معمای تعلیق زبان در ایران

آزمون آیلتس از جمله مهم‌ترین امتحانات زبان در دنیاست که مورد پذیرش دانشگاه‌‌‌های بین‌المللی است. این آزمون به دو صورت جنرال (General) و آکادمیک (Academic) برگزار و نمره آن از 9 محاسبه می‌شود. دانشجویانی که قصد تحصیل در دانشگاه‌‌‌های بین‌المللی و خارجی را دارند، نیازمند نمره آیلتس آکادمیک هستند.

سیر صعودی مهاجرت و تقاضا برای آیلتس

کلاس‌‌‌های زبان و به طور خاص آیلتس در ایران همواره محبوب بوده و به تناسب تغییرات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی که بر میزان مهاجرت اثر می‌‌‌گذارد، تقاضا برای شرکت در کلاس‌‌‌ها و آزمون آیلتس نیز تغییر می‌کند.  بهرام صلواتی، مدیر رصدخانه ملی مهاجرت ایران در گفت‌‌‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» گفته بود: «سالانه حداقل 65‌هزار نفر از ایران مهاجرت می‌کنند و این رقم به سرعت و به زودی به 100‌هزار نفر خواهد رسید.» این وضعیت و همچنین گزارش‌‌‌های میدانی نشان می‌دهد تقاضا برای شرکت در کلاس‌‌‌های زبان و آیلتس در ماه‌‌‌های اخیر افزایش یافته است. جمعیت مورد اشاره دکتر صلواتی، برای جای‌‌‌گیری در دانشگاه‌‌‌ها و محیط اجتماعی و اقتصادی جدید نیاز به آموزش زبان و نمره آن دارند که یکی از آنها آیلتس است و دیگری تافل. حالا آزمون آیلتس در بازی بدی گیر افتاده است و به همین نسبت کسانی که برای مهاجرت به این آزمون نیاز داشته‌‌‌اند، به دردسر افتاده‌‌‌اند.  داستان از این قرار است که 21 دی ماه امسال، سازمان سنجش اعلام کرد که «به دلیل نگرانی از تقلب و همچنین برای سازمان‌دهی مراکز برگزاری آزمون آیلتس ثبت‌نام برای شرکت در این آزمون از اول اسفند ماه امسال متوقف خواهد شد. آزمون‌‌‌های ثبت‌‌‌نام شده تا پایان بهمن طبق برنامه برگزار می‌‌‌شوند.»

 این تصمیم دو روی یک سکه است، اول همان موضوعی است که در اطلاعیه به آن اشاره شده و موضوع تقلب‌‌‌هاست. روی دیگر سکه، افزایش هزینه آزمون آیلتس و همچنین سهم‌‌‌خواهی بالاتر سازمان سنجش از این آزمون است. موضوعی که حل خواهد شد، اما دود آن به چشم شرکت‌کنندگان در آزمون خواهد رفت. طبق برخی اطلاعاتی که به دست روزنامه «دنیای‌اقتصاد» رسیده است، سهم فعلی سازمان سنجش از آیلتس 6‌درصدو قیمت فعلی این آزمون 6 میلیون و 150‌هزار تومان است. تصمیم توقف برگزاری آزمون آیلتس در شرایطی رخ داد که پیش‌تر و در آذرماه سازمان سنجش تصمیم ‌‌‌گرفت سنگ بزرگی پیش پای فارغ‌‌‌التحصیلان که احتمالا بخشی از آنها قصد مهاجرت دارند، بیندازد و یکباره هزینه آزادسازی مدرک را تا 6 برابر برای برخی رشته‌‌‌ها افزایش داد.

