وداع سومالی با عصر دلاریزه

فقدان چاپ پول در سه دهه گذشته باعث شد اقتصاد سومالی شاهد جایگزین شدن دلار و شیلینگ‌های تقلبی باشد. با‌این‌حال رئیس بانک مرکزی این کشور در اظهاراتی اعلام کرد دیگر به دنبال احیای مجدد واحد پولی این کشور است تا بانک مرکزی بتواند کنترل سیاست پولی این کشور را به دست بگیرد. مقامات بانک مرکزی سومالی توسعه سیاست پولی را برای رشد اقتصادی حیاتی می‌دانند و معتقدند احیای سیاست پولی در این کشور ضروری است و باعث مهار تورم می‌‌شود. صندوق بین‌المللی پول از سال 2017 همکاری با بانک مرکزی سومالی را در این زمینه آغاز کرده است. بانک مرکزی سومالی انتظار دارد به‌رغم شوک‌های متعدد چند سال اخیر در اقتصاد جهان، اقتصاد سومالی در سال 2023 به میزان 1/ 3 درصد رشد کند.

سی سال فقدان سیاست پولی

بانک مرکزی سومالی از تلاش‌های خود برای به دست گرفتن دوباره کنترل سیاست پولی خبر داد. با گذشت بیش از سی سال از فروپاشی دولت این کشور و از دست رفتن کنترل سیاست پولی، به نظر می‌رسد بانک مرکزی این کشور قرار است به این وضعیت پایان دهد. فقدان کنترل سیاست پولی در این سال‌ها با عدم چاپ پول همراه بوده و آثار خاصی را در این کشور بر جای گذاشته است. بر این اساس در این سال‌ها دلار آمریکا و اسکناس‌های تقلبی شیلینگ جایگزین پول‌های چاپ‌شده از سوی بانک مرکزی شده است. صندوق بین‌المللی پول در برآوردی که در سال 2017 به انجام رساند اعلام کرد 98درصد شیلینگ‌های موجود در اقتصاد سومالی تقلبی هستند. با این حال به نظر می‌رسد فقدان بانک مرکزی در کنار شیلینگ‌های تقلبی موجب شده اقتصاد این کشور در بعضی سال‌ها شاهد تورم باشد. درواقع چاپ شیلینگ تقلبی با رشد دادن سطح نقدینگی موجب شکل‌گیری تورم در این کشور شده است.

پول جدید چاپ می‌شود

رئیس بانک مرکزی سومالی در تازه‌ترین مصاحبه خود در پایتخت این کشور اعلام کرده اقتصاد سومالی طی سی سال اخیر دلاریزه شده است. او با دشوار خواندن برقرار ساختن دوباره سیاست پولی در این کشور تاکید کرد که در چنین زمانی ما شیلینگ سومالی را بار دیگر عرضه می‌کنیم. این اولین تلاش بانک مرکزی سومالی برای چاپ پول پس از گذشت بیش از سی سال است. معاون رئیس بانک مرکزی سومالی معتقد است عرضه دوباره شیلینگ که در کنار دلار در اقتصاد این کشور به جریان می‌افتد، برای تسهیل توسعه سیاست پولی، که اقدامی حیاتی برای رشد اقتصادی است، ضروری است. در‌حالی‌که در سال‌های اخیر شوک‌های متعددی از سوی عوامل برون‌زا، مانند پاندمی کرونا و جنگ اوکراین، به اقتصاد سومالی  وارد شده است، مقامات بانک مرکزی این کشور انتظار دارند در سال 2023 این کشور شاهد رشد 1/ 3درصدی باشد.

اسکناس جدید 2024 به بازار می‌آید

قرار است اسکناس‌هاس 1000شیلینگی از نو طراحی و روانه بازار شوند تا اسکناس‌های تقلبی که از سال 1991 به بعد چاپ شده‌اند از اقتصاد این کشور کنار گذاشته شوند و نقدینگی اضافی و تورم ناشی از آن کنار بروند. مقامات بانک مرکزی این کشور معتقدند اسکناس‌های اصل موجود در اقتصاد سومالی به دلیل فرسودگی تقریبا به طور کامل از اقتصاد این کشور ناپدید شده‌اند و در این کشور جز دلار آمریکا و شیلینگ تقلبی پول دیگری وجود ندارد. در‌حال‌حاضر قرار است اسکناس جدید سال 2024 به بازار بیاید. سیاست طراحی اسکناس جدید از سوی دولت نیجریه نیز در حال پیگیری است. به گفته مقامات بانک مرکزی سومالی، بانک جهانی صندوق بین‌المللی پول را در کار طراحی و چاپ اسکناس جدید همراهی می‌کند. همچنین بانک مرکزی قصد دارد شعبه‌های جدیدی را در مرکز تمام ایالت‌های این کشور برپا کند. تا پیش از فروپاشی دولت سومالی در سال 1991 این شعب نقش خزانه‌داری را داشتند و درآمدهای مالیاتی و اسکناس‌های بانکی در آنها ذخیره می‌شد. آنها معتقدند که این شعب به بانک مرکزی کمک خواهند کرد مالیات جمع‌آوری کند، پول ذخیره کند و به عامل مالی مرکزی ایالت‌های فدرال تبدیل شود. این بانک همچنین واحدی را «به طور خاص برای مبارزه با بازار پول تقلبی» راه‌اندازی کرده است. بانک مرکزی همچنین مسوول حفظ ارزش پول جدیدی است که بانک مرکزی قصد دارد چاپ کند و از طریق آن به مهار تورم بپردازد.

بانکداری دیجیتال در سومالی

یکی دیگر از نکات برجسته صحبت‌های مقامات بانک مرکزی سومالی به تلاش برای ورود بانکداری دیجیتال به این کشور بازمی‌گردد. بر این اساس قرار است شبکه درونی میان بانک‌ها ایجاد شود تا آن‌ها بتوانند راحت‌تر میان یکدیگر به جابه‌جایی پول بپردازند. یکسان‌سازی استاندارد شماره‌حساب‌های بانکی و فراهم آوردن زیرساخت لازم برای استفاده از اینترنت‌بانک و همراه‌بانک از دیگر نکاتی است که مورد توجه مسوولان بانک مرکزی سومالی قرار دارد.

چاپ پول به سبک غیردولتی

یکی از نکات جالب درباره اقتصاد سومالی، رشد حجم نقدینگی در غیاب دولت است. درواقع با اینکه دولت سومالی از چاپ پول ناتوان بوده و از این جانب هیچ فشار تورمی متوجه اقتصاد سومالی نشده است. اما در این مدت بازرگانان و سرکردگان گروه‌های شبه‌نظامی بیکار نبوده‌اند و به چاپ شیلینگ سومالی روی آورده‌اند. به همین دلیل اقتصاد این کشور در این سال‌ها شاهد سطحی از تورم بوده است. این مساله موجب شد بانک مرکزی سومالی بار دیگر برای به دست گرفتن سیاست پولی این کشور خیز بردارد.