نسل جدید موشک‌های بالستیک دریایی؛ چابکتر و دقیق‌تر از قدر و سجیل / حاج قاسم و خیبرشکن مهیای عملیات‌ علیه نیمیتز و جرالد فورد می‌شوند +عکس

به گزارش سرویس دفاع و امنیت مشرق، طی روزهای اخیر و در حالی که عمده توجه رسانه ها در حوزه دفاعی به موضوعاتی چون موشک هایپرسونیک سپاه و پرتاب ماهواره جدید به فضا بود، سرلشکر باقری رئیس ستاد کل نیروهای مسلح، اعلام کرد که "ایران به تولید مدل جدیدی از موشک‌های بالستیک با قابلیت انهدام یگان‌های شناور دریایی متحرک رسیده است. " به گفته وی، آزمایش این موشک با موفقیت انجام شده و درحال تولید انبوه است که با این اقدام، کشورمان، جزو سه کشور دارنده دانش ساخت این موشک‌ها قرار گرفته است.

از جمله نکات مهمی که در ادامه این خبر، از زبان عالی رتبه ترین فرمانده نظامی کشورمان بیان شده، آن است که «این موشک بالستیک، با سرعت 8 ماخ و با برد هزار و 500 کیلومتر، اهداف در حال حرکت را نقطه زنی می‌کند.»

چرا شناورهای آمریکایی برای ایران مهم هستند؟

ناوهای هواپیمابر آمریکایی در کنار پایگاه های هوایی این کشور در اطراف ایران، همواره جزو یکی از تهدیدات مهم و سطح بالا برای نیروهای مسلح ما تلقی و بخشی از توان اطلاعاتی و رزمی کشور برای رصد و مقابله با این تهدیدات در نظر گرفته شده چراکه هواپیماهایی که از روی ناوهای هواپیمابر یا از پایگاه های هوایی به پرواز در می آیند در حقیقت بخش عمده ای از استراتژی تهاجمی آمریکا را ایفاء کرده و بدون آنها بخش زیادی از نقشه های رزمی این کشور با مشکل رو به رو خواهد شد.

در بحث پایگاه های هوایی مستقر روی زمین، سالهاست که جمهوری اسلامی ایران تعداد زیادی از موشک های بالستیک، کروز و البته پهپادهای را برای نابودی آنها در صورت بروز هر گونه تنش آماده کرده است. البته این اهداف بزرگ و ثابت هستند و پیدا کردن آنها و مشخص کردن نقاط مورد نظر برای هدف قرار دادن بخش های مهم و حساس آنها از جمله اموری است که در این سالها با دقت به انجام رسیده و در جریان حمله به پایگاه عین الاسد نمونه ای از هدف گیری دقت و اصابت های تحسین برانگیز موشک های بالستیک تاکتیکی ایرانی رویت شد.

عمده موشک های بالستیک ایرانی که در چند سال اخیر در عملیات هایی بر ضد تروریست های داعش، گروه های تروریستی در شمال عراق و نیروهای تروریست سنتکام وارد عمل شده اند از نوع تاکتیکی و در فاصله های زیر 1000 کیلومتر بوده اند که دقت این موشک های بالستیک ایرانی برای کارشناسان امر در فواصل زیر هزار کیلومتر اثبات شده اما سوال بخشی از علاقمندان به صنعت دفاعی کشورمان آن است که در بردهای بالای 1500 کیلومتر، وضعیت به چه گونه است؟ در چند سال اخیر همیشه بحث هایی در خصوص دستیابی ایران به موشک بالستیک ضد کشتی برد بلند توسط فرماندهان عالی رتبه کشور مطرح شده؛ موشک هایی که در بردهای حتی بالای 1000 کیلومتر بوده و می توانند اهداف دریایی را مورد اصابت قرار دهند که از جمله مشهورترین آنها، موشک کروز "ابومهدی" است.

