پوشش خبری اعتراضات فرانسه؛ از خط مقدم خبرنگاران حرفه ای تا اعلام آمار

 عصرایران؛ رضا غبیشاوی - فرانسه در هفته های اخیر، شاهد اعتراضات بزرگی و کم سابقه ای در سال های اخیر بود. اعتراضات علیه طرح دولت برای افزایش سن بازنشستگی بود. در بررسی پوشش خبری این اعتراضات می توان به نکات زیر اشاره داشت.

1-  رسانه های فرانسوی، خط اول پوشش خبری

در پوشش خبری اعتراضات فرانسه، رسانه ها و خبرنگاران مستقر در فرانسه، منبع اول و اصلی پوشش خبری بودند. بیشترین و بهترین خبرها و عکس ها از اعتراضات فرانسه نیز نزد رسانه ها و خبرنگاران و عکاسان مستقر در فرانسه بود. البته قاعده حرفه ای نیز هم این است که اعتراضات در هر کشور توسط خبرنگاران و رسانه های مستقر در همان منطقه پوشش داده می شود.

از ویژگی های اعتراضات فرانسه این بود که خبرنگاران، عکاسان و تصویربرداران حرفه ای در میدان اعتراضات حضور داشتند و برخی صحنه ها از جمله درگیری پلیس و معترضان یا حمله پلیس به معترضان را ثبت و منتشر کردند. گرچه در مواردی، پلیس برای خبرنگاران نیز محدودیت ایجاد کرد که با اعتراض شدید رسانه ها و نهادهای غیردولتی روبه رو شد.

پیگیری اعتراضات فرانسه از طریق رسانه خارجی که در فرانسه خبرنگار و عکاس ندارند غیرممکن است  چون در برابر کوهی از اطلاعات و خبرها و عکس های باکیفیت از اعتراضات فرانسه در رسانه های فرانسوی و رسانه های دارای خبرنگار مستقر در محل حادثه، هیچ رسانه خارجی قادر به عرض اندام نیست. 

بازداشت یکی از معترضین توسط نیروهای امنیتی در میدان کنکورد پاریس - 16 مارس 2023 
عکس:  Thomas Samson / خبرگزاری فرانسه

مردم فرانسه هم برای اطلاع از خبرهای اعتراضات، به رسانه های فرانسوی مراجعه می کردند چون خبرنگاران و عکاسان و فیلمبرداران آنها در صحنه اعتراضات حاضر بودند و انبوهی از خبر و عکس با کیفیت تولید و منتشر کردند.

هیچ رسانه خارج از فرانسه که در محل اعتراضات خبرنگار میدانی نداشت نتوانست خبر مهم یا اختصاصی را از اعتراضات فرانسه منتشر کند و البته نیازی هم به چنین کاری وجود نداشت چون تقریبا همه اطلاعات مرتبط با اعتراضات منتشر شد و موضوع پنهانی یا ابهام باقی نمانده است.

حضور میدانی خبرنگاران و عکاسان نه تنها تولید و انتشار خبر و عکس دست اول را برای رسانه ها ممکن ساخت بلکه معترضان و پلیس را تحت نظارت طرف سوم قرار داد.

حضور میدانی خبرنگاران راه را در برابر شایعه ها، خبرهای جعلی و خبرسازی هم می بندد. خبرنگاران و رسانه ها، امکان راستی آزمایی و بررسی ادعاهای منتشر شده از سوی دو طرف را از طریق مشاهدات عینی خواهند داشت.

اگر پلیس مدعی است معترضان خرابکاری می کنند و به اموال عمومی مثل خودروها و شیشه مغازه ها آسیب می زنند این موضوع با ثبت و گزارش خبرنگاران در معرض نگاه مردم قرار می گیرد و ادعاهای پلیس ثابت می شود. در مقابل، حمله پلیس به معترضان هم توسط خبرنگاران میدانی، گزارش شد.

2- بی طرفی رسانه های زیرمجموعه دولت

رسانه های زیرمجموعه دولت فرانسه یا رسانه هایی که همه یا بخشی از بودجه خود را از دولت دریافت می کنند  هنگام پوشش خبری اعتراضات فرانسه، بی طرفی نسبی خود را حفظ کردند و به چارچوب های حرفه ای – حقوقی و اخلاقی پایبند بودند (البته به صورت نسبی).

