موضع آژانس بین‌المللی انرژی
در همین رابطه و به گزارش «شانا»، آژانس بین‌المللی انرژی اعلام کرد که کاهش بیشتر عرضه نفت اوپکپلاس، بر ریسک کمبود عرضه در بازارهای جهانی نفت‌خام می‌افزاید. آژانس بین‌المللی انرژی اعلام کرد که کاهش عرضه نفت ائتلاف تولیدکنندگان عضو سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) و غیراوپک (اوپکپلاس)، خطر تشدید بازار متشنج و افزایش قیمت نفت را درمیان فشارهای تورمی به‌‌‌‌‌دنبال خواهد داشت. کاهش بیشتر عرضه نفت اوپکپلاس فشار کمبود عرضه و افزایش قیمت نفت را در زمانی‌که مصرف‌کنندگان آسیب‌‌‌‌‌پذیر با فشارهای تورمی بالا روبه‌‌‌‌‌رو هستند، تشدید می‌کند و به این گروه از مصرف‌کنندگان آسیب می‌رساند. به باور تحلیلگران بازار انرژی، این اقدام غافلگیرکننده سبب افزایش فوری قیمت‌های جهانی نفت‌خام شده، در همین حال ایالات‌متحده آمریکا این تصمیم را غیرعقلانی دانست.
واکنش ایالات‌متحده به تصمیمات اوپکپلاس
گفتنی است اعضای اوپکپلاس اکتبر پارسال تصمیم گرفته بودند عرضه نفت خود را از نوامبر 2022 تا پایان سال2023، روزانه 2میلیون بشکه کاهش دهند؛ اقدامی که در آن زمان نیز سبب خشم واشنگتن شد با این استدلال که کاهش عرضه، سبب افزایش قیمت‌های جهانی نفت‌خام می‌شود. ایالات‌متحده آمریکا استدلال می‌کند که جهان برای حمایت از رشد صنعت نفت، به قیمت‌های پایین‌تر نفت‌خام نیاز دارد. بر این اساس، عربستان‌سعودی روزانه 500هزار بشکه، عراق روزانه 211هزار بشکه، امارات‌متحده‌عربی روزانه 144هزار بشکه، کویت روزانه 128هزار بشکه، قزاقستان روزانه 78هزار بشکه، الجزایر روزانه 48هزار بشکه، عمان روزانه 40هزار بشکه و گابن روزانه 8هزار بشکه در حدفاصل ماه مه تا پایان سال2023، از تولید خود می‌‌‌‌‌کاهند.
موارد بالا افزون بر کاهش تولید داوطلبانه روزانه 500هزار بشکه‌‌‌‌‌ای روسیه تا پایان سال2023 خواهد بود. ارقام کاهش تولید حکایت از آن دارد که عربستان، عراق، امارات‌متحده‌عربی، کویت و عمان بخش‌اعظم کاهش را به خود اختصاص می‌دهند، یعنی بازگشت کانون نظام تصمیم‌گیری نفت به منطقه خلیج‌‌‌‌‌فارس و خاورمیانه که این موضوع در نوع خود، تحولی مهم به‌حساب می‌آید. این ارقام افزون بر برنامه کاهش تولید روزانه 2میلیون بشکه‌‌‌‌‌ای پیشین خواهد بود که در سی‌‌‌‌‌وسومین نشست وزارتی وزیران اوپکپلاس تصمیم‌گیری شد.
چشم‌‌‌‌‌انداز بازگشت ثبات به بازار نفت
در همین رابطه، نماینده پیشین ایران در هیات‌عامل اوپک گفت: تصمیم اخیر اوپکپلاس روند کاهش قیمت نفت را متوقف می‌کند و به بازار نفت ثبات می‌‌‌‌‌بخشد. محمدعلی خطیبی در گفت‌‌‌‌‌وگو با خبرنگار «شانا»، درخصوص تصمیم اخیر اعضای ائتلاف سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) و غیراوپک (اوپکپلاس) برای کاهش عرضه داوطلبانه نفت اظهار کرد؛ این تصمیم بی‌‌‌‌‌شک سبب افزایش قیمت جهانی نفت خواهد شد. نماینده پیشین ایران در هیات‌عامل اوپک تصریح کرد باید بازار نفت به‌‌‌‌‌گونه‌‌‌‌‌ای تنظیم شود که این محصول به اندازه نیاز تولید شود، اما تصمیم اخیر اوپکپلاس روند کاهش قیمت نفت را متوقف کرده و به بازار نفت ثبات می‌‌‌‌‌بخشد.
