مطالعه ای بر پیوند فرهنگ میان ولایت اهل بیت با نسل های انقلاب اسلامی در ایران

١. مقدمه

یکی از مهم ترین و بنیادیترین جنبه ها و ابعاد قرآن شناختی امام خمینی را باید در رویکردهای خاص ایشان در فهم و تفسیر آیات مبتنی بر آموزههای سیاسی و اجتماعی قرآن کریم جستجو نمود. رویکردی که تا پیش از امام خمینی، مورد اعتنا و اهتمام دانشمندان مسلمان قرار نگرفته یا به طور ناچیز و ناتمام مورد اقبال واقع شده بود و در حقیقت امام خمینی به عنوان تنها مقام مرجعیت دینی و فقهی مسلمین در عصر حاضر بوده است که با استناد به آموزههای سیاسی- حکومتی قرآن و سنت، توانست نهضت اصلاحی مبتنی بر حاکمیت قرآن و احکام اسلامی را در این بخش از جهان عملیاتی نموده و گفتمان جدیدی از اسلام و انقلاب برپایۀ دیانت و تعالیم قرآن و سنت را به جهان اسلام و نیز سایر حکومت های جهانی، عرضه نماید. بر این اساس در دیدگاه امام خمینی، به همان انداره و مقداری که قرآن کریم، کتاب هدایت و تربیت انسانهاست و حاوی ارزشهای اخلاقی و انسانی است، به همان اندازه نیز در بردارندة بسیاری از احکام و مسائل سیاسی و اجتماعی و نیز برنامه هایی جامع برای تشکیل حکومت و اجرای دستورات و قوانین اسلامی و الهی است که از یک سو، با استناد به قصص انبیای پیشین و امت های آنان در تشکیل حکومت برای هدایت و تربیت بشریت و از سوی دیگر، در سایۀ تشویق و ترغیب کتاب الهی برای مبارزه با مستکبرین و ستمگران برای نجات مستضعفین از بردگی طاغوتیان، میتوان مبانی آن را در اندیشۀ قرآنی امام خمینی جستجو نمود. لذا ایشان به نقش و سهم متقابل مردم و قرآن در هدایت و پیروزی امت های مسلمان علیه مستکبران و ستمگران جهانی اشاره نموده تا از رهگذر این رویکرد قرآنی؛ آزادی، استقلال و عظمت مسلمین تجدید گردد. همچنان که ایشان از یک سو، قیام سرخ عاشورا را در راستای حفظ قرآن و ترویج قوانین آن دانسته و از سوی دیگر، بر این باور است که ملت ایران با الهام از قیام حسینی (ع) و میراث ماندگار شهادت طلبی، قیام خویش را برای حفاظت از حریم قرآن و نیز احیا و اجرای دستورات آن به راه انداخته و در مقابل، همین روحیۀ شهادت طلبی و دفاع از مکتب قرآن و در یک کلمه اعتماد و اتکا به قرآن نیز عامل اصلی پیروزی این ملت در نهضت قرآنی خویش گردید.

٢. بیان موضوع

موضوع مورد بحث در این تحقیق بررسی پیوند فرهنگی میان ولایت اهل بیت با نسل های انقلاب اسلامی در ایران است. انقلاب اسلامی ایران در هیچ جای جهان بینام خمینی شناخته شده نیست. لذا باب گسست نسلی در مورد این انقلاب را میتوان با فاصله ای که میان نسل های انقلابی می افتد با فاصلۀآنان و امام خمینی (ره) مورد ارزیابی موشکافانه قرار داد. یعنی تا زمانی که ارزشهای مورد قبول انقلاب به رهبری امام خمینی و نسل های بعد از آن را قبول داشته باشند، فاصله ای بین نسل انقلاب اسلامی و نسل بعد از آن نخواهد افتاد. بنابراین اگر نسل فردا از عوامل و علل انقلاب و شخصیت و مبارزات امام آگاه شوند انقلاب اسلامی با تمام ویژگیهایش همواره در دل نسل ها پویا و زنده میماند چرا که رمز بقای نسل انقلاب اسلامی، ایستادگی بر ارزشها و آرمانهایی است که در منطق امام خمینی وجود داشت. فلذا برای جلوگیری از گسست نسلی لازم است که بدانیم ویژگیها و مقومات نسل انقلاب اسلامی ایران چه میباشد و علل و عوامل گسست از نسل انقلاب اسلامی و نهایتا راههای تداوم نسل انقلاب اسلامی ایران چه میباشد و علل و عوامل گسست از نسل انقلاب اسلامی و نهایتا راههای تداوم نسل انقلاب اسلامی از نگاه امام خمینی برای جامعه ایران چگونه تشریح گردیده است. چرا که یکی از آفت های بزرگ تمام انقلابات و حرکتهای مردمی در طول تاریخ، مسأله جدا شدن نسل بعدی از نسل اول انقلاب است.

