بعد از ۲۵ تومانی بازار این اسکناس‌ها داغ شد/ اسکناس ارور چیست؟

این روزها اگر در شبکه‌های اجتماعی یا مراکز خرید و فروش کالاهای نو دست دوم فضای مجازی گشت و گذار کرده باشید بعید نیست که توجه‌تان به یکسری از آگهی‌ها یا محتواهای تولیدی با عنوان «اسکناس ارور» مواجه شده باشید. اما اسکناس ارور چیست؟ و چرا مهم است؟

 

به گزارش ایسنا، ارور (ERROR) در زبان انگلیسی به معنای ایراد و اشکال است و در تعریف، به هر خطا و اشتباه در هنگام چاپ یا برش اسکناس که باعث تخریب یا منحصر بفرد شدن آن اسکناس نسبت به سایر موارد چاپ شده، شود ارور می‌گویند و از آنجایی که تعداد این اشتباهات چاپی نادر است، موارد ارور از ارزش بالایی برخوردار هستند.

 

برای پیدا کرد جواب چند سوال درباره این نوع اسکناس‌ها به چهارراه استانبول تهران- تقاطع خیابان‌های جمهوری و فردوسی-رفتم؛ جایی که پاتوق بسیاری از اسکناس فروش‌های تهران است. 

 

از مرتضی که 20 سال است در خرید و فروش اسکناس سابقه کار دارد درباره انواع ارورها پرسیدم؛ مرتضی با تاکید بر اینکه «صد مدل ارور وجود دارد»، اسکناسی را نشان داد که روی 2 شماره سریال درج شده بر آن، تفاوت‌هایی در ارقام وجود داشت؛ مرتضی که با اشتیاق درباره این نوع اسکناس‌ها حرف می‌زد، توضیحات خود را اینطور ادامه داد که «هرچه ارور قشنگ‌تر و بیشتر باشد، ارزش بیشتر و مشتری بهتری دارد». 

 

از مرتضی درباره نوع مشتری‌های این نوع اسکناس‌ها هم پرسیدم که گفت: «ارزش این اسکناس‌ها کلسیونی است؛ این نوع اسکناس‌ها همه نوع مشتری دارند اما عمده آنها را کلسیونرها شامل می‌شوند و افرادی که این اسکناس‌ها را خریداری می‌کنند، عمدتاً آنها را در آلبوم های شخصی خود نگهداری می‌کنند». 

 

این فروشنده اسکناس همچنین درباره روش تشخیص جعلی بودن ارورهای یک اسکناس تاکید کرد که «تشخیص اسکناس‌هایی که به‌صورت دستی دچار ایراد شده‌اند و به نوعی تقلبی هستند، برای اهل فن کاری ساده است اما بسیاری از افراد عادی در تشخیص این نوع اسکناس‌ها دچار اشتباه می‌شوند و فریب می‌خورند؛ به همین خاطر است که مشتری این نوع اسکناس‌ها محدود هستند و به قول معروف دست توی این بازار زیاد نیست.»

 

 

سوال دیگری که از این اسکناس فروش پرسیدم درباره تعداد قیمت خرید و فروش اسکناس‌های ارور بود؛ که او با خنده گفت که «خرید و فروش این نوع اسکناس‌ها قیمت مصوب ندارد و سلیقه‌ای است»؛ البته مرتضی بعد از شوخی خود در بیان وضعیت قیمت اسکناس‌های ارور گفت که «10 سال پیش یک بسته‌- هر بسته اسکناس شامل 100 عدد اسکناس است- هزار تومانی داشتم که یکی از اسکناس‌های آن ارور داشت؛ این اسکناس کاغذ اضافی داشت به این صورت که در اتفاقی که بسیار نادر، نصف این اسکناس چاپ شده بود و نصف دیگر آن روی کاغذی به اندازه نصف اسکناس چاپ شده بود؛ آن زمان این بسته هزار تومانی را یک میلیون و 350 هزار تومان به یک کلکسیونر فروختم همانطور که گفتم قیمت این اسکناس‌ها سلیقه‌ای است و متناسب با نوع ارور اسکناس قیمت‌ها متفاوت است.»

