روز شوک بازار سرمایه؛ آیا زنگ هشدار بورس به صدا در آمده است؟

به گزارش مشرق، در تاریخ بورس تهران، هجدهم اردیبهشت 1402 ثبت خواهد شد.

روز گذشته، شدیدترین سقوط تاریخ بورس رخ داد. هرچند هیچ مسئول و کارشناسی، شباهتی بین ریزش اخیر بورس و وقایع سال 99 نمی‌بیند، اما این باعث نمی‌شود که ریزش اخیر را مسئله‌ای طبیعی و بی اهمیت بدانیم و از کنار آن عبور کنیم. ریزش شدید بورس در حالیست که هیچ یک از مؤلفه‌های تاثیرگذار بر بازار سرمایه از جمله قیمت‌های جهانی و نرخ ارز، تغییر معناداری پیدا نکردند.

رئیس سازمان بورس در یک مصاحبه، شناسایی سود توسط برخی معامله گران و تقویت عرضه را عامل التهاب در بازار دانست که البته چندان مورد قبول اهالی بازار قرار نگرفت.

برخی، فروش دستوری و سرکوب بازار را عامل این التهاب دانستند و عده ای دیگر، مجموعه‌ای از عوامل را در ریزش شدید بورس مؤثر اعلام کردند.

گزارش پیش رو، نگاهی به علل روزی با سقوط 5 درصدی شاخص کل بورس است: شاخص‌کل بورس اوراق‌بهادار تهران در معاملات روز دوشنبه با 15/ 5 درصد افت تا سطح 2‌میلیون و 314‌هزارواحدی عقب‌نشینی کرد. حال نماگر اصلی بازار سهام فقط طی 2 روزکاری (روزهای یکشنبه و دوشنبه) در مجموع 9/ 8درصد افت را متحمل شده‌است. شاخص‌کل هم‌وزن با تاثیرپذیری یکسان از تمام نمادهای معاملاتی نیز با کاهش 4/ 4‌درصدی مواجه بود.

آنگونه که آمارها نشان می‌دهند 92 درصد از نمادهای معاملاتی، دادوستدهای روزانه خود را در سطوح منفی تابلو به پایان رساندند و 81 درصد از سهم‌ها نیز شاهد تشکیل صفوف سنگین فروش با ارزش بیش از 10 همتی بودند.

گذشته‌نگر بورس تهران نشان می‌دهد؛ نخستین افت سنگین نماگر اصلی بازار سهام در 5آبان ماه 1387 با رقمی بالغ بر 3/ 5درصد تجربه شد. 26 اسفند ماه سال‌1393 نیز رقمی بالغ بر 51/ 5درصد افت دماسنج بورس تهران به‌عنوان دومین ریزش به‌ثبت رسید، بنابراین روز دوشنبه 18اردیبهشت1402 در حقیقت سومین ریزش تاریخی شاخص‌کل بازار محسوب می‌شود.

در شرایط کنونی هرچند به باور برخی از فعالان بازار سطح ریزش قیمت سهام بنگاه‌های بورسی در جریان دادوستدها به حدی بالا بود که توانست آژیر هشدار معاملات را برای بخشی از سرمایه‌گذاران به صدا درآورد. از نکات حائزاهمیت معاملات روزی که سپری شد می‌توان به ارزش بازار بورس تهران اشاره کرد به‌نحوی این معیار بورسی با افت 16/ 5درصدی مواجه شد و به رقم 5/ 8هزار همت بازگشت.

خروج 8 هزار میلیارد تومان توسط حقیقی ها در 2 روز

یکی از نکات منفی که در معاملات روز گذشته مشهود بود و به نوعی یاد آور خاطرات تلخ ریزش سال 99 محسوب می شود، صف فروش سنگین سهم های بزرگ و بنیادی و همچنین صندوق های etf بازار در معاملات روز جاری بود که تقریبا در 6 ماه گذشته بی سابقه است.

همچنین دیگر نکته ای که ذکر آن لازم است خروج بیش از 8 هزار میلیارد تومانی پول توسط حقیقی ها در روز جاری و روز گذشته است. این عدد وقتی معنای واضح تری پیدا می کند که در کنار ورود 16 هزار میلیارد تومانی نقدینگی از ابتدای سال تا به امروز، گذاشته شود.

بر این اساس می توان گفت در خلال معاملات دو روز گذشته تقریبا 50 درصد پول وارد شده به بازار سرمایه از این بازار خارج شده است که آماری بسیار قابل توجه است.

رئیس سازمان بورس: بازار به دلیل ریزش 5 درصدی شاخص کل بسته نمی شود

امروز در گوشه و کنار گمانه زنی هایی مبنی بر بسته شدن بازار به علت نوسان 5 درصدی شاخص کل بورس زده می شد و برخی از کارشناسان و فعالان بازار معتقد بودند که در چنین شرایطی سازمان بورس باید پیشنهاد توقف معاملات را طبق ماده 32 قانون بازار، به شورای عالی بورس ارسال کند و با تایید این شورا معاملات بازار را متوقف شود.

لازم به ذکر است طبق بند 3 ماده 4 دستورالعمل اجرایی شرایط اضطراری ماده 32 قانون بازار «اگر در یک روز کاری ارزش بازار بورس یا بازار خارج از بورس پنج درصد کاهش داشته باشد سازمان صلاحیت تشخیص اضطرار و پیشنهاد توقف در شورای عالی بورس را دارد اما این اقدام الزامی نیست».

پیرو این گمانه زنی ها مجید عشقی، رئیس سازمان بورس در پاسخ به سوال خبرنگاران مبنی بر تشخیص وضعیت اضطراری و بسته شدن بازار گفت، که بازار بسته نمی شود و به فعالیت خود ادامه خواهد داد.

آیا بازارگردان ها ملزم به عرضه حداکثری سهام برای جلوگیری از رشد شارپ بازار بودند؟

دیگر نکته ای که زمزمه ها و شایعات آن در این روز ها به گوش می رسد و برخی فعالان بازار آن را علت ریزش عجیب و غریب روز جاری و روز گذشته مطرح می کنند، الزام بازار گرداندن ها و حقوقی ها به عرضه سنگین سهام در بازار است. ادعایی که اگرچه امکان اثبات و یا رد آن تقریبا غیر ممکن است، اما این روزها بسیار بر سر زبان ها افتاده است.

رئیس سازمان بورس در گفت و گویی با اشاره به وظایف مستقل بازار گردان ها و رد این شایعه گفت: بازارگردان‌ها طبیعتا باید به تعهدات خودشان عمل می کنند. سازمان به هیچ وجه چیزی را به آنها تحمیل نکرده و نخواهد کرد. روز گذشته، بازارگردان‌ها نزدیک به یک هزار میلیارد تومان خرید کردند. صندوق‌ها منابع بسیار خوبی دارند که طبق شیوه‌نامه از بازار حمایت می‌کنند. هیجانی که در بازار ایجاد شد، نسبت به حالات عادی بیشتر بوده است. همچنین محمود گودرزی، مدیرعامل شرکت بورس، در گفت و گویی با تکذیب این شایعات عنوان کرده بود: روال جلسات با نهادهای فعال بازار سرمایه، روالی مرسوم است و این جلسات در گذشته برگزار شده و در آینده هم برگزار می‌شود. نکته مهم این است که ما به هیچ عنوان بازارگردان‌ها را الزام به خرید و فروش سهام نخواهیم کرد؛ بلکه اعلام می‌کنیم که باید مفاد دستورالعمل‌ها رعایت شوند. به هیچ عنوان موارد مطرح شده در این زمینه که بازارگردان‌ها باید سهام را تا 2 برابر عرضه کنند، صحت ندارد همچنین حداکثر سهم فعالیت بازارگردانی در حجم کل معاملات بورس 5 درصد است که بسیار ناچیز است.

تعطیلی بورس به ضرر همه

علی عصاری، تحلیلگر بازار سرمایه، در خصوص تعطیلی بازار عنوان کرد: طبق بند 3 ماده 4 دستورالعمل اجرایی شرایط اضطراری موضوع ماده 32 قانون بازار و اوراق بهادار، سیاستگذار یا سازمان بورس این اختیار را دارد که بازار را تعطیل کند اما این اقدام تبعات منفی زیادی دارد. افت بیش از 5درصدی شاخص کل بی‌سابقه نیست و شاخص کل در سال‌ 87، 3/ 5درصد افت کرد و در سال 93 همزمان با بازگشایی پالایشی‌ها 5/ 5درصد افت را نیز تجربه کرد.

وی با اشاره به اینکه ریزش اخیر شاخص کل شوک عجیبی به بازار سرمایه وارد کرد، گفت: البته انتظار این اصلاح می‌رفت. شاخص کل احتیاج به استراحت داشت اما زمانی که روند بازار بیش از حد مثبت است باید منتظر چنین روزهایی باشیم که دو روز پشت سر هم شاخص چنین اصلاحی کند.

عصاری معتقد است اصلاح سنگین بازار سرمایه در نتیجه خروج سرمایه کدهایی است که سرمایه سنگینی در بورس دارند. این تحلیلگر بازار سرمایه در این خصوص اظهار کرد: پولی وارد بازار سرمایه شده که از جنس بازار نبوده و بسیار قدرتمندتر است و احتمالا همان کدها با همان رانت‌ها اکنون از بازار خارج شدند و مجددا در این دو روز بلای سال 99 را با شمایلی دیگر بر سر بازار سرمایه آوردند. امیدوارم خروج این پول‌ها به اتمام رسیده باشد و راه را برای کسانی که می‌خواهند در این بازار فعالیت کنند باز بگذارند. متاسفانه ورود این‌گونه پول‌ها شرایط ناپایداری را برای بورس به وجود می‌آورد و بازار سرمایه را درگیر داستان‌هایی می‌کند که در نتیجه آن حباب‌های مثبت و منفی ایجاد می‌شود و سهامداران فقط در فکر فرار یا ورود هیجان‌زده هستند.

پول خارج شده از بورس به کدام بازار می رود؟

اگرچه ورود و خروج پول توسط حقیقی ها به بازار، امری طبیعتی است و ذات هر بازاری با توجه به شرایط ارزندگی آن همواره با ورود و خروج پول مواجه است، اما نکته ای که می تواند حائز اهمیت باشد این است که با توجه به عدم ورود این پول ها به صندوق های درامد ثابت، این سوال مطرح می شود که آیا پولی که در این دو روز از بازار سرمایه خارج شده است در کارگزاری ها پارک شده و منتظر ورود در سطوح تکنیکالی پایین تر است و یا به طور کامل از بازار سرمایه خروج زده و به دنبال مقصدی دیگر است.

مشخص است که اگر ترس ایجاد شده در بازار سبب خروج کامل نقدینگی از بازار سرمایه شود، طبیعتا باید شاهد پیدا شدن سر و کله این پول در سایر بازارهای دارایی و کالایی باشیم که تبعات آن گریبان گیر همه می شود و در آن صورت است که مجددا باید شاهد التهاب در بازارهایی همچون خودرو، ارز، طلا و سکه و ... باشیم.

چشم انداز بازار سرمایه همچنان مثبت است

امیر سیدی کارشناس بازار سرمایه، در خصوص وضعیت بازار با توجه به ریزش سنگین روز جاری گفت: سقوط سریع بازار هیچ ترسی ندارد، شاخص در سال 99 بعد از یک رشد دو ساله 20 برابری سقوط کرد، اینبار صعود خاصی نکرده و این سقوط شبیه مهر ماه سال 97 است گرچه سریع و شدید بود، ولی بلافاصله روند صعودی بعد از آن ادامه یافت.

همچنین محمد خبری‌زاد کارشناس ارشد بازار سرمایه اظهار کرد: بازار از 4 ماه گذشته که یک عقب‌ماندگی شدید نسبت به بازارهای ارز، طلا و مسکن داشت، روند صعودی به خود گرفت که همچنان هم با توجه به ارزش ذاتی سهم‌ها، این دورنمای صعودی به چشم می‌خورد.

وی افزود: اگر گزارشات ماهانه و فصلی شرکت‌ها را دنبال کنیم، افزایش سودآوری شرکت‌ها را خواهیم دید و p به e فوروارد شرکت‌ها با توجه به شرایط فعلی اقتصادی کشور، وضعیت جذابی دارد.

هیجان، عامل اصلی ضررهای سنگین در بازار سرمایه

نکته ای که در پایان باید به آن اشاره کرد، دوری سهامداران (خصوصا سهامداران غیر حرفه ای) از رفتارهای هیجانی و خارج از منطق در بازاری همچون بازار سرمایه است. گفتنی است عاملی که در رشد و ریزش بورس در سال 98 و 99 بیشترین ضربه را به سهامداران خرد وارد کرد، هیجان و رفتارهای احساسی بود.

نکته ای که همواره باید مدنظر قرار بگیرد دوری از رفتار های هیجانی چه در روزهای مثبت و چه در روزهای منفی بازار است. همانطور که در روز های سبز و صعودی بازار، نباید چشم و گوش بسته اقدام به خرید هر سهمی کرد در روز هایی که بازار به هر دلیلی نزولی است و روند اصلاحی در پیش می گیرد نباید بدون دلیل و صرف نگاه کوتاه مدتی از بازار سرمایه فرار کرد و چشم انداز سهامداری بلند مدت را فراموش کرد. اساسا بازارهای سهامی محلی برای سرمایه گذاری های بلند مدت هستند و بازدهی این بازارها، در بلند مدت چشمگیر و حائز اهمیت اند.

شاخص کل دومین روز پیاپی وارد اصلاح شده است، اصلاح در بازار یک امر طبیعی است اما اصلاح 200 هزار واحدی تنها در عرض دو روز با توجه به اینکه اتفاقی در اقتصاد کلان و حتی وضعیت کشور نیفتاده است را نمی‌توان امری طبیعی دانست.

این گونه ریزش بورس تنها در زمانی منطقی است که خطری جدی مانند جنگ یا تنش‌های سیاسی سنگین مانند مهر سال 1401 بورس را تهدید کند. اما از دیروز زمزمه‌ای در بازار مبنی بر دستوری بودن ریزش بورس پیچیده است و علت آن را نیز جلوگیری از ورود پول‌های جدید و کند کردن روند ورود مردم به بورس دانسته‌اند.

نوید رجایی، کارشناس بازار سرمایه درباره ریزش سنگین دیروز به مهر گفت: وضعیت شاخص هم وزن طوری بود که سیگنال کاهش قیمتی در نمادهای کوچک و متوسط را می‌توان متصور بود اما آنچه که در نمادها بزرگ بازار رخ داد به نظر می‌آید یک نوع پنیک یا حمله اضطرابی و عصبی بود که البته باید به فال نیک گرفت. رجایی افزود: دقت کنید شاخص بورس را می‌توان نوعی گسل در نظر گرفت. زمانی که شاخص وارد اصلاح می‌شود آن انرژی منفی تا حدودی تخلیه می‌شود و این نکته مثبتی است از سوی دیگر باید به این نکته توجه داشت اگر شاخص به صورت دستوری وارد اصلاح شود و به قولی از روند طبیعی خارج شود در نتیجه پول‌ها بار دیگر وارد بازار دلار و سکه و طلا خواهد شد چرا که همچنان چشم انداز مثبت اقتصادی نداریم.

آن‌طور که به‌نظر می‌رسد بخشی از سرمایه‌گذاران بورسی از افت‌های سنگین شاخص‌های سهامی نه‌تنها ابراز نارضایتی نمی‌کنند، بلکه معتقدند که ریزش‌های سنگین در حقیقت رویداد بااهمیتی است که می‌تواند در ادامه از مدت زمان اصلاح بازار بکاهد، به‌عبارتی عدم‌ایجاد فرسایش در امر ریزش قیمت سهام می‌تواند به بازگشت زودهنگام مجدد ورق معاملات کمک کند.

در پایان نباید فراموش کرد که نوسان امری طبیعی و بدیهی در بازارهای مالی است، بورس تهران هم از چنین قاعده‌ای مستثنی نخواهد بود؛ هرچند که اغلب صاحب‌نظران اقتصادی معتقدند مکانیزم‌های حمایتی در راستای جلوگیری از ریزش سنگین شاخص‌های سهامی باید پیش‌تر از شکل‌گیری افت 5‌درصدی بازار فعال می‌شد.