آنهایی که در عالم ذر، قبول ولایت کرده و برای خداوند متعال و رسول و اهل بیت: سر تسلیم فرود آورده باشد. خداوند عزوجل، طینت و خمیرمایه آن ها را خمیر مایه پاک و طیبی قرار داده است. بعد از این معنا، قضیه طیب مولد است؛ یعنی وقتی نطفه انسان مؤمن در رحم قرار می گیرد، خداوند عزوجل ولادتش را از یک ازدواج مشروع قرار میدهد. حال چه این ازدواج در ذیل تعالیم اسلامی باشد یا غیر اسلامی. آن کسی که به ولایت اهل بیت: اقرار کند، خداوند عزوجل به برکت ولایت اهل بیت: ولادتش را از یک ازدواج مشروع قرار میدهد و این، آثار فراوانی دارد (احمدبن محمد، المحاسن؛ ١٣٧٤: ١٣٨).

حال با نگرشی ژرف در زمینه پیوند میان ولایت اهل بیت با نسل های انقلاب اسلامی در ایران، این پرسش شکل می گیرد که چه رابطه ای میان اهل بیت با جوانان انقلابی وجود دارد تا چنین مریدی و مرادی را شکل دهد؟

٣. روش پژوهش

جامعه مورد مطالعه در این تحقیق جوانان و نوجوانانی که حاصل انقلابند، میباشد و متناسب با موضوع و در جهت دستیابی به اهداف از روش تحقیق کتابخانه ای استفاده شده است. با توجه به اینکه در این پژوهش از روش توصیفی و تحلیلی استفاده خواهد شد و روش گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای است، ابتدا با جستجو در پایگاهها و سایت های اینترنتی و بانک های اطلاعاتی و استنادی همانند: پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران، SID، سیویلیکا، مرکزتحقیقات کامپیوتری و با مراجعه به کتابخانه های دیجیتالی (کتابخانه های دیجیتالی نور، دانشگاه پیام نور و دانشگاه تهران) و برخی کتابخانه ها، با استفاده از کلمات کلیدی تحقیق در بین منابع مختلف با توجه به موضوع انتخابی و تحقیقاتی که انجام گرفته است، کتابها، مقالات، مجلات، پایاننامه ها و سایت های اینترنتی نیز مورد استفاده قرار میگیرد. بدین معنی که پس از بررسیهای به عمل آمده از منابع در دست و فیش برداری به تحقیق و فیش برداری اطلاعات گردآوری خواهد شد.

