خارجه پیشنهاد کرد برای روشن شدن ابعاد مختلف حادثه، نهادهای امنیتی دو کشور در همکاری نزدیک با یکدیگر، موضوع را پیگیری و بررسی کنند. در این تماس امیرعبداللهیان همچنین مراتب تأسف و همدردی رئیس جمهور ایران را به الهام علیاف رئیس جمهور آذربایجان، دولت، مردم و به‌ویژه خانواده حادثه دیدگان ابلاغ کرد.وزیر امور خارجه جمهوری آذربایجان نیز با تشکر از ابراز همدردی و پیام تسلیت رئیسجمهور و وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، از پیشنهاد وزیر امور خارجه کشورمان برای همکاری و هماهنگی نهادهای امنیتی و قضایی دو کشور برای روشن شدن ابعاد حادثه استقبال کرد.
جزئیات حادثه چه بود؟
سردار حسین رحیمی فرمانده انتظامی پایتخت نیز در تشریح جزئیات این حادثه گفت: مقارن با ساعت 8:25 روز جمعه در حالی که یکی از اعضای سفارت آذربایجان در جلوی در سفارت در حال پارک خودرو بود، یک دستگاه خودروی پراید که در فاصله نزدیکی مستقر شده بود از پشت به خودروی دیپلمات آذربایجان می‌‌‌زند؛ فرد ضارب به همراه دو فرزند خردسال خود در ادامه سلاح جنگی کلاش را از ماشین برداشته، خارج شده و در حالی که دیپلمات وارد سفارت می‌شود با تیراندازی وارد سفارت می‌شود و در مقطع ورود به سفارت، فرد دیپلمات کشته شده و دو نفر دیگر مجروح می‌‌‌شوند. با اطلاع پلیس از حادثه بلافاصله تیم‌‌‌های عملیاتی پلیس در محل حاضر و فرد ضارب را که مسلح بود و قصد فرار داشت دستگیر کردند.
وی با بیان اینکه سفارت آذربایجان در بخش دژبانی دچار تخریب شده و دو نفر دیگر نیز مجروح شدند، خاطرنشان کرد: ضارب انگیزه خود را از این اقدام مشکل خانوادگی عنوان کرد. به گفته سردار رحیمی «علت عدم‌حرکت پلیس دیپلماتیک به سمت مهاجم نیز این بوده که این مامور پلیس دیپلماتیک که در کیوسک دیده می‌شود، مسلح نبوده است. اما با دیدن کلاشنیکف در دست مهاجم و دستور ایست او که به نوعی تهدیدآمیز بوده است، از جایش حرکت نکرده و بلافاصله با مرکز پلیس تماس گرفته است.» قاضی محمد شهریاری، سرپرست دادسرای امور جنایی تهران در رابطه با این حادثه گفت: ساعت 8 صبح امروز یک دستگاه خودروی پراید با توقف مقابل سفارت جمهوری آذربایجان در تهران و پس از به کار‌گیری سلاح موفق به ورود به داخل ساختمان سفارت می‌شود. پس از حمله این فرد به سفارت یک فرد از جمهوری آذربایجان کشته و دو نفر مجروح می‌‌‌شوند. به گفته سرپرست دادسرای امور جنایی تهران تحقیقات اولیه نشان می‌دهد این فرد با انگیزه شخصی به سفارت جمهوری آذربایجان در تهران حمله کرده است. در تحقیقات اولیه متهم مدعی شده است: فروردین ماه امسال همسرم به سفارت آذربایجان در تهران مراجعه کرده و دیگر به منزل بازنگشته است. وی انگیزه خود از حمله به سفارت جمهوری آذربایجان را این‌گونه بیان می‌کند که در مراجعات مکرر به سفارت جمهوری آذربایجان در تهران هیچ پاسخی از آنها دریافت نمی‌‌‌کردم و تصور می‌‌‌کردم همسرم در سفارت جمهوری آذربایجان در تهران حاضر است و حاضر به دیدار با من نیست. امروز صبح (جمعه) تصمیم گرفتم با اسلحه کلاشینکفی که از قبل تهیه کرده بودم به سفارت مراجعه کنم.