 

 

از مرتضی نظرش را درباره تعداد اسکناس‌های ارور موجود در بازار پرسیدم که گفت: «به عنوان کسی که حدود 20 سال است که در این کار هستم، معتقدم که اسکناس ارور قبلاً خیلی زیاد بود؛ مثلاً تا حدود 5 یا 6 سال پیش، هفته‌ای یک اسکناس ارور به دستم می‌رسید اما طی سال‌های اخیر، به نظر می‌رسد که این اسکناس‌ها کاهش محسوسی داشته است. 

 

البته اخیراً چندتا اسکناس ارور به دستم رسیده که مربوط به اسکناس‌های چاپ جدید است»؛ او سپس دو بسته اسکناس هزار و 2 هزار تومانی چاپ جدید را نشان داد و گفت که «چند روز قبل که این دو بسته را بررسی می‌کردم، در یکی از این بسته‌ها یکی از اسکناس‌ها ارور شماره سریال و یکی از اسکناس‌های بسته دیگر، کاغذ اضافی به همراه داشت».

 

 

مرتضی همچنین درباره وجود اسکناس‌های ارور در کشورهای دیگر گفت که «همه جای دنیا این اسکناس‌ها وجود دارد؛ اما از آنجایی که انتشار این اسکناس‌ها برای سیستم نشر اسکناس یک سرشکستگی است، در برخی کشورها دولت‌ها این اسکناس‌ها را خریداری می‌کنند تا جلوی توزیع آن‌ها را بگیرند؛ با این حال تا به حال اسکناس‌های خارجی اروردار بسیاری دیده‌ام؛ مثلاً چند وقت پیش چند اسکناس دلار دیدم که ارور برش داشت به این صورت که10 تا یک دلاری به هم چسبیده بود. در کشورهای دیگر نیز بازارهایی برای این اسکناس‌ها وجود دارد و اگر در اینترنت چرخی بزنید، در فروشگاه‌های خارجی هم آگهی‌های خرید و فروش اسکناس را مشاهده خواهید کرد.»

 

این اسکناس فروش معتقد است که علت افزایش آگهی‌های اینترنتی اسکناس ارور «رویای یک شبه پولدر شدن» است؛ او می‌گوید که «اسکناس ارور مانند زیر خاکی است و بسیاری از افرادی که با نیت یک شبه پولدار شدن وارد این بازار می‌شوند و مانند فردی هستند که روزی یک قاشق چایخوری عتیقه پیدا کرده و از محل فروخته آن سودی عایدش شده یا حتی نشده، اما تا آخر عمرش در فکر پیدا کردن کوزه‌ای عتیقه و پولدار شدن یک شبه است». 

 

توصیه مرتضی در پایان این مصاحبه این است که «برای ارور خریدن باید حرفه‌ای باشی! تو این کار فقط اسکناس بازها می‌تونن به سود برسن و بقیه احتمال ضررشون خیلی بیشتر از سودشونه».

 

یکی از انواع ارورها در اسکناس‌ها، مربوط به امضای آنها است؛ بر اساس قانون پولی و بانکی کشور مصوب سال 1351 در اسکناس‌ها دو امضا روی اسکناس وجود دارد؛ یکی امضای وزیر امور اقتصاد و دارایی و دیگری رئیس کل بانک مرکزی. گاهی اوقات درج این دو امضا روی اسکناس با مشکلاتی مواجه می‌شود که آن را متمایز می‌کند؛ از جمله این مشکلات چاپ دو امضای متفاوت روی دو یا چند اسکناس با شماره‌های پیاپی است. چاپ ناقص دو امضاء یا یکی از دو امضای روی اسکناس، تکرار امضاهای روز اسکناس به صورتی که بیشتر از 2 امضاء روی اسکناس درج شده است و همچنین درج امضا در محلی غیر از محل تعیین شده از دیگر مواردی هستند که در اصطلاح ارور امضا محسوب می‌شوند.

 

 

روی تمام اسکناس‌های پولی که در ایران چاپ شده‌اند – به جز اسکناس‌های 10000 ریالی طرح قدیم و 5000 ریالی- در گوشه سمت چپ قسمت بالای آنها یک عدد شش رقمی وجود دارد که این عدد در گوشه سمت راست قسمت پائین نیز تکرار شده است. (در اسکناس‌های 10000 ریالی طرح قدیم و 5000 ریالی این عدد در گوشه سمت راست قسمت بالا و گوشه سمت چپ قسمت پائین درج شده است). 

 

پشت این عدد 6 رقمی نیز یک کسر نوشته شده است و مجموعه این کسر و عدد شش رقمی به عنوان شماره سریال اسکناس ایران به حساب می‌آید؛ عدد شش رقمی از 000001 شروع و به 999999 ختم می‌شود و کسر پشت عدد شش رقمی، از 1/1 شروع می‌شود. عدد 1 در صورت کسر نشان‌دهنده این است که این اسکناس، جزء یک میلیون اسکناس اول در آن سری چاپ است. همچنین به ازای هر یک میلیون، یک واحد به صورت کسر اضافه می‌شود.

 

 

گرچه همواره این ادعا مطرح می‌شود که در چاپ اسکناس دقت بسیار بالایی وجود دارد و این اشتباهات چاپی نیز نادر است، اما گاهی نیز پیش می‌آید که حین درج شماره سریال روی اسکناس‌ها، اشتباهاتی نیز رخ دهد؛ یکی از این نوع اشتباهات، درج اعداد متفاوت روی یک اسکناس است؛ به این صورت که 2 شماره سریالی که روی یک اسکناس درج شده‌اند، یکسان نیستند و تفاوت‌هایی در حداقل یکی از ارقام آنها وجود دارد. از دیگر تفاوت‌های یک اسکناس بدون ایراد با آنچه که به دلیل وجود ایراد در شماره سریال یک اسکناس مصطلح به اسکناس ارور وجود دارد، درج بیشتر یا کمتر از دو مرتبه شماره سریال روی یک اسکناس و تغییر در مجل درج این شماره‌ها است.

 

فیلیگران که به آن نقش‌آب، ته‌نقش یا واتر مارک(WATER MARK) نیز گفته می‌شود، علائمی هستند که در زمینه‌های اسکناس‌ها قرار دارند و در حالت عادی قابل مشاهده نیستدند اما اگر اسکناس در برابر آفتاب یا چراغ گرفته شود، قابل مشاهده هستند. عمدتاً فیلیگران اسکناس‌های ایرانی تصویری از امام خمینی (ره) بنیان گذار جمهوری اسلامی ایران است؛ کلمه «الله» و تصویر شهید فهمیده نیز در برخی از اسکناس‌ها به عنوان فیلیگران به چاپ رسیده است. 

 

وجود هرگونه ایراد در فیلیگران یک اسکناس آن را تبدیل به اسکناس ارور می‌کند؛ از جمله این ایرادات، تفاوت در فیلیگران دو اسکناس با شماره سریال‌های پست سر هم است. به این صورت که فیلیگران یک اسکناس 500 ریالی تصویری از شهید فهمیده است و فیلیگران اسکناس 500 ریالی با شماره سریال بعدی یا قبلی آن، تصویر دیگری است یا اینکه تصویری از شهید فهمیده است اما با اسکناس اولی متفاوت است. چاپ نشدن فیلیگران، چاپ وارونه آن و چاپ شدن این علامت در محلی اشتباه نیز از دیگر ایرادات چاپی در اسکناس‌ها محسوب می‌شود.