٤. پیشینه پژوهش

مهدی نادری و شهره پیرانی (١٣٩٩)؛ در تحقیقی تحت عنوان راهبردهای پیشرو در پساچهل سالگی انقلاب اسلامی (تبیین بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی) چنین اذعان داشتند که؛ تحقق نسبی اهداف انقلاب اسلامی نیازمند شناخت وضعیت موجود و برنامه ریزی برای رسیدن به وضعیت مطلوب میباشد. بیانیه گام دوم که توسط رهبر انقلاب صادر شد بیانگر وضعیت انقلاب اسلامی در آستانه چهل سالگی بوده و در واقع طرحی برای گذر از وضع موجود به وضع مطلوب و آرمانی است. نظر به اهمیت این مسئله، این مقاله با روش کیفی از نوع تحلیل اسنادی با کاربست رویکرد تحلیل سیستمی سوات (SOWT) درصدد پاسخگویی به این سوال است: راهبردهای پیشروی جامعه ایران در آستانه چهل سالگی انقلاب اسلامی بر اساس بیانیه گام دوم چیست. براساس بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی می توان چهار استراتژی در دوران پساچهل سالگی انقلاب اسلامی طراحی کرد: ١. راهبرد پیشتازی انقلاب اسلامی ناظر بر قوت های داخلی و فرصت های بیرونی: ٢. راهبرد صیانتی انقلاب اسلامی ناظر بر قوت های داخلی و تهدیدهای بیرونی ٣. راهبرد رقابتی انقلاب اسلامی ناظر بر فرصت های بیرونی و ضعف های داخلی ٤. راهبرد مقاومتی انقلاب اسلامی ناظر بر ضعف های داخلی و تهدیدهای بیرونی. نظر به توفیقات انقلاب اسلامی در امر قوت ها و فرصت های حداکثری پیشرو در مقایسه با ضعف ها و تهدیدها، اهتمام دولتمردان باید بسیج منابع، امکانات و ظرفیت ها به منظور برنامه ریزی در راستای عملیاتی کردن راهبردهای مذکور با محوریت راهبرد پیشتازی در محیط منطقه ای و نظام بین الملل باشد. این راهبرد به صورت خاص در امر حکمرانی بر حاکم کردن سیاست های درون گرا (ناظر بر توانمندی ها، ظرفیت های مادی و معنوی داخلی، و نفوذ منطقه ای) بجای سیاست های برون گرا (ناظر بر حمایت های بیگانگان) بر دستگاه حکمرانی و افکار عمومی جامعه با در پیش گرفتن طراحی و نهادینه کردن سبک زندگی اسلامی تاکید دارد (نادری، مهدی و شهره پیرانی؛ ١٣٩٩: ١٦).

فیض اله اکبری دستک استادیار دانشکده الهیات دانشگاه آزاد اسلامی، واحد کرج (١٣٩٥)؛ در تحقیقی تحت عنوان (پیوند قرآن و انقلاب اسلامی در اندیشه و سیره امام خمینی (س)) اینگونه اورده است که؛ امام خمینی قرآن را از چنان ظرفیت و جامعیتی برخوردار میداند که میتواند تأمین کننده جامع نیازهای مادی و معنوی بشریت در مسیر تدارک زندگی سعادتمندانه در همۀ زمانها و مکانها باشد. از دیگر سو، قرآن در دیدگاه امام خمینی صرفا کتاب اخلاق و تربیت و معرفت فردی نیست بلکه ایشان قرآن را در بردارندة آموزههای اجتماعی و سیاسی در امور مدیریت و حاکمیت جامعه بر مبنای استقلال، آزادی، استکبارستیزی و ظلم ناپذیری میداند. از همین روی در باور ایشان، قیامهای اسلامی در طول تاریخ از جمله قیام عاشورا، برای تجدید حیات قرآن بوده که ملت شریف ایران نیز با تأسی از آن نهضت اسلامی خویش را برای حاکمیت قرآن و تشکیل حکومت قرآنی بر پا نموده است و با اتکا و اعتصام به قرآن و استمداد از رمز قرآنی شهادت طلبی، پیروزی انقلاب اسلامی و سرنگونی حکومت طاغوت را فراهم آورده است که میتواند به عنوان سرمشقی مطمئن و جاودانه برای سایر ملل مستضعف اسلامی معرفی گردد. لذا بازشناسی اصول بنیادین قرآنشناختی امام خمینی و بازتاب آن در پیدایش نهضت اسلامی از یکسو و تبیین و تحلیل رابطۀ قرآن و انقلاب اسلامی ایران از رهگذر فهم عناصر و مؤلفه های آن در کلام امام خمینی از سوی دیگر را میتوان به عنوان رسالت اصلی این مقاله در نظر گرفت. بیشک اساسیترین راهبرد مبانی تفکر انقلابی و دینی امام را میتوان در اشارهها و پیام های جاویدان مکتب انسان ساز قرآن و تعالیم ائمه اطهار(ع) جستجو نمود به گونه ای که بنیادیترین شاکلۀ تفکر تشکیل حکومت دینی و اسلامی امام خمینی را باید در نگاه جامع ایشان به نقش بیبدیل تعالیم فرا عصری قرآن کریم و کاربست دستورات جامع این کتاب جاودانه تلقی نمود.