آغاز تلاشهای ایران برای ساخت نقطه‌زن دریایی با "خانواده فاتح"

بیش از 5 میلیون نفر-ساعت کار تحقیق، طراحی، شبیه سازی و ساخت و آزمایش توسط چند صنعت وزارت دفاع، دانشگاه های صنعتی مطرح کشور و برخی دیگر از بخش های پژوهشی و صنعتی انجام شد تا با ساخت بومی سامانه هدایت مورد ذکر و ترکیب با پیشران راکت زلزال، موشکی با قابلیت هدایت تا انتهای مسیر و دقت خوب و قابل اتکا حاصل شود که نام آن فاتح گذاشته شد.

موشک ضد کشتی هرمز 1 و 2 با پرتابگر دوفروندی

آزمایش فاتح 110 در سال 1381 شروع شد یعنی کمتر از 15 سال پس از پایان جنگ تحمیلی، ایران به موشکی رسید که بردی قابل مقایسه با موشک سوخت مایع و پر دردسر «اسکاد» داشت. فاتح 110 در نمونه های بعدی به برد 250 و 300 کیلومتر و دقت های بسیار بیشتر رسید و اولین نمونه نقطه‌زن آن با جستجوگر اپتیکی نصب شده در دماغه برای مأموریت ضدکشتی در سال 1389 ساخته شد. سپاه موشک های هرمز-1 و 2 را نیز به عنوان توسعه جانبی از روی فاتح 110 برای مأموریت های ضد کشتی با جستجوگر راداری فعال و ضد رادار هم ساخت که در بهار سال 1393 در نمایشگاه بزرگ نیروی هوافضای سپاه رونمایی شدند. قابلیت ضد کشتی موشک های بالستیک تاکتیکی ایران با «ذوالفقار بصیر» به 700 کیلومتر افزایش یافت. این موشک که دیگر محصول در مسیر توسعه جانبی از موشک های خانواده فاتح محسوب می شود در سال 1399 معرفی شد.

در واقع علاوه بر افزایش برد نسل‌های مختلف این موشک، دقت و قابلیت‌های نگهداری و عملیاتی آن نیز به بسیار افزایش و بهبود یافته به طوری که آن را در ردیف مهمترین سامانه‌های دفاعی کشور در راهبرد پاسخ کوبنده به دشمن قرار داده و همچنین نمونه‌های دیگری با قابلیت ضد کشتی و ضد رادار از روی آن توسعه یافته است.

بالستیک ها به سراغ شناورهای دشمن می روند

اولین نمونه ساخت موشک بالستیک ضد کشتی در جهان را باید به چینی ها نسبت داد. به اعتقاد کارشناسان غربی، موشک بالستیک DF21 ساخت کشور چین قوانین جنگهای دریایی را تغییر داده و باعث ایجاد ترس زیادی در بین فرمانده هان نیروی دریایی آمریکا شده است چراکه تا پیش از این، موشکهای ضد کشتی همه از نوع کروز بودند و از موشکهای بالستیک در نقش ضد کشتی بهره گرفته نمی شد، لذا سامانه ای برای مقابله با آن روی اکثر شناورهای آمریکایی موجود نیست. این موشک از سیستم پیشران دو مرحله ای سوخت جامد بهره می برد که زمان آماده شدن آن برای پرتاب را کاهش می دهد. DF 21 دارای بردی در حدود 2150 کیلومتر و یک سرجنگی (حتی اتمی) 500 کیلوتنی مجهز شده است.

این موشک می تواند در صورت لزوم سر جنگی شیمیایی و یا شدیدالانفجار را نیز حمل کند. این موشک از بالا و به صورت قوسی به هدف خود حمله می کند و به دلیل سرعت و شتاب بیشتر در زمان برخورد از قدرت تخریبی بیشتری برخوردار است. در جریان رژه نیروهای مسلح چین در سپتامبر سال 2016 میلادی، چین برای اولین بار به صورت رسمی موشک DF-26 رونمایی کرد. چینی ها اعلام کردند که این موشک دارای توانایی حمله به اهداف زمینی و همچنین شناورهای بزرگ و متوسط بوده و در عین حال امکان حمله اتمی یا متعارف به اهداف زمینی را نیز دارد.

