ریزش و رویش مقاصد نوروزی

بر اساس آمارهای ارائه شده از سوی پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی در بازه زمانی 12روزه طرح نوروزی از 24 اسفند 1401 تا 6 فروردین 1402، تردد وسایل حمل‌ونقل جاده‌‌‌ای حدود 6‌درصد در مقایسه با سال گذشته افزایش یافته و بیش از 8/ 26 میلیون وسیله نقلیه در سطح کشور تردد داشته است. این آمارها نشان می‌دهند که متوسط تردد بین استانی در این بازه زمانی با 2/ 2 میلیون وسیله نقلیه رشد 6درصدی نسبت به مدت مشابه سال گذشته داشته و این رقم برای سال 1400 افزایش 62 درصدی داشته است. بررسی‌‌‌های «دنیای‌اقتصاد» در سفرهای نوروزی سال گذشته نشان می‌دهد که حدود 6 میلیون خانوار در نوروز 1401 به سفر رفتند که رشد 6درصدی در سال جدید در بازه زمانی 12 روزه افزایش کمتر از نیم میلیون مسافر را نشان می‌دهد. اگرچه آمار دقیقی از سفرهای نوروزی هنوز ارائه نشده و آمارهای موجود بر اساس ترددهای جاده‌‌‌ای و تا نیمه نوروز است که احتمال خطا و نبود آمار دقیق بسیار بالاست، اما ترددهای بین استانی نشان می‌دهد که بیشترین میزان سفرها با خودروهای شخصی صورت گرفته و استفاده از حمل‌ونقل عمومی به حداقل رسیده است.

اگرچه آمارهای ارائه شده از سوی نهادهای مرتبط حاکی از «افزایش سفرها با حمل‌ونقل عمومی» به‌‌‌ویژه جاده‌‌‌ای است، اما مشاهدات میدانی نشان می‌دهد که وسایل نقلیه عمومی همچون اتوبوس در جاده‌‌‌ها در مقایسه با سال‌های گذشته بسیار کمتر تردد داشته و از 20 روز قبل از عید و تا ایام نوروز، بلیت اتوبوس عمدتا ناموجود بوده یا بسیار کم به فروش می‌‌‌رسید. این موضوع نسبت به دیگر وسایل حمل‌ونقل همچون سفرهای ریلی و هوایی نیز صدق می‌‌‌کرد. در ظاهر بر اساس آمارهای ارائه‌شده، شاهد افزایش سفرهای هوایی و ریلی بوده‌‌‌ایم، اما در واقع حتی تا یک روز قبل از آغاز سال نو، همچنان با کمبود بلیت‌‌‌ها و پروازها و... مواجه بودیم.

تغییرمقاصد گردشگری

محور دوم مورد بررسی «دنیای‌اقتصاد» ریزش و رویش مقاصد سفرهای نورزی است که، بر اساس آمارها و مشاهدات مقاصد سفرهای نوروزی با تغییرات قابل‌توجهی همراه شده است. آمارهای تردد بین جاده‌‌‌ای وزارت راه و شهرسازی در سال گذشته نشان می‌دهد که بیشترین میزان سفرها به استان‌‌‌های مازندران، گیلان، خراسان رضوی، فارس، یزد، بوشهر و خوزستان بوده است. اما آمارهای ارائه شده در نوروز امسال حاکی از ریزش مسافر در مقاصد پرسفری همچون خراسان رضوی و یزد است و در مقابل برخی مقاصد همچون هرمزگان و آذربایجان شرقی با رویش قابل‌توجهی مواجه شدند. میزان ترددهای جاده‌‌‌ای نشان می‌دهد که دو استان مازندران و گیلان همچنان به‌‌‌عنوان پرسفرترین مقاصد به قوت خود باقی است اما هرمزگان در رتبه سوم بیشترین تردد قرار گرفت. خراسان رضوی، فارس، خوزستان، بوشهر و آذربایجان شرقی رتبه‌های بعدی استان‌‌‌های پرتردد را به خود اختصاص دادند.