آنها چون زیرمجموعه دولت هستند یا بخشی از بودجه خود را از طرف دولت یا نهادهای عمومی دریافت می کنند به بوق دولت یا دستگاه تبلیغاتی دولت تبدیل نشدند و از موضع دولت حمایت یا علیه معترضان موضع گیری نکردند. 

خبرگزاری فرانسه (AFP)، شبکه های تلویزیونی فرانس24 (شامل شبکه هایی به زبان فرانسوی، انگلیسی و عربی) و رادیو بین المللی فرانسه (RFI) از جمله این رسانه ها هستند.

این رسانه ها در ماجرای اعتراضات اخیر فرانسه از موضع دولت حمایت نکردند و جزئیات اعتراضات و مطالبات معترضان نیز پوشش دادند.

سردبیران و روزنامه نگاران در این دسته از رسانه ها معتقدند آنها باید به دور از موضع دولت و دولتمردان به فعالیت مستقل حرفه ای خود بپردازند. آنها وام دار و دستگاه تبلیغاتی دولت نیستند بلکه از بودجه عمومی یا دولتی استفاده می کنند تا فعالیت رسانه ای انجام دهند و نه تبلیغاتی. در نتیجه باید به انتقال واقعیت ها و مواضع طرف های مختلف بپردازند. آنها معتقدند باید به اعتماد افکار عمومی و مخاطبان و حقوق و منافع عمومی احترام بگذارند.

3-    اعلام آمار  

پلیس از یک سو و برگزارکنندگان تظاهرات از سوی دیگر، هر دو در پایان هر راهپیمایی اعتراضی، آمار معترضان را منتشر می کردند. 

این علاوه بر انتشار آمارهایی درباره تعداد بازداشت شدگان و زخمی ها از سوی وزارت کشور و پلیس است.  همچنین رسانه ها هم جزئیات تظاهرات را پوشش می دهند.  این جزئیات می توانست با آمار و جزئیات اعلامی پلیس یا برگزارکنندگان تظاهرات متفاوت باشد. در نتیجه کمتر ابهام و سوالی باقی می ماند اگر هم ابهامی وجود داشته باشد روزنامه نگاران حرفه ای آن را دنبال می کنند. 

نکته دیگر این است که درباره برخی موضوعات، آمارهای متفاوتی منتشر می شود مثل تعداد شرکت کنندگان در تظاهرات. آمارهای منتشر شده پلیس و برگزارکنندگان تظاهرات، متفاوت هستند. رسانه ها هم هر دو را منتشر می کنند و مخاطبان از همه آمارها مطلع می شوند.

به عنوان مثال وزارت کشور فرانسه آمار شرکت کنندگان در تظاهرات پنجشنبه 6 آوریل 2023 در این کشور را 570 هزار نفر اعلام کرد. این در حالی است که اتحادیه‌های کارگری برگزار کننده تظاهرات این رقم نزدیک به 2 میلیون نفر اعلام کردند.

 زنی در جریان تظاهرات پنجشنبه 6 آوریل 2023 در پاریس، دستان خود را در مقابل افسران پلیس ضدشورش بالا می‌برد.  
عکس: خبرگزاری آسوشیتدپرس

4-  شهروندخبرنگاری و روزنامه نگاران حرفه ای 

در اعتراضات فرانسه، پوشش اتفاقات اصلی توسط خبرنگاران و عکاسان حرفه ای انجام شد و شهروندخبرنگاران به حاشیه ها پرداختند. این در حالی است که در پوشش خبری اعتراضات در کشور بسته بلاروس، خبرنگاران حرفه ای از پوشش اتفاقات منع شدند و در نتیجه، شهروند خبرنگاران به پوشش حوادث اصلی پرداختند.
 
شهروند خبرنگاری به وضعیتی گفته می شود که در آن، شهروندان و افراد عادی و نه خبرنگاران حرفه ای، به تولید خبر و عکس خبری می پردازند. رسانه ها نیز این تولیدات را منتشر می کنند.