برد این موشک بین 3 الی 4 هزار کیلومتر تخمین زده شده و با یک سر جنگی 1200 الی 1800 کیلویی مسلح شده است. این موشک به صورت کامل متحرک بوده و از سوخت جامد استفاده می کند. این موشک در حقیقت مدل ارتقاء یافته موشک DF-21D محسوب شده و می تواند هم به اهداف زمینی و هم اهداف دریایی بزرگ و متوسط مثل ناوهای هواپیمابر حمله کند.

کدام موشکهای بالستیک ایرانی، قابلیت ضدکشتی داشته اند؟

تاکنون نمونه های مختلفی از موشکهای بالستیک ایرانی، علیه اهداف دریایی دوربرد مورد آزمایش قرار گرفته اند و برخی دیگر نیز، در حد اشاره و انتقال کدهای دقیق به دشمنان فرامنطقه ای بوده است. برای اولین بار به صورت رسمی، سردار حاجی‌زاده فرمانده نیروی هوافضای سپاه در تیرماه 1390 از شلیک دو فروند موشک از کویر سمنان به سوی هدفی در دهانه اقیانوس هند در بهمن ماه سال گذشته (بهمن1389) خبر داد و فاصله این شلیک را 1900 کیلومتر اعلام کرده بود. اما پس از آن نیز نکات دقیق تری از این سلاح خاص نیروهای مسلح کشورمان بیان شده بود.

یکی از این اشاره ها مربوط به سردار سلامی در سال 1396 است. فرمانده کل سپاه در یک گفتگوی رسمی، به وجود یک موشک بالستیک اشاره می کند که با سرعت 8 ماخ از جو زمین وارد شده و می تواند اهداف شناور متحرک را مورد هدف قرار دهد. خروج از جو زمین و ورود مجدد و رسیدن به سرعت نزدیک به 8 ماخ مشخصا موشک مورد نظر سردار سلامی را از رده تسلیحاتی مثل سری هرمز و خلیج فارس خارج کرده و برد سلاح مورد نظر را به بالای هزار و چه بسا 1500 کیلومتر ارتقاء می دهد. کمی بعد در 27 دی 1399، نیروی هوافضای سپاه پاسداران، در حالی آخرین مرحله از رزمایش موشکی پیامبر اعظم-15 را اجرا کرد که در جریان آن، چند موشک بالستیک (که تصاویر منتشره، حداقل شامل قدر اف و سجیل 2 بود)، به سمت اهدافی در شمال اقیانوس هند شلیک شدند.

لحظه شلیک و اصابت موشکهای بالستیک سپاه به هدف دریایی در سال 1399

طبق سناریو این مرحله، موشک‌های مورد نظر، انهدام ناوهای دشمن در فاصله 1800 کیلومتری را شبیه‌ سازی کردند و دقت آنها به حدی بود که به گفته‌ مقامات دولتی آمریکا، موشک‌های شلیک شده به یک هدف در سطح دریا اصابت کردند در حالی که در 150 کیلومتری این هدف، ناو هواپیمابر نیمیتز حضور داشت که این تست، یک قدرت‌نمایی به نیروهای دریایی آمریکا محسوب می‌شد. موشک بالستیک عماد نیز یکی از آخرین محصولات رونمایی شده توسط وزارت دفاع در کلاس موشک های بالستیک با محدوده عملیاتی بالای هزار و پانصد کیلومتر است که بردی در حدود 1700 کیلومتر دارد.

تست موشک عماد علیه هدفی خاص

بر اساس فیلمی که در اواسط سال 1399 از یک تست عملیاتی مهم این موشک منتشر شد، هدفی شبیه به عرشه یک ناوهواپیمابر یا بخش کوتاهی از یک باند فرود مورد اصابت سر جنگی این موشک قرار می گیرد. این موشک سوخت مایع در زمان رونمایی نیز جزو اولین موشک های برد بلند ایرانی بود که به سر جنگی جدید مجهز به بالک های هدایتی برای پرواز و تصحیح خطا در مرحله آخر مجهز شده بود. با این اوصاف، موشکهای مشهور فوق، در سالهای قبل معرفی شده و به احتمال زیاد، منظور سرلشکر باقری نسل های دیگری غیر از این نمونه هستند.

محصول جدید صنعت موشکی ایران، کدام بالستیک ضدکشتی است؟

علاوه بر موشک خرمشهر که در 31 شهریور 1396 رونمایی شد و آخرین محصول معرفی شده کشور در رده بالستیک‌های بردبلند است (طبق سخنان رییس ستاد کل نیروهای مسلح، سرجنگی موشک خرمشهر در یکی از تست ها، فقط با خطای 60 سانتیمتر به یک هدف در برد 1300 کیلومتر اصابت کرده است)، بررسی ویژگی های اعلام شده توسط سردار باقری، نشان می دهد موشک جدید می تواند نمونه دریایی یکی از دو موشک خیبرشکن یا حاج قاسم باشد که در سالهای اخیر رونمایی شده اند. موشک راهبردی خیبرشکن که بهمن سال گذشته رونمایی شد، از نسل سوم موشک‌های دوربرد سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است که از ویژگی های منحصر به فردی برخوردار می باشد. این موشک دارای سوخت جامد است و در فاز فرود، دارای مانورپذیری برای عبور از سپر موشکی بوده و طراحی بهینه آن باعث شده وزن آن نسبت به نمونه های مشابه یک سوم کاهش یافته و مدت آماده سازی و شلیک آن نیز تا یک ششم تقلیل پیدا کند.

سردار باقری در مراسم رونمایی از موشک خیبرشکن سپاه

چابکی و سرعت فوق العاده در اصابت اهداف در برد و شعاع 1450 کیلومتری از دیگر توانمندی‌های این موشک است که تطابق زیادی با ویژگی های اعلام شده توسط رییس ستادکل نیروهای مسلح کشورمان دارد. مرداد سال 1399 و به مناسبت روز صنعت دفاعی، وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح از چند دستاورد دفاعی رونمایی کرد که یکی از مهم‌ترین این دستاوردها، موشک بالستیک تاکتیکی «شهید حاج قاسم» با نام و یاد سردار دلها شهید سپهبد حاج قاسم سلیمانی فرمانده نیروی قدس سپاه بود.

موشک شهید حاج قاسم با وزن بیش از 7 تن و طول 11 متر، وزن سرجنگی 500 کیلوگرم دارای برد عملیاتی 1400 کیلومتر و دقت نقطه زنی در حداکثر برد است. این موشک با سرعت ورود به جو معادل 12 برابر سرعت صوت قادر است از هرگونه سامانه دفاع موشکی عبور کرده و با توجه به دقت بسیار بالا و سرجنگی پرقدرت خود، هدف را نابود می کند.

مشخصات موشک شهید حاج قاسم

آیا یک موشک بالستیک از پس ناو هواپیمابر برمی آید؟

هدفی که موشکهای بالستیک ایرانی مامور انهدام آن هستند، بسیار بزرگ بوده و یک غول تمام فلزی با وزنی در حدود 90 تا 100 هزار تن و با ابعادی در حدود 300 متر طول و بیش از 70 متر عرض به شمار می رود. ناوهای هواپیمابر از بزرگترین کشتی های موجود در دریاها بوده که علاوه بر ابعاد بسیار عظیم خویش کاملا زره پوش نیز هستند. دستیابی به چنین هدفی که بسیار بزرگ اما به لحاظ سرعت و مانور تنبل است، امکانپذیر به نظر میرسد اما در نوع خود از آنچنان حفاظت و تدابیری بهره مند است که امکان دستیابی به خویش را برای موشکهای کروز و قایق های تندرو سخت کرده است.

بعنوان مثال ناوهای هواپیمابر آمریکایی هر کدام با استفاده از تعداد زیادی کشتی های پشتیبانی دفاع هوایی و حتی زیردریایی های تهاجمی حفاظت میشوند که تعداد زیادی از آنها هم عرض با ناو حرکت نموده و مقابل مسیر موشکهای کروز قرار میگیرند تا اجازه ورود به حریم ناوهواپیمابر را نیابند. ناو و ناوشکن های همراه آن هم به تعداد زیادی از سامانه های توپی و موشکی مقابله با موشکهای کروز مجهز هستند اما در این میان، موشک بالستیک با عبور آسانتر از تمام این موانع، با فرود مافوق صوت از ارتفاع بالا عملا چنین تدابیری را بلااستفاده می کند. ضمن آنکه در عرشه هر ناو هواپیمابر تعدادی هواپیمای آماده به پرواز لود شده با بمب و موشک و سوخت کامل وجود دارند. همچنین روی عرشه این ناوها تجهیزات بسیار حساس مدیریت پرواز و کنترل فرود و برخاست وجود دارد که بدون آنها عملا ناو توانایی خود را از دست میدهد و با یک قایق معمولی غیر نظامی برابری خواهد کرد!

اثرات انفجار یک راکت کوچک روی ناو هواپیمابر فارستال

همانطور که سالها پیش، انفجار یک راکت هواپرتاب کوچک با نام ام کا 32 زونی در ناوهای هواپیمابر یو اس اس اینترپرایز و فارستال منجر به آتش سوزی های پیوسته و بزرگی شد. اتفاق مشابه به آن دو سال بعد در ناو هواپیمابریو اس اس اینترپرایز رخ داد و انفجار این راکت در اینترپرایز نیز منجر به مرگ 27 نفر و زخمی شدن 314 نفر همچنین نابودی 15 هواپیمای دیگر شد.

با این دستاورد و اصابت یک یا دو موشک به ناو هواپیمابر، یا این موشک ها به عرشه اصابت کرده و انفجاری مشابه اتفاق فوق را رقم می زنند و یا با اصابت به رادارها و سامانه های الکترونیکی روی ناو، پدافند، پرواز هواپیماها و ارسال و دریافت اطلاعات مخدوش می شود که هر دو، دستاوردی بزرگ محسوب شده و هزینه های غیرفعال کردن چنین شناور مجهز و بزرگی، به شدت پایین می آید. حتی شناورهای رژیم‌صهیونیستی تا میانه‌های دریای مدیترانه و نیز هر دشمن دیگری در کانال سوئز، دریای سرخ، تنگه باب‌المندب و اقیانوس هند پیش از آنکه موشک‌های کروز یا هواپیماهای خود را به اهداف مدنظر در ایران برساند، با توجه به زمان پرواز کمتر از 15 دقیقه‌ای موشک‌های بالستیک برای رسیدن به برد 2000 کیلومتر، مورد اصابت قرار می گیرند!

عملیاتی کردن نسل جدید این موشکها، باعث می شود عملاً عمق استقرار ناوگان دشمن برای حمله احتمالی 2000 کیلومتر عقب‌تر از مرزهای کشورمان باشد و این، به معنی فرصت بیشتر برای کشف و رهگیری هواپیماها و موشک‌های دشمن و گرفتن فرصت اجرای عملیات غافلگیرانه توسط آنهاست. در نتیجه تیغ ناوهای هواپیمابر امریکایی علیه کشورمان اگر کمی برنده هم بود، با اعلام عملیاتی موشک‌های ضدکشتی دوربرد بالستیک، کندتر از قبل شد. عدد معروف 2 هزار کیلومتر، اهمیت فوق العاده ای برای استراتژی ضد دسترسی دفاعی کشور دارد و برخی از کارشناسان غربی از این عدد به عنوان عدد طلایی در برنامه های موشکی ایران یاد می کنند چراکه برد رزمی هواپیماهای ناو نشین، کمتر از 1300 کیلومتر است و با فرض رسیدن به برد 2000 کیلومتر موشکهای ایرانی، جنگنده های ناونشین آمریکایی از برد حمله مستقیم به کشورمان خارج شده و در میانه راه نیاز به سوخت گیری هوایی، زمان کمتر روی هدف و حمل مهمات کمتر خواهند داشت و در عین حال زمان واکنش بیشتری را نیز به مدافعین جان بر کف این مرز و بوم خواهد داد.