ولایت و رهبری اهل بیت دلایل عقلی و نقلی بسیاری دارد. از نظر عقل و با توجه به فلسفه امامت، عصمت یکی از مهم ترین شرایط امام است. آیاتی از قرآن نیز بر این مطلب دلالت میکند.[1] از سوی دیگر، اهل بیت از ویژگی عصمت برخوردارند، بنابراین امامت و رهبری امت اسلامی پس از پیامبر(ص) به آنان اختصاص دارد. علاوه بر این، اطاعت از اهل بیت چنان که گذشت واجب است. دلایل وجوب پیروی از اهل بیت اطلاق دارد و همه بایدها و نبایدهای مربوط به زندگی مسلمانان را شامل میشود و در این جهت تفاوتی میان مسایل عبادی، اقتصادی و سیاسی و فرهنگی وجود ندارد. به عنوان مثال در آیه اولی الأمر، اطاعت از اولی الأمر همان جایگاه و گسترهای را دارد که اطاعت از پیامبر (ص) دارد. اولی الأمر چنان که بیان گردید از ویژگی عصمت برخوردارند و این ویژگی به اهل بیت پیامبر (ص) اختصاص دارد. از مباحث مربوط به مودت اهل بیت روشن میشود که مودت جنبه طریقی (مقدماتی) دارد و غرض اصلی این است که مردم راه حق را بشناسند و با پیمودن آن به سعادت و رستگاری برسند. شناخت راه حق و پیمودن آن نیز همه عرصه های زندگی فردی و اجتماعی، عبادی و سیاسی را دربر میگیرد. نکته درخور توجه در این باره این است که در بسیاری از نقل های حدیث ثقلین، هم تمسک به اهل بیت بیان شده است و هم ولایت امیرالمؤمنین (ع). به عبارت دیگر در واقعه غدیر خم، پیامبر(ص) هم درباره عترت و اهل بیت خود سخن گفت و مسلمانان را به پیروی از آنان سفارش کرد و هم امیرالمؤمنین (ع) را به عنوان ولی و رهبر امت اسلامی پس از خود معرفی کرد. پیامبر (ص) با این کار نشان داد که ولایت و رهبری امیرالمؤمنین (ع) نخستین گام در جهت تحقق بخشیدن به مفاد حدیث ثقلین است (قندوزی؛ ١٤١٨: ٤٠-٣٦).

٥. دادههای پژوهشی

بالغ بر ٤ دهه از انقلاب اسلامی ایران گذشته است و با تمام پیشرفت هایی که در سطح جامعه شاهد آن بودیم، به نظر میآید آنچنان که باید از این انقلاب و جریان الهی آن مستفیذ نشده و از جریان نور الهی آن در راه تحقیق و تحقق آرمانهای انقلاب با ولایت اهل بیت فاصله زیادی وجود دارد. از این رو مجبور میشویم بازخوانی مجددی از آرمان های اصیل انقلاب داشته باشیم و اصل و پایه آن را از کلام بنیان گذار آن یعنی امام (ره) جویا شویم. با اندکی مطالعه در منظومه کلام امام (ره) در میابیم که انقلاب اسلامی ایران، جریانی نورانی است که باید زمینه را برای ایجاد حکومت الهی در آخرالزمان تدارک ببیند. در این بین برخی افراد عامدانه و یا غیرعامدانه جهت دیگری به جریان انقلاب دادند و با انگیزههای لیبرالی و سکولاری خود در صدد این بر آمدند تا حقیقت انقلاب را که زمینه سازی ظهور امان زمان (ارواحنا فده) بود را مورد تحریف قرار دهند.

١،٥. مفهوم اهل بیت (ع) در لغت و اصطلاح

در کتب لغت عرب، کلمه «اهل » بر نوعی رابطه و پیوند میان یک انسان با انسان یا چیز دیگری دلالت میکند و به معنای انس و قرابت امده و «بیت » به معنای محل سکونت و جای بیتوته است، اصل اهل البیت در لغت به معنای خویشان فرد است که با او قرابت و خویشاوندی داشته باشند. برای نمونه، در عربی، همسر را اهل مرد میشمارند، امت هر پیامبری اهل اویند و ساکنان خانه یا شهر، اهل خانه یا شهرند. همچنین، پیروان هر دین و آیینی اهل آن دین اند (ابن فارس؛ ١٤١٨: ٩٣).