کافی است برای پیگیری اعتراضات به خبرها، عکس ها و فیلم های منتشر شده در رسانه ها مراجعه کنیم متوجه می شویم خبرها توسط خبرنگاران مستقر در فرانسه تولید شده اند. بخشی از آنها که در میدان بودند مشاهدات عینی خود و نتیجه گفتگو با شرکت کنندگان را منتشر کردند. نویسنده خبرها و گزارش ها مشخص و معمولا خبرنگاران حرفه ای هستند و تولیدات آنها با رعایت اصول حرفه ای انجام شده است.

آتش نشانان در حال خاموش کردن آتش روشن شده در اعتراضات پاریس - 16 مارس 2023 - خبرگزاری فرانسه
عکس:  Thomas Samson / خبرگزاری فرانسه

عکس و فیلم هم نیز همین وضعیت را دارند. عکس ها و فیلم های گرفته شده از اعتراضات، با کیفیت بالا و دارای مشخصاتی مانند نام عکاس یا تصویربردار، زمان و مکان و مالک حقوقی و شرایط استفاده و کاربرد حقوقی آنهاست. برای استفاده از این عکس و فیلم ها هم باید چارچوب های قانونی رعایت شود. اگر درباره عکس یا فیلم سوال یا ابهامی داشته باشید می توانید از عکاس یا تصویربردار یا رسانه مالک آن سوال و پیگیری کنید.

برای بازنشر یا استفاده از این محصولات رسانه ای هم باید الزامات قانونی مثل خرید و پرداخت پول یا دیگر موارد را رعایت کرد. در اعتراضات فرانسه، تولیدات شهروند خبرنگاری درباره حاشیه اعتراضات بود و نه خبرهای اصلی. البته این حاشیه خود می تواند به خبر خیلی مهمی تبدیل شود. مثل شهروند خبرنگاری که حمله نیروهای پلیس به یک معترض را فیلمبرداری کرده است.

5-    روایت رسانه 

در اعتراضات فرانسه، پلیس و وزارت کشور از یک سو و معترضان و انجمن های کارگری برگزار کننده تظاهرات از سوی دیگر، دو سوی این رخداد هستند و هر کدام روایت و جزئیاتی از تظاهرات مطرح می کنند. در کنار آنها، رسانه ها و خبرنگاران نیز گزارش های خود را منتشر می کنند. رسانه ها نه تنها خود جزئیات ماجرا را بازگو می کنند بلکه به راستی آزمایی و بررسی روایت های منتشر شده از سوی دیگران نیز می پردازند. به عنوان مثال جزئیات اعلامی پلیس و وزارت کشور یا انجمن های برگزار کننده اعتراضات.

درباره اعتراضات و جزئیات و اتفاقات آن ما با چند روایت روبه رو هستیم. روایت پلیس و نهادهای حکومتی مثل وزارت کشور، روایت معترضان و برگزار کنندگان اعتراضات از جمله انجمن های کارگری. هر دو طرف، ذینفع هستند به همین دلیل روایت طرف مستقل و بی طرف مانند رسانه، از اهمیت بیشتری پیدا می کند زیرا طرف مستقل است و مخاطبان بیش از پلیس و معترضان، به آنها اعتماد دارند.

یادآوری این نکته هم مهم است در طول اعتراضات فرانسه، هیچ رسانه و خبرنگاری به دلیل پوشش اعتراضات، از سوی مقامات با ممنوعیت یا محدودیت روبه رو نشد.

6- نهادهای صنفی رسانه ای 

فعالیت خبرنگاران و عکاسان در محل اعتراضات فرانسه بارها با حملاتی از سوی پلیس فرانسه روبه رو شدند که تاثیر منفی در کار آنها داشت. علاوه بر رسانه ها، انجمن های صنفی روزنامه نگاران و رسانه ها و انجمن های حقوقی مثل انجمن وکلا و قضات نقش مهمی در حمایت از ماموریت خبرنگاران و رسانه ها به هنگام اعتراضات و یادآوری چارچوب های قانونی به نیروهای پلیس و وزارت کشور داشتند. دادگاه ها نیز نقش مهمی در حمایت از حقوق قانونی و آزادی فعالیت رسانه و خبرنگاران در برابر فشارها و محدودیت های احتمالی مقامات قوه مجریه دارند.