شوک عربی به بازار نفت

 اوپک‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌پلاس اعلام کرد روزانه 16/ 1میلیون بشکه کاهش تولید خواهد داشت. خبری که قیمت شاخص‌های بازار نفت که در کمترین حد 15 ماه اخیر بودند را بالا کشید، به‌گونه‌ای که وست‌تگزاس و برنت هردو وارد کانال 80 دلار شدند. عبدالعزیر بن‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌سلمان وزیر انرژی عربستان‌سعودی گفته این تصمیم اوپک‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌پلاس با هدف «ثبات بازار» صورت‌گرفته‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌است. رهبران اوپک‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌پلاس پیش از این اعلام کرده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌بودند نفت 100 دلاری را هدف‌گذاری کرده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند، رقمی که با توجه به انتظار صعود تقاضای پکن در پایان سال‌2023، عدد عجیبی به‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌نظر نمی‌رسد. باید دید آمریکا که تا پیش از این با تزریق ذخایر استراتژیک آمریکا سعی در کنترل قیمت‌ها داشت و انتقادات زیادی به دولت مستقر در کاخ‌سفید معطوف کرد، بار دیگر از این ابزار استفاده خواهد کرد، یا نه.

دو سکانس از یک موقعیت

روابط آمریکا و عربستان‌سعودی را می‌توان در دو سکانس تعریف کرد؛ سکانس اول تابستان پارسال، سفر جو بایدن به ریاض آن‌هم پس از سردی‌ای که پس از قتل جمال خاشقجی روابط بین دو کشور را فراگرفته‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌بود. حمله روسیه به خاک اوکراین نرخ هر بشکه برنت را وارد کانال 140دلاری کرده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌بود و دولت‌های غربی خود را برای مهار تورم آماده می‌کردند. آمریکا خواستار افزایش عرضه برای پایین نگه‌داشتن قیمت‌ها شد اما مدتی بعد برنامه کاهش تولید روزانه 2‌میلیون بشکه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای اوپک‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌پلاس مناسبات را به‌هم ریخت. سکانس دوم هم تکرار همین موقعیت است، گفت‌وگوی بایدن و بن‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌سلمان شاهزاده سعودی، درخواست ایالات‌متحده برای افزایش تولید و عرضه نفت‌خام و ناگهان بیانیه هیات‌وزیران اوپک‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌پلاس مبنی‌بر کاهش تولید روزانه 16/ 1میلیون بشکه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای، آن‌هم زمانی‌که بایدن تصمیم قبلی را «ناامیدکننده» خوانده بود و بسیاری پیش‌بینی کرده بودند اوپک‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌پلاس سیاست کاهش تولید سال‌گذشته را ادامه خواهد داد.

یک تصمیم غافلگیرکننده

عربستان‌سعودی به‌همراه اعضای اوپک‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌پلاس از جمله روسیه تصمیم به کاهش تولید روزانه 16/ 1‌میلیون بشکه گرفتند، تصمیمی غافلگیرکننده «برای ثبات بازار.» روز دوشنبه که هیات‌وزیران نفت کشورهای عضو اوپک‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌پلاس نشست داشتند، انتظار می‌رفت کاهش 2‌میلیون بشکه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای که در اکتبر 2023 اتخاذ کرده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌بودند را ادامه دهند که با اعلام اضافه‌شدن کاهش تولید روزانه 16/ 1میلیون بشکه در روز بازار را غافلگیر کردند؛ این در حالی است که سیاست‌های ایالات‌متحده آمریکا با کاهش قیمت نفت برای افزایش رشد اقتصادی دنیا و جلوگیری از تامین‌مالی روسیه در جنگ اوکراین، همسو شده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌بود. این کاهش تولید از ماه مه (اردیبهشت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ماه) شروع می‌شود و با این خبر برنت را که حدود یک ماه در کانال 70دلار نگه داشته‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌بود به بشکه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای 84دلار رساند. هر بشکه نفت‌خام آمریکا هم 80دلار معامله می‌شود. سیر قیمتی این دو شاخص در مقیاس هفتگی به‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ترتیب 25/ 8 و 5/ 9‌درصد است و تا زمان نگارش این گزارش سیر صعودی شاخص‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها حفظ شده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌است.

سهم عراق در این کاهش تولید روزانه 211هزار بشکه و عربستان 500هزار بشکه خواهد بود. امارات‌متحده‌عربی کاهش تولید روزانه خود را 144‌هزار بشکه، کویت 128هزار بشکه، عمان 40هزار بشکه، الجزایر 48هزار بشکه و قزاقستان 78هزار بشکه اعلام کرده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند. الکساندر نواک معاون نخست‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌وزیر روسیه هم اعلام کرده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌است کاهش تولید نفت‌خام مسکو تا پایان 2023 روزانه 500هزار بشکه خواهد ماند، کاهش تولیدی که در پاسخ به اعمال سقف قیمتی کشورهای غربی بر نفت روسیه اتخاذ شد.   سامیر هاشمی، خبرنگار بازرگانی خاورمیانه در بی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌بی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌سی انگلیسی معتقد است؛ تصمیم اوپک‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌پلاس چند دلیل دارد: «باتوجه به کاهش تولید اخیر قیمت نفت، نگرانی‌ها از پیشی‌گرفتن عرضه به تقاضا حکایت داشت.  خبر کاهش تولید و افزایش قیمت نفت می‌تواند جاده صاف‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کن صعود تورم شود و هزینه‌های زندگی و میزان رکود را بالا ببرد.»