اهل بیت در لغت به معنای ساکنان خانه پیامبر(ص) و نزدیکان او است؛ ابن حیان لغت شناس معروف اهل بیت را خواص شخص معنا کرده است وی می گوید: أهل الرجل: زوجه، و أخص الناس به اهل بیت در اصطلاح و عرف مسلمانان معنای خاصی دارد (راغب؛ 29).

«اهل بیت » در اصطلاح قرآن، حدیث و علم کلام، به معنای خانوادة پیامبر گرامی اسلام (ص) است. این اصطلاح در این معنا در آیۀ تطهیر؛ یعنی آیۀ ٣٣ سورة احزاب به کار رفته است: «إنما یرید الله لیذهب عنکم الرجس أهل البیت و یطهرکم تطهیرا »؛ همانا خدا می خواهد آلودگی را از شما خاندان پیامبر بزداید و شما را پاک و پاکیزه گرداند».

واژه آل در اصل «اهل » بوده که حرف هاء به همزه و سپس به الف تبدیل شده است، کاربرد واژه «آل» از واژه «اهل » محدودتر است؛ زیرا آل به زمان و مکان و حرفه و مانند آن اضافه نشده و به انسان اختصاص دارد و در مورد انسان نیز تنها به انسانهایی که جایگاه ویژهای برای او دارند، اضافه میشود؛ مانند آل ابراهیم، آل عمران، آل فرعون (ابن منظور؛ ٢٠٠٠: ١٨٦).

٢،٥. ولایت و رهبری اهل بیت (ع)

در تفسیر اهل بیت چنین می توان پنداشت که اهل یعنی اعضا و بیت به معنای خانه میباشد. لذا اهل بیت به معنای اعضای خانه یا همان خانواده نام دارد. خانه یا خانواده متشکل از یک مرد شامل مردان قبیله، نزدیکان و خویشاوندان زن (یا زنان) و بچه ها میشود.

در همین راستا این عبارات همگی یک معنا دارند:

اهل البیت : مردم خانه

اهل النبی: خانواده پیامبر

اهل بیت النبی: خانواده خانه پیامبر

اهل بیت در قرآن در جاهای مختلفی ذکر شدهاست. یکی از مهم ترین آنها آیه ٣٣ سوره الاحزاب است : و در خانه هایتان بنشینید و آرام گیرید و مانند دوره جاهلیت پیشین با آرایش و خودآرایی بیرون نیایید و نماز به پا دارید و زکات (مال به فقیران) بدهید و از امر خدا و رسول اطاعت کنید. خدا چنین میخواهد که هر رجس و آلایشی را از شما اهل بیت ببرد و شما را از هر عیب پاک و منزه گرداند (قرآن کریم؛ الاحزاب: ٣٣).

٣،٥. انقلاب اسلامی

انقلاب ١٣٥٧ ایران که در ایران انقلاب اسلامی نامیده میشود بین ١٧ دی ١٣٥٦ تا ٢٢ بهمن ١٣٥٧ با مشارکت طبقات مختلف مردم انجام پذیرفت و نظام پادشاهی پهلوی را سرنگون و زمینه روی کار آمدن نظام جمهوری اسلامی ایران به رهبری مرجع تقلید شیعه، روحالله خمینی را فراهم کرد. تفکرات و شخصیت های اسلامی در این انقلاب حضور برجسته ای داشتند و خمینی آن را انقلاب اسلامی خواند. علاوه بر اسلامگرایی، ایدئولوژیهای مختلفی نظیر سوسیالیسم و ناسیونالیسم نیز در انقلاب حضور داشتند. در عین حال این انقلاب نخستین انقلابی است که اسلامگرایی را در خاورمیانه به پیروزی رساند. این انقلاب آخرین نمونه از انقلابهای کلاسیک قرن بیستم بود که با گفتمانهای قهری، سلبی و آشتی ناپذیر با تکیه بر ایدئولوژی به نتیجه رسید. در این انقلاب حتی بخش مهمی از روشنفکران لائیک و چپ نیز خود را با خمینی همسو میدیدند (ایران امروز، ١٣٩٢).

٦. یافته های تحقیق

موضوع مورد بحث پیوند فرهنگی میان ولایت اهل بیت و نسل های انقلاب اسلامی در ایران است و برای تداوم ان چه باید کرد، بسیار حائز اهمیت است. اما موضوع این تحقیق پیوندی ناگسستنی میان این دو میباشد. با گذشت ٤٠ سال از انقلاب اسلامی در ایران هنوز نسل هایی وجود دارند که راه اهل بیت را در پیش گرفته اند و با شجاعت و درایت قهرمانانی را به میدانهای نبرد می- فرستند. قهرمانانی همچون سردارسلیمانی، سردار صیاد شیرازی و سردار قرنی. این انقلاب که با رهبری مراجع تقلید شیعه آغاز و اوج گرفت، بنیان گذاری حکومتی جمهوری اسلامی ایران، مبتنی بر احکام اسلامی و باورهای شیعه را در پی داشت. در این جریان روحانیان شیعه سهم بزرگی در هدایت و آگاهیبخشی به مردم و هدایت مبارزات داشتند. عبارت جمهوری اسلامی که در شعارهای مردمی تکرار میشد برگرفته از اندیشه های رهبری انقلاب (امام خمینی) بود. اولین جمله که در مقام توضیح این تعریف وجود دارد این است که انسانها همواره در هر کاری که انجام می دهند در برابرشان امکان و کنش های مختلفی وجود دارد و این طور نیست که انسان فقط در یک مسیر مشخص حرکت کنند.

سبک زندگی ائمه اطهار و اهل بیت پیامبر یکی از عوامل موثر در زندگی نسل های بعد از انقلاب اسلامی و همچنین سبکی از زندگی ایشان بوده و هست. شیعیان در عالم بیرونی الگوهای رفتاری و کرداری خود را از ائمه معصوم گرفته و از آنجا که نسل اتقلاب نسل شیعیان دوازده امامی میباشد، لذا راه انقلاب راه اهل بیت نیز است. با وقوع انقلاب اسلامی ایران، شاهد تحولات زیادی در سطح جهان بودیم. این تحولات از یک سو موجبات رشد معنوی، ایمانی و معرفتی ملت ایران و چه بسا جهان اسلام را بیش از گذشته فراهم کرد تا جایی که همین امر باعث شد ایران به عنوان الگویی برای مبارزه با ظلم شناخته شود و از سوی دیگر به تبع این ماجرا دشمنی سپاه کفر نسبت به ایران و جهان اسلام بیش از گذشته شد و هر روز بر این دشمنی و عداوت افزوده میشود؛ زیرا آنها ارتقای ایمانی مسلمانان و نیز خداباوری و خودباوری آنها را مساوی با شکستن ابهت پوشالی خود میدانستند. از این منظر میتوان گفت وجه تمایزی بین ماجرای انقلاب اسلامی ایران نسبت به سایر انقلابهای جهان وجود دارد که باید این وجوه مورد مطالعه قرار گیرد، زیرا مطالعه دقیق اهداف و آرمانهای انقلاب اسلامی و آیندهشناسی این ماجرای بزرگ، موجبات تطبیق و همراستا شدن با آن اهداف را فراهم میکند.

با مطالعه بحث مورد پژوهش در مییابیم که امام خمینی قرآن را از چنان ظرفیت و جامعیتی برخوردار میداند که میتواند تأمین کننده جامع نیازهای مادی و معنوی بشریت در مسیر تدارک زندگی سعادتمندانه در همۀ زمانها و مکانها باشد. از دیگر سو، قرآن از دیدگاه امام خمینی صرفا کتاب اخلاق و تربیت و معرفت فردی نیست بلکه ایشان قرآن را در بردارندة آموزه های اجتماعی و سیاسی در امور مدیریت و حاکمیت جامعه بر مبنای استقلال، آزادی، استکبارستیزی و ظلم ناپذیری میداند. از همین روی در باور ایشان، قیامهای اسلامی در طول تاریخ از جمله قیام عاشورا، برای تجدید حیات قرآن بوده که ملت شریف ایران نیز با تأسی از آن نهضت اسلامی خویش را برای حاکمیت قرآن و تشکیل حکومت قرآنی بر پا نموده است و با اتکا و اعتصام به قرآن و استمداد از رمز قرآنی شهادت طلبی، پیروزی انقلاب اسلامی و سرنگونی حکومت طاغوت را فراهم آورده است که می تواند به عنوان سرمشقی مطمئن و جاودانه برای سایر ملل مستضعف اسلامی معرفی گردد. لذا بازشناسی اصول بنیادین قرآن شناختی امام خمینی و بازتاب آن در پیدایش نهضت اسلامی از یکسو و تبیین و تحلیل رابطۀ قرآن و انقلاب اسلامی ایران از رهگذر فهم عناصر و مؤلفه های آن در کلام امام خمینی از سوی دیگر را می توان تکمیل کننده یکدیگر دانست.