بازار متزلزل نفت
بازار جهانی نفت در سال‌های اخیر دستخوش عوامل شوکه‌‌‌‌‌کننده بسیاری بود، اما تصمیم اخیر اوپکپلاس یکی از مهم‌ترین آنها به‌حساب می‌آید. بازار جهانی نفت از ژانویه سال‌جاری میلادی، خود را برای رشد 2میلیون و 600هزار بشکه‌‌‌‌‌ای در روز آماده کرده بود که بهطور عمده بر پایه پایان قرنطینه‌‌‌‌‌های چین تنظیم شده‌بود، اما حالا با وجود بازگشت چین و برقراری ثبات نسبی در بازارهای آسیایی که از مصرف‌کنندگان عمده نفت هستند، پیش‌بینی‌‌‌‌‌ها برای تقاضای جهانی نفت به سطح 700هزار بشکه در روز تنزل یافته‌است. قیمت شاخص برنت دریای شمال در هفته پیش زنگ خطر را برای اوپک و اوپکپلاس به‌‌‌‌‌صدا درآورد. تصمیم اوپکپلاس در این مقطع بسیار مهم است. آمریکا خود را آماده می‌کرد تا فرآیند تکمیل ذخایر راهبردی خود را آغاز کند. بایدن گفته بود در قیمت 70دلار، تکمیل دوباره ذخیره‌‌‌‌‌سازی‌‌‌‌‌های راهبردی را آغاز می‌کند، ذخیره‌‌‌‌‌سازی‌‌‌‌‌های نفتی آمریکا که امروزه به‌عنوان ابزار تنظیم‌بازار از آن استفاده می‌شود، مفهوم راهبردی خود را از دست داده‌است، در مقابل اما، تصمیم اوپکپلاس بهطور کامل راهبردی بوده و به منزله «پایان دوران دیکته‌‌‌‌‌‌کردن سیاست‌های نفتی از واشنگتن» محسوب می‌شود.
در شرایطی که اقتصاد آمریکا و اروپا با نرخ‌های بالای تورم، ورشکستگی بانک‌ها و مخاطره‌‌‌‌‌های رکود تورمی روبه‌‌‌‌‌روست، تصمیم اوپکپلاس، راهبردی و پرمعناست. در همین رابطه «ایرنا» کاهش داوطلبانه تولید نفت توسط اوپکپلاس را از منظر سیاسی، حمایت این نهاد از روسیه و سیلی به‌صورت آمریکا برای تلاش‌ها در راستای کاهش قیمت نفت و از بعد اقتصادی، خطر بروز چرخه‌ای از تورم، افزایش نرخ‌های بهره و مانعی در‌برابر رشد اقتصادی کشورهای غربی، ارزیابی می‌کند. خبر این کاهش تولید داوطلبانه که با فاصله کوتاهی، به افزایش 8درصدی قیمت نفت‌خام منجر شد و احتمال تورم شدیدتر را برای کشورهای اروپایی و آمریکا پررنگ کرد، سر و صدای زیادی به‌پا کرده و بازارها را تحت‌تاثیر قرار داده‌است.
جایگاه اوپکپلاس در بازار نفت
وزن اوپک در صادرات نفت جهان قابل‌توجه است و بین 35 تا 40درصد را به خود اختصاص می‌دهد و کشورهای عضو، 80درصد از ذخایر کره‌زمین را در اختیار دارند، با این حال به‌رغم این ظرفیت عرضه قابل‌توجه، در شرایط خاص ممکن است تعیین قیمت نفت‌خام به اندازه کافی تعیین‌‌‌‌‌کننده نباشد که این مساله به ایجاد اوپکپلاس منجر شد که امکان تسلط بیشتر بر بازار را فراهم کرده و ظرفیت تولید نفت کشورهای عضو آن به 60درصد تولید نفت جهان می‌رسد. اوپکپلاس متشکل از اعضای اوپک است که سایر تولیدکنندگان به شرح ذیل به آن اضافه می‌شوند: جمهوری‌آذربایجان، بحرین، برونئی، قزاقستان، مالزی، مکزیک، عمان، روسیه، سودان و سودان‌جنوبی.
این کشورها در جلسات با اوپک شرکت می‌کنند و می‌توانند بهطور مشترک درباره اقداماتی که باید انجام شود تصمیم‌گیری کنند، اما مفاد مورد‌توافق سازمان اصلی برای آنها الزام‌‌‌‌‌آور نیست. به‌عبارت دیگر، ممکن است اوپک تصمیم به کاهش تولید بگیرد و اعضای اضافه‌شده اوپکپلاس آنها را اعمال نکنند. لازم به‌ذکر است که بزرگ‌ترین تولیدکنندگان اوپکپلاس، عربستان‌سعودی و روسیه هستند. با توجه به اینکه ماموریت اصلی این سازمان دفاع از قیمت نفت است و تصمیمات آن در سطح بین‌المللی تاثیرگذار است، خبر کاهش عرضه تولید نفت، سراسر جهان را تحت‌تاثیر قرار داده‌است. نفت محصولی با تقاضای کاملا مشخص و دائمی است چراکه نمی‌توان آن را به‌راحتی جایگزین کرد، در نتیجه، کاهش تولید تقریبا بهطور خودکار باعث افزایش قیمت می‌شود. به همین ترتیب، افزایش عرضه به کاهش قیمت نفت‌خام در بازارها می‌‌‌‌‌انجامد. علاوه‌بر این، این تغییرات بر سایر محصولات انرژی مانند گاز طبیعی و زغال‌سنگ و بهطور غیرمستقیم هزینه برق نیز تاثیر می‌گذارد.