بنابراین، آنچه در این زمینه بسیار مورد توجه قرار می‌گیرد اینکه، ذائقه و سبک سفرها در حال تغییر است و مقاصد جدید جایگزین مقاصد سنتی می‌شود. طبیعت‌‌‌گردی و سفر به نقاط بکر جایگزین مقاصد شهری شده، از این رو، سفرهای جاده‌‌‌ای طولانی در خارج از شهرها در کنار سواحل و جزایر، یا جنگل و مناطق برون‌شهری و علاقه‌مندی به بوم‌گردی و جوامع محلی افزایش چشمگیری را نشان می‌دهد. این را می‌توان از تردد بیش از 1/ 2 میلیون مسافر از طریق شناورهای مسافری و تفریحی طی 12 روز طرح نوروزی از 24 اسفند 1401 تا 6فروردین 1402 مشاهده کرد. سفرهای دریایی و جزیره‌‌‌گردی در استان‌‌‌های جنوبی به‌ویژه در هرمزگان طی چند سال اخیر به یکی از مهم‌ترین مقاصد سفرهای نوروزی تبدیل شده است. این تغییر سبک و نوع سفر پس از همه‌گیری کرونا در سراسر جهان کاملا مشهود است و طی سه سال اخیر، سفرها به سمت روستاگردی، سفرهای ساحلی و مناطق بکر تغییر جهت داد و سفرهای شهری نتوانست مانند سال‌های پیشاکرونا، به قطب اول سفرها تبدیل شود و در حال حاضر در انتخاب‌‌‌های چندم گردشگران قرار دارد.

ماجرای دوپینگ ترددهای جاده‌ای

«کیفیت سفرها» در تعطیلات نوروز دیگر محور مورد بررسی «دنیای‌اقتصاد» است که در مقایسه با سال‌های گذشته با تغییرات قابل‌توجهی مواجه شده است. بررسی‌‌‌ها نشان می‌دهد که کیفیت سفرها تنزل یافته و اقامت در سفرها بیش از آنکه در مراکز اقامتی رسمی و حتی غیررسمی انجام شود، به‌‌‌صورت کمپ یا چادر در مقاصد صورت گرفته است. اقامت به‌‌‌شکل چادرمانی حتی در مراکز غیرمجاز بیش از هر زمان دیگری به‌‌‌چشم می‌‌‌خورد و در مقابل هتل‌‌‌ها و مراکز اقامتی رسمی با وجود افزایش سفرها و در اوج سفرهای نوروزی نتوانستند ظرفیت اتاق‌‌‌های خود را به حداکثر برسانند و از استقبال بسیار کمتری نسبت به سال‌های گذشته برخوردار شدند. 

آمارهای ارائه‌شده نشان می‌دهد که تنها 3‌درصد از گردشگران، در سفرهای خود از اقامتگاه‌‌‌های رسمی بهره می‌‌‌بردند که با توجه به افزایش تورم، مشکلات اقتصادی و به حداقل رسیدن شرایط معیشت خانوارها این میزان روند کاهشی پیدا کرده و حتی دیگر علاقه‌مند به اقامت در مراکز اقامتی غیررسمی همچون ویلا نیستند و چادرزنی به‌‌‌صورت چشمگیری جایگزین تمامی انواع اشکال اقامتی خواهد شد. این در حالی است که پیش از آغاز سال نو و سفرهای نوروزی متولی گردشگری خبر از رزرو شدن تمامی اقامتگاه‌های رسمی و استقبال چشمگیر گردشگران نوروزی در مقایسه با سال‌های گذشته داده بود و تنها یک روز پس از آغاز تعطیلات، انجمن‌‌‌های اقامتی آمارهای خلاف گفته متولی گردشگری مبنی بر عدم‌استقبال مسافران نوروزی از هتل‌‌‌ها و مراکز اقامتی رسمی را ارائه دادند.

همچنین شکل سفرها بیشتر به سمت سفرهای شخصی با خودرو تغییر یافته و خانوارها باتوجه به اهمیت کاهش هزینه‌‌‌ها در سفر، خودرو را جایگزین وسایل حمل‌ونقل عمومی کردند و سفرهای جاده‌‌‌ای طولانی از شمال به جنوب و بالعکس در ایام نوروز 1402 بیش از هر زمانی به‌‌‌چشم آمد.

اما نکته قابل‌توجه در افزایش ترددها، آمارهای عجیب ارائه‌شده از سوی فرمانده کل نیروی انتظامی کشور است که میزان تردد جاده‌‌‌ای استانی و بین استانی در ایام نوروز را حدود 370 میلیون اعلام کرد. با نگاهی به آمارهای سفرهای نوروزی در سال 1401 در بازه زمانی 20 روزه سفرهای نوروزی سال گذشته، حدود 32 میلیون تردد نوروزی به ثبت رسید که این آمار در سال جدید نهایت به 35 میلیون تردد افزایش یابد. در آمار سفرهای نوروزی آنچه مورد اهمیت قرار دارد، میزان تردد بین استانی است و ترددهای بین شهری یا شهری و روستایی نمی‌توانند در آمار سفرها قرار بگیرند و تردد 370 میلیون وسیله نقلیه با واقعیت موجود و حتی تعداد وسایل نقلیه در تضاد کامل قرار دارد. زیرا هر ترددی به معنای سفر نیست و این موضوع می‌تواند در ارائه آمارهای واقعی و درست، خلل وارد کند.