او معتقد است این موضوع که تا پیش از اعلام نتیجه نشست، تمامی پیش‌بینی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها بر ادامه سیاست کاهش تولید سال‌گذشته متمرکز شده‌بود، باعث شگفتی بازار شد: «به همین دلیل احتمال می‌رود بیش از ارقامی که اعلام‌شده، اعضا به‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌صورت داوطلبانه دست به کاهش تولید بزنند.» به گفته هاشمی، دلیل دیگر روابط عربستان و آمریکاست: «این تصمیم توسعه روابط آمریکا و عربستان را نیز بیش از پیش غبارآلود می‌کند زیرا آمریکا خواستار افزایش عرضه و بررسی منابع مالی روسیه از سوی کشورهای عضو اوپک‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌پلاس شده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌بود. تصمیم روز یکشنبه نشان داد بین اعضای اوپک‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌پلاس و روسیه همکاری بیشتری وجود دارد.»  سال گذشته هم جو بایدن در سفر به ریاض خواستار افزایش عرضه نفت شد اما پس از آن خبر کاهش تولید روزانه دو‌میلیون بشکه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای اوپک‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌پلاس همه را شگفت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌زده کرد. جو بایدن آن تصمیم را «کوتاه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌فکرانه و ناامیدکننده» خواند.

پاسخ آمریکا چیست؟

جو بایدن رئیس‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌جمهور ایالات‌متحده درباره تصمیم کاهش تولید اوپک‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌پلاس گفت: تصمیم کاهش تولید 22 عضو اوپک‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌پلاس نشان می‌دهد مشکلاتی در روابط آمریکا با متحدان سنتی مثل عربستان‌سعودی وجود دارد.  شبکه تلویزیونی سی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ان اسنادی به‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دست آورده که در آن کاخ‌سفید تصمیم اخیر اوپک‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌پلاس را با عبارات «یک فاجعه تمام‌عیار» و «اقدامی خصمانه» نام برده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌است. کارین ژان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌پیر؛ دبیر مطبوعاتی کاخ‌سفید در کنفرانس خبری متذکر شد «واضح است که اوپک‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌پلاس درحال همسویی با روسیه است» و چارلز شومر یکی از رهبران دموکرات مجلس سنای آمریکا آن را «اقدامی عمیقا بدبینانه» توصیف کرد.  به گزارش دویچه‌و‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌له، تصمیم اوپک‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌پلاس به کاهش تولید روزانه 16/ 1‌میلیون بشکه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ و نقش عربستان‌سعودی در آن برای آمریکایی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها مانند «خیانت» می‌ماند، پس از کشته‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شدن جمال خاشقجی خبرنگار عربستانی در سفارت عربستان‌سعودی در استانبول، روابط این کشور با آمریکا از سال‌2018 به‌عنوان «متحدان سنتی» به‌سردی گرایید.  اما سفر بایدن به ریاض و برخورد دوستانه با شاهزاده سعودی قدم مهمی در بازسازی روابط بود.

مناسبات جنگ در خاک اوکراین و صعود قیمت حامل‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های انرژی در اروپا و آمریکا می‌توانست به‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گونه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای دیگری رقمی بخورد اگر عربستان‌سعودی با آمریکا همراهی می‌کرد و تولید نفت‌خام را افزایش می‌داد. قیمت پایین بنزین و گازوئیل در آمریکا برای رهبران حزب دموکرات بسیار مهم است، آن‌هم درحالی‌که حدود 6ماه تا انتخابات میان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دوره‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای ایالات‌متحده مانده‌است. تصمیم اوپک‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌پلاس به کاهش تولید روزانه بیش از یک‌میلیون بشکه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای گامی دقیقا برعکس خواسته‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های آمریکا است. مارک لینچ، پروفسور علوم سیاسی و کارشناس خاورمیانه در دانشگاه جرج واشنگتن درباره پاسخ تند کاخ‌سفید به عربستان‌سعودی نوشت: پاسخ سخت و قاطع به این خاطر بود که عربستان‌سعودی در آن‌سوی مرزی ایستاده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌است که برای آمریکا «خط جداکننده کلیدی» است. در آن‌سوی خط روسیه قرار دارد و کشورهای غربی و اوکراین در سوی دیگر. به گزارش دویچه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌وله، بلال صعب، مدیر موسس برنامه دفاع و امنیت در موسسه خاورمیانه مستقر در واشنگتن معتقد است این تصمیم اوپک‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌پلاس «منافع روسیه را از فروش نفت» تامین می‌کند، امری که باعث جلوگیری از «کاهش تحرک و فعالیت روسیه در جنگ اوکراین» می‌شود.

همچنین صعب معتقد است عربستان سعی دارد پیامی به ایالات‌متحده بفرستد: «افزایش قیمت نفت به بودجه‌ملی عربستان کمک می‌کند. از طرفی این کشور برای رسیدن به اهداف جاه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌طلبانه اقتصادی در منطقه و حفظ ثبات سیاسی در داخل به پول نفت نیاز دارد، پس به‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌نظر می‌رسد تصمیم عربستان بیش از آنکه یک تصمیم سیاسی باشد یک اقدام اقتصادی است.» این کارشناس خاورمیانه با بیان اینکه موقعیت کنونی عربستان و آمریکا نشان می‌دهد دیگر نمی‌توان اتحاد را برای دو کشور متصور بود: «بعید می‌دانم اگر گفت‌وگو بین عربستان و آمریکا سازنده بود، تصمیم اخیر اوپک‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌پلاس اتخاذ می‌شد.»  این تصمیم اوپک‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌پلاس نزدیک به انتخابات میان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دوره‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای این سوال را برای یکی از نشریه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های صنعتی آمریکا ایجاد‌کرده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌است که «اوپک‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌پلاس در حال دیکته‌کردن نتیجه انتخابات میان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دوره‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای است؟»