اطلاعیه قوه قضائیه چه می‌گوید؟
مرکز رسانه قوه قضائیه با اعلام نشانه‌های بیشتر از انگیزه شخصی فرد مهاجم به سفارت آذربایجان بیان کرد: بررسی سوابق متهم نشان می‌دهد متهم در 29 فروردین 1401 شکایتی را مبنی بر مفقودی همسرش در ارومیه ثبت کرده است. همسر وی اهل باکو بوده است. پرونده مفقودی پس از پیگیری و مشخص شدن اینکه همسر وی به جمهوری آذربایجان بازگشته است در این موضوع خاص بسته می‌شود و پس از آن این فرد موضوع را از وزارت خارجه و سفارت جهوری آذربایجان پیگیری می‌کرده است. در ابتدای سال همسر فرد مهاجم با کمک دو نفر دیگر از اعضای خانواده‌اش به جمهوری آذربایجان می‌رود و دیگر برنمی‌گردد.
دستور ویژه رئیسجمهور
محمد جمشیدی معاون سیاسی رئیس جمهور نیز در صفحه شخصی خود در توییتر نوشت: «حادثه تلخ حمله به سفارت کشور برادر و همسایه جمهوری آذربایجان را محکوم می‌‌‌کنیم. آیت‌الله رئیسی بلافاصله پس از شنیدن این خبر ناگوار دستور بررسی همه‌جانبه موضوع را صادر و مراتب تسلیت و همدردی خود را با دولت، ملت و بازماندگان دیپلمات جان‌باخته اعلام و برای مجروحان آرزوی شفای عاجل کردند.» نورنیوز رسانه شورای عالی امنیت ملی در توییتی به این حادثه واکنش نشان داد و نوشت: این حادثه تاسف‌بار که همه شواهد از شخصی بودن نیت مهاجم خبر می‌دهد نباید با قضاوت‌های عجولانه به روابط دو کشور لطمه بزند. سیدمحمدعلی آل‌‌‌هاشم امام جمعه تبریز نیز با اشاره به حمله مسلحانه به سفارت جمهوری آذربایجان در تهران و محکوم دانستن این حمله از مسوولان دیپلماسی و امنیتی کشور درخواست کرد تا مساله را پیگیری کنند. سید‌حسن عاملی امام جمعه اردبیل در خطبه‌‌‌های نماز جمعه این هفته اردبیل با اشاره به حادثه اخیر سفارت آذربایجان اظهار کرد: این اقدام را با اشد عبارات محکوم می‌‌‌کنیم همچنان که پلیس و وزارت خارجه اعلام کردند این حادثه انگیزه شخصی و خانوادگی داشته و نباید بر روابط دو کشور سایه افکند.
واکنش‌های خارجی
بلافاصله پس از این اقدام مسلحانه، الهام علیاف رئیسجمهور آذربایجان در بیانیه‌‌‌ای به این حمله واکنش نشان داد و نوشت: ما خواستار بررسی فوری این اقدام تروریستی و مجازات تروریستها هستیم. حمله تروریستی به نمایندگی‌های دیپلماتیک غیرقابل قبول است. وی در حساب توییتری خود نوشت: «من قویا حمله تروریستی امروز علیه سفارتمان در تهران را محکوم میکنم. من عمیقا با خانواده و بستگان «عسکراف رضوان اوغلو» رئیس نیروهای گارد سفارت که برای محافظت از سفارت و کارمندان آن کشته شد ابراز همدردی میکنم. ما خواستار رسیدگی سریع به این اقدام تروریستی و مجازات تروریستها هستیم.»
طبق متن بیانیه وزارت خارجه جمهوری آذربایجان، ساعت 8:30 به وقت باکو حمله مسلحانه‌‌‌ای به سفارت این کشور در تهران صورت گرفته است. بنابر گفته وزارت خارجه این کشور، یک فرد مسلح صبح روز جمعه با سلاح کلاشینکف وارد سفارت شده است. آیخان حاجیزاده، سخنگوی وزارت خارجه آذربایجان نیز در گفت‌‌‌وگویی با تی‌آر‌تی عنوان کرد که طرف ایرانی مسوولیت کامل حمله به سفارت این کشور در تهران را برعهده دارد. وی همچنین اعلام کرد که دولت باکو درصدد است تا در آینده‌‌‌ای نزدیک سفارت خود در ایران را تخلیه کند. آیخان حاجیزاده در پاسخ به سوال مجری برنامه درباره انگیزه شخصی عامل حمله مدعی شد: «باکو اعتقاد ندارد که حمله به سفارت جمهوری آذربایجان در ایران به دلایل شخصی انجام شده باشد.» وی در ادامه تاکید کرده امنیت سفارت باکو باید تامین می‌‌‌شد.
یکی از اعضای پارلمان آذربایجان هم در توییتی مدعی شده که ما بارها درخصوص تهدیدها و ایدئولوژی‌‌‌های تروریستی رو به رشد در منطقه و همچنین عواقب‌‌‌شان هشدار داده بودیم. ضیافت عسکروف نایب‌رئیس مجلس ملی جمهوری آذربایجان در مورد حمله تروریستی به سفارت آذربایجان در تهران هم مدعی شده این اقدام تروریستی ایران علیه آذربایجان است. این یک عمل تروریستی در سطح دولتی است.
دفتر کمیسیونر حقوق بشر آذربایجان نیز در صفحه توییتری خود نوشت: ما قویا حمله تروریستی به سفارت آذربایجان در تهران را محکوم می‌‌‌کنیم و باور داریم که مقامات مسوول این کشور (ایران) تمام تلاش خود را برای حسابرسی به عاملان این قضیه انجام خواهند داد.
احضار آقای سفیر
در اقدامی دیگر جمهوری آذربایجان سیدعباس موسوی سفیر ایران در باکو را در ارتباط با این حمله مسلحانه احضار کرد. خبرگزاری ترند جمهوری آذربایجان با انتشار این خبر نوشت، طرف آذربایجانی در این دیدار به طرف ایرانی با محکومیت این حمله تاکید کرده است که این‌گونه حملات علیه نمایندگی‌های دیپلماتیک غیرقابل قبول است و این وظیفه کشور میزبان است که از ساختمان‌های دیپلماتیک در مقابل هر حمله‌‌‌ای دفاع کند. این گزارش افزود: جمهوری آذربایجان همچنین در این دیدار به کنوانسیون وین برای محافظت از اماکن دیپلماتیک و جان کارمندان و دیپلمات‌های خارجی اشاره کرده است. در واکنش به این حادثه مولود چاووش‌‌‌اوغلو وزیر خارجه ترکیه هم در توییتی با محکوم کردن این حمله نوشته است که «من حمله نابکار به سفارت آذربایجان در تهران را محکوم میکنم. امیدوارم که خداوند برادر شهیدمان را مورد مرحمت قرار دهد. من به اقوام وی و همچنین مردم آذربایجان تسلیت می‌‌‌گویم و امیدوارم که مجروحان به سرعت بهبود پیدا کنند. آذربایجان هرگز تنها نیست.»
فواد اوکتای معاون رئیسجمهور ترکیه هم در پیام توییتری با محکوم کردن حمله مسلحانه به سفارتخانه آذربایجان در تهران، گفت: ترکیه همواره در کنار آذربایجان قرار دارد. وی همچنین مرگ مسوول امنیتی سفارت آذربایجان را به خانواده وی و مردم این کشور تسلیت گفت و برای مجروحان شفای عاجل مسئلت کرد.در ادامه واکنش‌ها به حمله مسلحانه به سفارت باکو در تهران، ماریا زاخارووا سخنگوی وزارت خارجه روسیه هم در کانال تلگرامی خود با اشاره به اینکه بعدا اظهارنظر با‌جزئیات‌‌‌تری در این زمینه خواهیم داشت، نوشت: ما از حمله‌‌‌ای دیگر به سفارت آذربایجان - که در آن یک مامور امنیتی جان باخت- شوکه شده‌‌‌ایم. ما به همتایان آذربایجانی تسلیت می‌‌‌گوییم و حمایت خود را ابراز می‌‌‌داریم.
سخنگوی وزارت خارجه اوکراین نیز با انتشار توییتی نوشت: اوکراین قویا حمله به سفارت آذربایجان در تهران - که باعث کشته شدن یکی از پرسنل امنیتی و مجروح شدن چندتن دیگر از آنها شد - را محکوم می‌‌‌کنیم. ما به عزیزان قربانی صمیمانه تسلیت می‌‌‌گوییم و بهبودی سریع را برای مجروحان آرزومندیم. وزارت خارجه عربستان سعودی و اتحادیه اروپا نیز حمله به سفارت جمهوری آذربایجان در ایران را محکوم کرده‌اند. سفیر فرانسه در آذربایجان نیز نسبت به حمله مسلحانه در سفارت آذربایجان در تهران واکنش نشان داد و گفت از حمله به سفارت جمهوری آذربایجان در تهران عمیقا متاسفم. از طرف سفارت فرانسه صمیمانه تسلیت خود را به وزارت امور خارجه آذربایجان، همکاران و خانواده اورخان عسگروف ابراز میکنم.
احتشامیه میزبان خانه باکو
به اندازه قرنی، ملک شخصی و زراعی دکتر احتشام از یک حریم خصوصی، به خاک و قلمرو کشوری دیگر تبدیل شد. یک‌‌‌صد سال پیش دکتر احتشام، در شمال تهران که سر و ته آن رها بوده و شمال‌‌‌نشینی‌‌‌اش بیشتر شبیه صحرا نشینی بوده، زمین زراعتی و خانه و حسینیه‌‌‌ای را ایجاد کرد و بعدتر آن محدوده را گسترش داد و خانه کنار خانه ساخته شد و زمین‌‌‌های زراعتی پیش رفتند و سبزتر شدند. به اعتبار نام این پزشک، این منطقه شهرت احتشامیه گرفت. منطقه‌‌‌ای که از شمال به اختیاریه ختم می‌شود و در امتداد پاسداران قرار دارد. این منطقه جزئی از دروس محسوب می‌شود که بافت و شکل آن قدیمی است و در بعضی بخش‌‌‌ها هنوز ماشین‌‌‌های ویرانگر به جان خانه‌‌‌باغ‌‌‌ها نیفتاده‌‌‌اند. دنیای شهرنشینی و مرزها که تغییر شکل پیدا کرد، آن صحراها و باغ‌ها شدند شمال تهران و منطقه 5 که وجب به وجبش قیمت‌‌‌دار است. در یکی از مناطق جذاب بالای تهران که شهر را زیر پا دارد، جمعی از سفارتخانه‌‌‌ها هم جای گرفته‌‌‌اند. جمهوری‌آذربایجان، قزاقستان و پرتغال آنجا سفارت دارند.
روابط دیپلماتیک تهران- باکو چه زمانی آغاز شد؟
جمهوری اسلامی ایران در 25 دسامبر 1991 استقلال جمهوری آذربایجان را به رسمیت شناخت و روابط دیپلماتیک دو کشور در 12 مارس 1992 برقرار شد. ایران در سال 1969 یعنی زمانی که آذربایجان جزو اتحاد جماهیر شوروی بود، کنسولگری خود را در باکو افتتاح کرد که بعدها در مارس 1992 این کنسولگری به سفارت جمهوری اسلامی در آذربایجان تبدیل شد.
سفارت جمهوری آذربایجان در ایران نیز تقریبا 9 ماه بعد یعنی در دسامبر 1992 افتتاح شد. ایران از دسامبر 1992 دارای سرکنسولگری در نخجوان و آذربایجان نیز از 20 اکتبر 2004 دارای سرکنسولگری در تبریز است. اولین دیدار رسمی یک رئیسجمهور ایران از جمهوری آذربایجان به سال 1372 بازمی‌گردد که اکبر هاشمی‌رفسنجانی، رئیسجمهور وقت، پیرامون نقش ایران برای جلوگیری از تنش و خونریزی بین اتباع آذربایجان و ارمنستان در جریان جنگ اکتبر 1993 به باکو سفر کرد. در تاریخ 29 ژوئن 1994 نیز حیدر علیاف، پدر الهام علیاف به ایران آمد.آخرین سفرهای رسمی روسای جمهور دو کشور نیز به سفر حسن روحانی به آذربایجان در تاریخ 12 نوامبر 2014 و سفر الهام علیاف به تهران در تاریخ 23 فوریه 2016 مربوط می‌شود.
سکانداران روابط دوجانبه چه کسانی هستند؟
سفیر فعلی آذربایجان در ایران علی علیزاده است که در سوم آبان ماه 1400 استوارنامه خود را تقدیم رئیسجمهور کرد. علیزاده متولد ژوئن سال 1978 است. وی پیش‌تر سفیر فوق‌‌‌العاده و تام الاختیار جمهوری آذربایجان در جمهوری اسلامی پاکستان بود و مدتی نیز به عنوان مدیرکل اداره آسیای وزارت امور خارجه جمهوری آذربایجان و رئیس اداره کنسولی جمهوری خودمختار نخجوان مشغول به کار بود.
همچنین سفیر فعلی ایران در جمهوری آذربایجان سید عباس موسوی است که در آخرین روز مرداد ماه سال 99 برای ماموریت دیپلماتیک جدیدش وارد باکو شد و روز 17 شهریور استوارنامه خود را تقدیم الهام علیاف، رئیسجمهور آذربایجان کرد. پیش از موسوی، جواد جهانگیرزاده از سال‌های 95 تا 99 به عنوان سفیر ایران در آذربایجان فعالیت می‌‌‌کرد. عباس موسوی پیش از عهده‌‌‌دار شدن این سمت، تقریبا یک سال به عنوان سخنگوی دستگاه وزارت خارجه ایران فعالیت می‌‌‌کرد. از جمله پست‌‌‌های دیپلماتیک سابق موسوی می‌توان به دبیر اول و سرپرست سرکنسولگری جمهوری اسلامی ایران در هنگ‌کنگ و رایزن اقتصادی در سفارت ایران در هلند اشاره کرد.