 

 

یکی از مراحل فرآیند تولید اسکناس، برش کاغذ آن است؛ مرحله‌ای که به دقت بسیار بالایی نیاز دارد و هرگونه کم دقتی در این مرحله، موجب بروز ایراداتی در اسکناس‌ها می‌شود؛ ایراداتی که آن‌ها را به اسکناس ارور تبدیل می‌کند. ارور برش در اسکناس به این شکل است که اندازه ابعاد اسکناس‌ها به اندازه استاندارد آن‌ها نباشد. برای مثال در حال حاضراسکناس‌های هزار تومانی با ابعاد160در 77 میلی‌متر، 142در71 میلی‌متر و 156در71 میلی‌متر در دست مردم در حال مبادله است؛ در این نوع اسکناس‌ها هرگونه تغییر در ابعاد به دلیل برش حین تولید آنها را منحصر بفرد می‌کند و در دسته اسکناس‌های ارور قرار می‌دهد. 

 

همچنین دسته‌ای دیگر از ایرادات برش مربوط است به برش نخوردن اسکناس‌ها، به این صورت که در یک دسته پول، ممکن است چند قطعه اسکناس به هر نحوی به یکدیگر چسبیده باشند؛ این چسبندگی در صورتی موجب قرار گرفتن اسکناس‌های ارور می‌شود که دلیلش برش نخوردن آن ایراد در برش باشد.

 

 

تاخوردگی کاغذ اسکناس در فرآیند چاپ یا وجود نقایصی در کاغذ اسکناس منجر به ایجاد ایراداتی در اسکناس می‌شود؛ زمانی که این اسکناس‌ها از چشم سیستم نظارتی چاپ پول دور مانده و وارد چرخه پولی کشور می‌شود و در بازار اسکناس به عنوان اسکناس دارای ارور کاغذ اضافی معامله می‌شود.

 

در طول تاریخ، پول هر کشور حاوی تصاویری از افراد قدرتمند، قهرمانان ملی، رهبران نظامی، بنیانگذاران و فاتحان بوده است و این سنت تا امروز نیز حفظ شده است. در اسکناس‌های ایرانی عمدتاً تصویری از امام خمینی (ره) بنیان در قسمت رویی اسکناس چاپ شده است؛ البته تصاویری از «حسن مدرس»، «مسجد جامع یزد»، «مدرسه فیضیه»، «راهپیمایی» و «نماز جمعه» از دیگر طرح‌هایی هستند که روی اسکناس‌هاس پول رایج در کشور به چاپ رسیده‌اند؛ قسمت پشتی اسکناس‌های ایرانی نیز همواره دارای تصاویری با مضامین ایرانی و اسلامی بوده است؛ «مجلس شورای اسلامی»، «حرم امام رضا(ع)»، «سردر دانشگاه تهران»، «قبةالصخره»، «کعبه»، «بارگاه حضرت معصومه(س)»، «گل و بلبل»، «کوه دماوند»، «نقشه ایران»، «مسجدالاقصی»، «سر در دانشگاه تهران»، «آرامگاه سعدی»، «میدان نقش جهان» و «خانه آقازاده (ابرکوه)» از جمله تصاویری هستند پشت اسکناس‌های پول ایرانی به چاپ رسیده‌اند. 

 

هر گونه ایراد در تصاویر چاپ شده روی هر کدام از طرفین اسکناس به ویژه قسمت جلویی و همچنین تفاوت در رنگ این تصاویر ارور چاپ نامیده می‌شود؛ پخش جوهر حین چاپ اسکناس‌ها نیز از جمله ارورهای چاپ محسوب می‌شود که در بازار اسکناس مشتری‌های خود را دارد.

 

قسمت چاپی هر اسکناس دارای چارچوب یا کادر است؛ به این صورت که بین این کادر تا حاشیه اسکناس‌های مختلف، فاصله‌ای معین وجود دارد؛ هرگونه ناترازی میان این کادر تا حاشیه اسکناس، ایراد در کادر محسوب و ارور کادر نامیده می‌شود.