نبض آیلتس در دست بازار دلار

هزینه آیلتس در کشورهای مختلف، متفاوت است و به طور متوسط بین 210 تا 250 دلار است. در ایران مرجع تصمیم‌گیر در خصوص این قیمت سازمان سنجش است که با توجه به نوسانات قیمت دلار، آن را به طور دوره‌‌‌ای افزایش می‌دهد.  مرداد ماه سال 1399 هزینه آزمون آیلتس یک میلیون تومان افزایش پیدا کرد و به 4میلیون 609هزار و 600 تومان رسید. این آخرین تغییر نبود و سه ماه بعد و در 5 آبان ماه 1399، این قیمت نیز دستخوش تغییر شد و به 6 میلیون و 151‌هزار و 40تومان رسید. در مردادماه 99 و زمان اولین تغییر قیمت دلار در کانال 5/ 21 تا 5/ 23‌هزار تومان بود که در آبان و زمان دومین تغییر به 27‌هزار تومان رسید. هر متقاضی در زمان ثبت‌نام با پیغامی مواجه می‌شود مبنی بر اینکه «این مبلغ علی‌‌‌الحساب بوده و قیمت نهایی با این قیمت متفاوت خواهد بود.» مراکز برگزاری به دلیل آنکه احتمال تغییر قیمت توسط سازمان سنجش را می‌دهند، این هشدار را می‌دهند. چنان که کسانی که قبل از مرداد 99 برای آزمون ثبت‌نام کرده‌‌‌ بودند، بعد از تغییر قیمت، مجبور به پرداخت مابه‌‌‌التفاوت آن شدند. البته در شرایطی که این قیمت کاهش پیدا کند، مابه‌‌‌التفاوت باید به شرکت‌کننده بازپرداخت شود که با توجه به اینکه کالای گران‌‌‌شده در ایران روی ارزانی و کاهش قیمت را نمی‌‌‌بیند، نمی‌توان روی این گزینه و احتمال حسابی باز کرد.

حلقه سازمان سنجش و IDP

برگزار‌کننده آزمون آیلتس در دنیا کمبریج، British   council  و IDP استرالیاست. نهاد برگزار‌کننده این آزمون در ایران IDP است که سازمان سنجش هم در آن دخیل است.

در ایران تعداد محدودی از مراکز و آن هم نه در همه شهرها، مجوز برگزاری آزمون آیلتس را دارند. این مراکز باید به طور همزمان مجوز سازمان سنجش و IDP  را داشته باشد. به این معنا که یک مرکز بعد از دریافت مجوز سازمان سنجش، باید توان، امکانات و تجهیزات لازم برگزاری آزمون را به اثبات برساند. این وضعیت علاوه بر امکانات فنی از قبیل هدفون‌‌‌ها و محل آزمون، شامل بهره‌‌‌مندی از استادانی است که حکم ممتحن را دارند.

این افراد باید صلاحیت علمی و توان زبان‌‌‌شان مورد تایید IDP قرار بگیرد و در عین حال دوره‌‌‌های مورد نظر را بگذرانند. از جمله نکاتی که در اطلاعیه سازمان سنجش توسط رئیس مرکز المپیاد دانشجویی و امور آزمون‌‌‌های بین‌الملل سازمان سنجش آموزش کشور مطرح شده، بازنگری مقررات، توسعه مراکز برگزاری و رفع مشکلات موجود آزمون آیلتس است.

همچنین، رفع انحصار و تسهیل رقابت موسسات متقاضی اجرای آزمون، نظارت موثر بر روند اجرایی آزمون‌‌‌های بین‌المللی، ساماندهی و نظارت بر وضع موجود اجرای آزمون، مدیریت روابط بین موسسه صاحب امتیاز آزمون و مراکز و آفسایت‌‌‌های مجری آزمون، صیانت از حقوق داوطلبان و تضمین سلامت آزمون، نظارت و تذکر به مراکز برگزاری آزمون، پیگیری قانونی موارد تقلب و افشای سوال، اعلام شده است. به‌رغم پیگیری‌‌‌های مداوم «دنیای‌اقتصاد» با سازمان سنجش و قول مساعد برای گفت‌‌‌وگو و پاسخگویی رئیس مرکز المپیاد دانشجویی و امور آزمون‌‌‌های بین‌الملل سازمان سنجش آموزش کشور، اما خلف وعده کرده و پس از یک هفته از پاسخگویی امتناع کرد و ترجیح داد ابهامات این پرونده باقی بماند.

سوراخ بزرگ آیلتس و سهم‌‌‌خواهی سازمان سنجش

آزمون آیلتس، توسط سه مرکز اصلی و شعب آنها برگزار می‌شود. برای افزایش تعداد این مراکز باید درخواست از سوی کشور برگزارکننده اعلام شده و بعد از تصمیم‌گیری این مراکز افزایش یابند. در واقع تعداد مراکز به تعداد متقاضیان بستگی دارد. در نهایت تاییدیه سازمان سنجش تعیین‌کننده ابتدایی است. چنان که این اقتدار را دارد که آزمون را ملغی کند یا سلامت آن را تایید یا تکذیب کند.  آقای وحید کرد، از استادان زبان و دوره آیلتس و مدیر یکی از آموزشگاه‌‌‌های تهران، در گفت‌‌‌وگو با «دنیای‌اقتصاد»، برای تصمیم ‌سازمان سنجش دو احتمال و تئوری متصور است و می‌‌‌گوید: «با توجه به میزان تقلب‌‌‌ها که می‌توان گفت مرکز برگزاری نیز در آن دخیل است، سازمان سنجش تصمیم به نوعی پاک‌سازی گرفته است. این خوش‌بینانه‌‌‌ترین حالت است.»

به گفته او، با هماهنگی قبلی، سوالات آزمون فروخته می‌شود و فردی از بیرون مرکز، پاسخ‌‌‌ها را در هندزفری نامرئی که در گوش متقاضی است، می‌‌‌خواند. «دنیای‌اقتصاد» پیش‌تر در این مورد گزارش کاملی منتشر کرده است. در حالت دوم، فرد دیگری به جای متقاضی اصلی در آزمون شرکت می‌کند. با توجه به چند مرحله بازرسی و بررسی مدارک و تطابق چهره و مدارک در روز آزمون، تقلب به این صورت باید با هماهنگی کامل مرکز و بازرسان باشد. قیمت‌های متفاوتی در این زمینه وجود دارد که از 100 تا 380 میلیون تومان متغیر است. البته در صورت افشای تقلب، متقلب تا 5 سال محروم خواهد شد. احتمال دوم آقای کرد، «دلایل و منافع اقتصادی سازمان سنجش است. با توجه به آنکه این سازمان در منابع مالی آزمون ذی‌نفع است، اکنون سهم بالاتری از آن می‌‌‌خواهد.»  

با توجه به پیگیری‌‌‌های «دنیای‌اقتصاد» مشخص شد سهم سازمان سنجش از آزمون آیلتس 6‌درصد است و قیمت فعلی آزمون، 6 میلیون و 150‌هزار تومان است. افزایش سهم 6 درصدی یا قیمت آزمون، می‌تواند خواست مالی سازمان را تامین کند. آن هم با توجه به افزایش متقاضیان شرکت در آزمون و همچنین ارزان بودن آن نسبت به کشورهای همسایه. برخی گمانه‌‌‌زنی‌‌‌ها از افزایش دو برابری قیمت آزمون خبر می‌دهند. موضوعی که بعید به نظر نمی‌رسد به‌خصوص آنکه سابقه نیز داشته است، اما اگر قرار باشد قیمت آزمون را 200 دلار و هر دلار را 44‌هزار تومان محاسبه کرد، قیمت آزمون در واقعی‌‌‌ترین شرایط ارزی و بازاری، 8 میلیون و 800‌هزار تومان خواهد بود. سازمان در همه افزایش قیمت‌ها، بدون رودربایستی افزایش را انجام داده و متقاضیان نیز از آن تمکین کرده‌‌‌اند، اما توقف این بار آزمون سوال‌برانگیز شده است و با توجه به آنکه مشخص نیست این وضعیت تا چه زمانی ادامه پیدا کند، ممکن است افرادی را به سفر به ترکیه، ارمنستان یا دبی و امارات برای امتحان سوق دهد. سفرهایی که بار مالی سنگینی را تحمیل می‌کند و در عین حال، خروج ارز از کشور نیز رخ می‌دهد. 

استادان دیگری در گفت‌‌‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» موضوع گستردگی تقلب‌‌‌ها را تایید کردند. این عامل می‌تواند ضرورت یک پایش در مراکز را حتمی کند، اما موضوع دیگر، تامین سهم سازمان است که با افزایش واحدهای برگزاری به دلیل افزایش تقاضا، افزایش سهم 6 درصدی یا افزایش قیمت تامین خواهد شد. در نهایت فعلا قدرت در دست سازمان سنجش است که چنان که می‌‌‌خواهد بازی و بازیگران را بچرخاند و آنها را در تعلیق نگاه دارد. چنان که از 21 دی‌‌‌ماه که توقف آزمون اعلام شده، تاکنون تصمیم تازه‌‌‌ای اتخاذ نشده و سکوت در مقابل مطبوعات و رسانه‌‌‌ها تنها ابزاری است که سازمان اتخاذ کرده تا نتیجه بعدی را در اطلاعیه‌‌‌ای دیگر و به صورت یک‌‌‌سویه به منتظران برساند.