بذر انقلاب در اسلام وجود دارد. ولی ما مسلمانهای به اصطلاح انقلابی، ما که الان، هم مسلمانیم و هم معتقد به انقلاب، بر سر یک دوراهی قرار گرفته ایم و این دوراهی خیلی دقیق است یعنی در ابتدا تشخیص داده نمی شود که دو راه است اما واقعا دو راه است و تدریجا با یکدیگر زیاد فاصله میگیرند و آن این است که انقلاب اسلامی یا اسلام انقلابی؟ آینده ما چه باید باشد؟ راه آیندۀما راه انقلاب اسلامی باید باشد یا راه اسلام انقلابی؟ انقلاب اسلامی یعنی راهی که هدف اسلام و ارزشهای اسلامی است، انقلاب و مبارزه برای برقراری ارزشهای اسلامی است، یعنی مبارزه برای ما هدف نیست وسیله است، اسلام و ارزشهای اسلامی برای ما هدف است.

ما انقلاب می کنیم برای ارزشهای اسلامی، مبارزه می کنیم برای ارزشهای اسلامی، پس هدف برای ما اسلام است، مبارزه و انقلاب برای ما وسیله است. اما عدهای میان انقلاب اسلامی و اسلام انقلابی اشتباه می کنند یعنی برای آنها مبارزه و انقلاب هدف است، اسلام وسیله ای است برای مبارزه و انقلاب. نتیجه اش این است که از اسلام انتخاب می کنیم؛ هر چه از اسلام ما را در مسیر مبارزه قرار بدهد آن را قبول می کنیم و هر چه از اسلام- لااقل فکر کنیم - ما را در مسیر مبارزه قرار ندهد آن را از اسلام طرد می کنیم.

آنوقت بر اساس این که ما اسلام را هدف و مبارزه و جهاد را وسیله ای برای برقراری ارزشهای اسلامی بدانیم یا مبارزه را هدف بدانیم تفسیرها از اسلام، انسان، توحید، تاریخ، جامعه و تفسیرها از آیات قرآن متضاد و متناقض میشود. آن که مبارزه را هدف میداند میگوید من همیشه باید در حال مبارزه باشم و اصلا اسلام آمده برای مبارزه. نه، اسلام نیامده برای مبارزه، در اسلام عنصر مبارزه هست. اسلام خیلی دستورها آورده است یکی از آنها مبارزه است اما نه این که اسلام آمده فقط برای مبارزه و هدفی جز مبارزه ندارد.

اسلام آمده برای این که بشریت را به سعادت برساند، یکی از وسایلی که در شرایط خاص از آن وسایل استفاده میکند مبارزه است (مجموعه آثار شهید مطهری؛ ج ٢٤: ١٧٣).

لذا امام خمینی ره در خصوص هشیاری جوانان مسلمان می فرمایند: جوانان با هوشیاری کامل توجه داشته باشند که عمال اجنبی، انان را حتی با اسم اسلام راستین به دام شرق و غرب نیندازند وتوجه کنند انان که از اسلام راستین دم میزنند خودشان از اسلام چه میدانند واز قوانین واحکام اسلام چه اطلاعی دارند؟ وبه اوامر و نواهی قران کریم تا چه اندازه پایبند هستند و جوانان عزیز توجه کنند که سران وسردمداران گروهها که میخواهند با اسم اسلام پایه های ان را سست کنند وجوانان را به دام بیندازند هیچ اطلاعی از اسلام و اهداف ان ندارند و با خواندن چند ایه از قران وچند جمله از نهج البلاغه وتفسیرهای جاهلانه و غلط نمیشود اسلام شناس شد ودر حقیقت تمسک به قران ونهج البلاغه برای کوبیدن اسلام وقران است تا راه را برای رهبران غربی و شرقی خود باز کنند و اینان از همان اول تا کنون اسلام را وسیله اهداف شوم خود کرده اند وجوانان پاکدل را به دام خود انداخته بودند تا جوانیشان را در اهداف استعماری انان به تباهی کشند.

راه اصلاح یک مملکت، فرهنگ ان مملکت است. وتربیت یک ملت به این است که فرهنگ ان ملت فرهنگ صحیح باشد و جوان- هایی که در این فرهنگ تربیت میشوند همانهایی هستند که مقدرات کشور در دست انهاست اگر یگ ملتی فرهنگش اینطور تربیت بشود این فرهنگ، فرهنگ غنی اسلامی است ومملکت یک مملکت ارام مترقی خواهد بود.(جوانان از دیدگاه امام خمینی (ره))

٧. نتیجه گیری

انقلاب اسلامی ایران، ثمرة جوشش خونهای عاشورا و رویش شکوفه های انتظارسبز است. امام صادق (ع) می فرمایند: امام زمان برای مردم شاهد است وباب الله وراه سبیل به سوی خدا ورکن یکتایی خداست و امام مصون از خطا و گمراهی است. و دایه تطهیر شأن خاندان رسول خداومرکز ثقل ولایت فاطمه زهرا روشن کننده مسیر حق وابطال کننده باطل، در هر شکل وعقیده وفرقه ای است و قداست اهل بیت را در شایستگی امتیاز خاص ارثی امامت، را از جانب خدا داراست. دو آموزه مهم و حیاتی «عاشورا و انتظار» تأثیر شگرفی در پیروزی انقلاب اسلامی ایران داشتند؛ عاشورا به عنوان الگوی مبارزه با زشتیها، ستمها و انحرافات و انتظار، زمینه سازی برای ظهورو رهبری نائب عام امام زمان عجل الله تعالی فرجه. نقش و تأثیر اساسی «فرهنگ انتظار»، همانند عاشورا و شهادت، در شکل گیری مبانی فکری و ایدئولوژیکی انقلاب، غیر قابل انکار و تردید است. انتظار به طور مستقیم یا غیر مستقیم، محور فکری و رهبری انقلاب اسلامی بوده و نقش عمدهای در شروع و پیروزی آن داشته است.

کتابشناسی

- قرآن کریم

- قرآن کریم، سوره الاحزاب، آیه ٣٣.

- ابن فارس، (١٤١٨)؛ معجم المقاییس اللغۀ، ج١ ص٩٣.

- ابن منظور، (٢٠٠٠)؛ لسان العرب، ج١، ص١٨٦.

- برقی، احمدبن محمد، (١٤١٦)؛ المحاسن، ج ١، ص ١٣٨، باب طیب المولد، ح ٢٤ و ٢٥ و ٢٦. نشر المجمع العالمی لاهل البیت (ع)، قم.

- خمینی، روح الله، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی اسلامی ایران(١٣٧٩-١٣٦٨)، جوانان از دیدگاه امام خمینی (ره) تبیان اثار موضوعی دفتر شانزدهم ص٣، ٢٧٤، ٣٥٦، ٣٥٧.

- راغب، المفردات فی غریب القرآن، المکتبۀ المرتضویه، ص٢٩.

- فیض اله اکبری دستک، استادیار دانشکده الهیات دانشگاه آزاد اسلامی، واحد کرج (١٣٩٥)؛ پیوند قرآن و انقلاب اسلامی در اندیشه و سیره امام خمینی (س).

- فیومی، المصباح المنیر، مؤسسه دارالهجره، چاپ اول، قم، ١٤٠٥ق ص ٢٨، ص٦٨

- قندوزی (١٤١٨)؛ ینابیع المودة، ص٣٦-٤٠.

- مطهری، ج ٢٤، ص ١٧٣.

- سازمان اموزش و پرورش استان گیلان، مجموعه مقالات همایش علمی-ادبی، باورها و احساسات دینی (١٣٨٣) ص٢٥٩.

- نادری، مهدی و شهره پیرانی، (١٣٩٩)؛ راهبردهای پیشرو در پساچهل سالگی انقلاب اسلامی (تبیین بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی)، دوفصلنامه دانش سیاسی ١٦ (١).

- ایران امروز، (١٣٩٢)؛ انقلاب ایران و نگرانی های ضد آرمانی، شماره ٤، تهران.

پی نوشت: