ویژگی های روز قدس از نگاه امام خمینی رحمه الله و مقام معظم رهبری(دام ظله)

اشاره

سال هاست که از اعلام روز جهانی قدس توسط امام خمینی رحمه الله می گذرد؛ اما این پدیده، همچنان در صفحه تاریخ می درخشد؛ به گونه ای که روز قدس به عنوان فرهنگ درآمده است. موضوع گیری جهان اسلام در برابر استراتژی ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، مبنی بر اعلام قدس به عنوان پایتخت اسرائیل، نشان داد که روز قدس هیچ گاه فراموش نخواهد شد. یکی از فرماندهان سپاه پاسداران می گوید: «امروز دیگر بحث نیل تا فرات مطرح نبوده و مراکز مطالعات اسرائیل، موضوع دفاع از کیان اسرائیل را مطرح می کنند و می گویند ما باید روی این مسئله متمرکز شویم که آیا تا 25 سال آینده اسرائیل وجود دارد یا نه.»[1]

اکنون این سؤال پیش روست که روز قدس، دارای چه ویژگی هایی است که آن را ماندگار نموده است؟ نوشتار حاضر سعی می کند برخی از این ویژگی ها را از منظر بنیان گذار جمهوری اسلامی و رهبر معظم انقلاب تبیین نماید.

1. حمایت از مردم فلسطین

امام خمینی رحمه الله با توجه به غاصب بودن اسرائیل، از مسلمانان و دولت های اسلامی خواست که برای همیشه از مردم فلسطین حمایت نماید؛ زیرا بر اساس آموزه های دینی، جامعه اسلامی پیکره واحدی است: «وَ إِنَّ هذِهِ أُمَّتُکمْ أُمَّةً واحِدَةً وَ أَنَا رَبُّکمْ فَاتَّقُون.»[2] براساس این آیه، همبستگی عمیقی بین همه مسلمانان دنیا وجود دارد که دل های آنان را به یکدیگر نزدیک می کند. امام صادق علیه السلام می فرماید: «الْمُؤْمِنُ أَخُو الْمؤْمِنِ کالْجَسَدِ الْوَاحدِ، إِنِ اشْتَکی شَیئاً مِنْهُ وَجَدَ أَلَمَ ذلِک فِی سَائِرِ جَسَدِهِ؛[3] مؤمن، برادر مؤمن و مانند یک پیکر هستند؛ هنگامی که عضوی از آنها رنجور می شود، دیگران به مراقبت و حمایت از او هم داستان می شوند.» این هم داستانی، همگان را در برابر همدیگر مسئول می نماید. پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله وسلم می فرماید: «هرکس ندایی را بشنود که مسلمانان را به کمک می طلبد و پاسخ مساعد نگوید، مسلمان نیست.»[4]

امام راحل فرمود: «... من از عموم مسلمانان جهان و دولت های اسلامی می خواهم که برای کوتاه کردن دست این غاصب و پشتیبانان آن، به هم بپیوندند. و جمیع مسلمانان جهان را دعوت می کنم، آخرین جمعه ماه مبارک رمضان را...، به عنوان «روز قدس» انتخاب، و طی مراسمی، همبستگی بین المللی مسلمانان را در حمایت از حقوق قانونی مردم مسلمان اعلام نمایند....»[5]

آیت‎الله خامنه ای(دام ظله) نیز همین عقیده را دارد. ایشان نیز مسلمانان را به حمایت از مردم فلسطین فراخوانده و فرموده: «روز قدس، بهانه و فرصتی است برای روح های علاقه مند به مسئله فلسطین و دل های پُرشور جوانان و قشرهایی از ملت های مسلمان که در مثل چنان روزی در جمعه آخر ماه رمضان، از مردم فلسطین حمایت و دفاع کنند.»[6]

همچنین ایشان فرمود: «دفاع از ملت مظلوم فلسطین و قیام شجاعانه و مظلومانه آنان، وظیفه اسلامی همه ماست. امروز، یک ملت مسلمان با چهره خون آلود، از وسط میدان نبرد، امت اسلامی را به یاری می طلبد. من فریاد آن زن فلسطینی را که در مقابل دوربین خبرنگار با صدای گرفته خود فریاد می زد: «یا للمسلمین...»، از یاد نمیبرم.»6

 سوره مؤمنون، آیه 52: «هرآینه این دین شما، دینی است واحد، و من پروردگار شمایم؛ از من بترسید.» (ر.ک: طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج 7، ص 174)

2. تقابل فرهنگ عدل و ظلم

یکی از استراتژی های مهمّ امام، تقابل فرهنگ ظلم و عدل است. امام عقیده دارد که این تقابل، پیشینه طولانی دارد. همه انبیا و اولیا پرچم داران عدل هستند و همه ظالمان و مستکبران، طلایه داران ظلم و بی عدالتی؛ با این فرق که این تقابل در قالب و چهره های متفاوت نمود پیدا می کنند و امروزه، در قالب قدس و اسرائیل ظاهر شده است. روزقدس، نماد حمایت از مظلوم است و اسرائیل، نماد ستم و ظلم. ازاین رو، روز قدس، متعلق به همه مظلومان است. از سوی دیگر، اسرائیل شعار از فرات تا نیل را مطرح می نماید که به معنای مسلط شدن این کشور بر جهان اسلام است. امام خمینی رحمه الله می فرماید: «روز قدس، یک روز جهانی است. روزی نیست که فقط اختصاص به قدس داشته باشد. روز مقابله مستضعفین با مستکبرین است... روزی است که باید مستضعفین مجهز بشوند در مقابل مستکبرین، و دماغ مستکبرین را به خاک بمالند....»[7]

یکی از ایده های مقام معظم رهبری نیز تقابل فرهنگ ظلم و عدل است که امروزه این صف بندی در قدس و اسرئیل نمود پیدا کرده است. ایشان فرموده: «چقدر سعی کرده اند در طول این سال ها که روز قدس را که نماد صف بندی حق در مقابل باطل است، تضعیف کنند. روز قدس، نشان دهنده صف بندی حق و باطل، صف بندی عدل در مقابل ظلم است.»[8]

3. تکیه بر مشترکات

برخی از مسائل در اسلام، نقطه اشتراک بوده و از عوامل مهم وحدت محسوب می شود. اگر در این محورها صدمه واقع شود، جهان اسلام به حمایت از آن می پردازد؛ مثلاً وجود مقدس رسول اعظم صلی الله علیه و آله وسلم، نقطه مشترک مسلمان است و در واقع، وجود پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم مسلمانان را مانند دانه های تسبیح به هم پیوند می دهد و هیچ مسلمانی اهانت به ساحت حضرت را تحمل نمی کند.

قدس نیز از محورهای مهم و نقطه مشترک جهان اسلام است؛ زیرا قدس، اوّلین قبله مسلمانان بوده و از آن مکان، رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم به معراج رفت. اگر روزی به این مکان مقدس اهانت شود، مسلمانان به دفاع از آن می پردازند. به همین جهت، پس از اعلام قدس از سوی رئیس جمهور آمریکا به عنوان پایتخت اسرائیل، مسلمانان موضوع گیری سختی در برابر این امر نمودند.

امام خمینی رحمه الله درباره روز قدس درست دست روی نقطه ای گذاشته اند که وجه مشترک همه مسلمانان و مسئله ای فرا مذهبی  فرقه ای و فرا قومی می باشد. ایشان فرموده: «مسئله قدس، یک مسئله شخصی نیست... و یا یک مسئله مخصوص به مسلمین جهان در عصر حاضر نیست؛ بلکه حادثه ای است برای موحدین جهان و مؤمنان اعصار گذشته و حال و آینده... و چه ننگ است برای دولت های اسلامی که با در دست داشتن شریان حیاتی ابرقدرت های جهان، بنشینند و تماشاگر باشند که... عده ای ناچیز عبادتگاه مقدس و قبله گاه اوّل آنان را از آنان غصب نموده... و چه شرم آور است سکوت در مقابل این فاجعه بزرگ تاریخ. و چه زیبا بود که بلندگوهای مسجدالاقصی از همان روز که اسرائیل، این عنصر خبیث دست به کار این جنایت عظیم شده بود، به صدا درمی آمدند....»[9]

4. نهادینه سازی مبارزه با اسرائیل

امام از همان آغاز نهضت، دشمنی های اسرائیل با جهان اسلام را می دانست و بارها به رژیم شاه اعلا م کرد که از حمایت اسرائیل دست بردارد. ایشان فرمود: «امروز به من اطلاع دادند که بعضی از اهل منبر را برده اند در سازمان امنیت و گفته اند شما سه چیز را کار نداشته باشید؛ دیگر هر چه می خواهید بگویید: یکی شاه را کار نداشته باشید؛ یکی هم اسرائیل را کار نداشته باشید؛ یکی هم نگویید دین در خطر است. این سه تا امر را کار نداشته باشید؛ هرچه می خواهید، بگویید. خب، اگر این سه تا امر را ما کنار بگذاریم، دیگر چه بگوییم؟ ما هرچه گرفتاری داریم، از این سه تاست.»[10] همچنین، امام فرمود: «ربط مابین شاه و اسرائیل چیست که سازمان امنیت می گوید: از اسرائیل حرف نزنید، از شاه هم حرف نزنید؛ این دو تا تناسبشان چیست؟»[11] امام در سخنرانی عصر عاشورای سال 1342ش به شاه و اسرائیل هشدار داد و در سال 1343 تمام گرفتاری های ملت ایران را ناشی از اسرائیل دانست.[12]

بعد از انقلاب، امام خمینی رحمه الله بر مواضع خود تأکید بیشتری نمود. ازاین رو، کمتر از یک هفته از پیروزی انقلاب نگذشته بود که امام در دیدار با رهبران بلندپایه فلسطینی فرمود: «ما می گوییم اسرائیل باید از صفحه روزگار محو شود و بیت المقدس مال مسلمین و قبله اوّل مسلمین است.»[13] مقام معظم رهبری(دام ظله) نیز فرمود: «محو اسرائیل از منطقه، موضوع همیشگی جمهوری اسلامی ایران است.»[14]

همچنین، امام در سال 1358 در طی بیانیه ای رسمی، روز آخرین جمعه ماه مبارک رمضان را به عنوان روز جهانی قدس اعلام نمود که نشان از آینده نگری و ژرف اندیشی امام دارد؛ زیرا امام با این کار، درصدد نهادینه سازی فرهنگ قدس بود؛ قدسی که تا ماه رمضان است، مبارزه با اسرائیل نیز هست. اکنون که سال ها از سخنان پیامبرگونه آن بزرگ مرد الهی گذشته است، می بینیم که روز قدس، شهرتی جهانی یافته و مرزها را درنوردیده و در اعماق دل و جان ملت های آزاداندیش جهان، به ویژه کشورهای اسلامی، نفوذ کرده است و مبارزه با رژیم قدس، وارد مرحله جدیدی شده است و آن، انتفاظه جدید است. انتفاظه جدید، نشان از استمرار فرهنگ مبارزه با اسرائیل دارد؛ زیرا به محض اینکه ترامپ قدس را پایتخت اسرائیل اعلام نمود، انتفاظه جدید آغاز شد و بار دیگر، مردم و جوانان فلسطین به دفاع از قدس پرداختند و نوار غزه، کرانه باختری صحنه جدید قیام علیه اسرائیل گردید.

از سوی دیگر، اعتراض های جهانی بیشتر و شدیدتر شده است. ترکیه، جلسه سران کشورهای اسلامی را برگزار نمود و با اتفاق نظر، ترامپ را محکوم کردند و همچنین، مجالس کشورهای اسلامی، این مسئله را محکوم نمودند؛ حتی سازمان ملل نیز قطعنامه ای را با 128 رأی موافق و تنها مخالفت آمریکا و اسرئیل و بعضی کشور های آفریقایی، تصویب کرد.[15] مقام معظم رهبری فرمود: «انتفاضه مردم فلسطین، به رغم تمام فشارها ادامه خواهد یافت و رژیم صهیونیستی نمی تواند آن را برای همیشه متوقف کند.»[16]

5. روز احیای اسلام

امام از آغاز انقلاب، خطر اسرائیل علیه اسلام را گوش زد نمود؛ زیرا امام معتقد است که دشمنی یهود با اسلام، سابقه ای دیرینه دارد؛ یعنی این یهودیان بودند که علیه پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم توطئه نمودند و به جنگ با ایشان مبادرت ورزیدند. رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم در این جنگ ها پیروز میدان بود؛ اما یهودیان مانند آتش زیر خاکستر، منتظر فرصت بودند تا ریشه اسلام را بسوزانند.

همچنین امام عقیده دارد یهودیان، نه تنها دشمن اسلام هستند که دشمنان مسلمانان نیز هستند. ازاین رو، دشمنی اسرائیل با اسلام، با دشمنی مسلمانان گره خورده است. بر این اساس، پیروزی اسلام در برابر اسرائیل، پیروزی و احیای اسلام نیز می باشد. امام فرمود: «یک گرفتاری هم ما راجع به مسلمین داریم و این گرفتاری که راجع به کشورهای اسلامی است، این باید به دست خود کشورهای اسلامی حل بشود... این مسلمینی که باید همه دولت هایشان و ملت هایشان دست به دست هم بدهند و مهاجمین به اسلام را، صهیونیسم را که مهاجم به اسلام است و دشمن سرسخت اسلام است و در صدد این است که یکی بعد از دیگری کشورهایی از شماها بگیرد، جرثومه فساد و سرطان را از بلاد مسلمین بیرون کنید و پاک کنید.»[17]

روز قدس روز اسلام است. روز قدس روزی است که اسلام را باید احیاء کرد و احیاء بکنیم، و قوانین اسلام در ممالک اسلامی اجرا بشود. روز قدس روزی است که باید به همه ابرقدرتها هشدار بدهیم که اسلام دیگر تحت سیطره شما، به واسطه عمال خبیث شما، واقع نخواهد شد. روز قدس، روز حیات اسلام است. باید مسلمین بهوش بیایند،[18]

مقام معظم رهبری (دام ظله) باور دارند که اسرائیل از اسلام ضربه خورده، لذا در صدد است از طریق جنگ وتبلیغات به اسلام ضربه بزند. ایشان فرمود: «... آنها با تبلیغات خود می خواهند امام و ارکان انقلاب را زیر سؤال ببرند. علت این است که آنها از اسلام ضربه خورده و از انقلاب اسلامی صدمه دیده اند؛ از بیداری اسلامی در جهان، احساس خطر می کنند و از احیا و توسعه مبارزات اسلامی لبنان و فلسطین عمیقاً نگران اند. لذا در صدد برآمده اند که ریشه تفکر اسلامی را بخشکانند و تیرهای زهرآگین تبلیغاتی خود را متوجه اسلام و دین کرده اند.»[19]

6. ایجاد وحدت اسلامی

یکی از راهبردهای جهانی امام، همگرایی جهان اسلام است. امام بارها در قالب های مختلف، جهان اسلام را به وحدت فراخواند و از غیریت سازی و اختلاف برحذر داشت. یکی از اهداف مهمّ امام از اعلام روز قدس، ایجاد وحدت بین کشورهای اسلامی است؛ به این صورت که آخر هر ماه رمضان، مسلمانان همدل و هم صدا علیه دشمنان خود بسیج شوند. امام فرمود: «تمام این گرفتاری هایی که در این مدت طولانی برای برادرهای ما در قدس پیدا شده است، در اثر سهل انگاری رؤسای اعراب بوده است. و من بیش از بیست سال در خطابه هایم، در گفتارم به اینها توصیه کردم، به سران دولت ها که این اختلافات محلی جزئی را کنار بگذارند و برای اسلام و برای پیشبرد اهداف اسلام با هم همفکری کنند و با هم اتحاد داشته باشند.»[20]

این رویکرد امام، در این مقطع زمانی نیز جواب داد؛ زیرا ترامپ رئیس جمهور آمریکا فکر می کرد با اعلام قدس به عنوان پایتخت اسرائیل، در جهان اسلام تفرقه ایجاد می کند و کشور های اسلامی را به دو قطب تقسیم می نماید و در نتیجه، نوعی چالش و اختلاف در جهان اسلام به وجود می آید؛ اما ترامپ در این امر نیز اشتباه کرد؛ زیرا اعلام قدس به عنوان پایتخت اسرائیل، جهان اسلام را متحد نمود و سیاست شتاب زده ترامپ شکست خورد. ترامپ اعلام نمود که این امر به تعویق افتاد؛ اما در واقع این امر، به معنای عقب نشینی وی از این رویکرد بود؛ زیرا احساس نمود که هنوز مسئله فلسطین فراموش نشده و جهان اسلام متحد و هم صدا هستند.

بر این اساس، امام از روز قدس به عنوان روز پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم و روز اسلام یاد کرد و دفاع از نوامیس مسلمانان را فرازمانی و فرامکانی اعلام نمود: «من روز قدس را روز اسلام و روز رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم می دانم و روزی است که باید ما تمام قوای خودمان را مجهز کنیم و مسلمین از آن انزوایی که آنها را کشانده بودند، خارج شوند و با تمام قدرت و قوّت، در مقابل اجانب بایستند.»[21]

مقام معظم رهبری فرموده: «روز جهانی قدس، روز فریاد و مقاومت امت اسلامی در مقابل سیاست های تفرقه انگیز است.»[22] و یا در بیانی دیگر می‎فرماید: «یکی از برجستگی های راه پیمایی روز قدس، همین است. شما ملاحظه کنید؛ تقریباً در همه شهرهای کوچک و بزرگ ایران، مردم در روز قدس، با دهان روزه  و این سال ها در این هوای گرم  راه می افتند در خیابان ها که مشاهده کردید در تهران و در شهرهای دیگر اجتماع عظیم مردم را؛ اینها همین مردم شیعه هستند که برای فلسطینیانی که اهل سنّت اند، دارند این جور اظهار همدردی و همراهی می کنند. معنای اتّحاد، این است؛ معنای پایبندی به وحدت امت اسلامی، این است که امام بزرگوار این را پایه گذاری کرد و امروز مردم دارند حرکت می کنند.»[23]

پی نوشت ها: