کمبود آهن چیست؟ (۱)

معصومه حاجی زاده

آهن در بدن برای تشکیل هموگلوبین (پروتئین موجود در گلبول‌‌های قرمز خونی) و میوگلوبین (پروتئین موجود در سلول‌‌های عضلانی) و نیز عملکرد آنزیم‌‌های خاصی که واکنش‌‌های شیمیایی بدن را راه می‌‌اندازند، ضروری می‌‌باشد.

آهن در مغر استخوان مورد استفاده قرار می‌‌گیرد تا هموگلوبین بسازد. کار هموگلوبین حمل و نقل اکسیژن به وسیله سلول‌‌های قرمز خونی در بدن است. اگر سطوح آهن خیلی پایین بیاید، منجر به ایجاد کم‌خونی کمبود آهن می‌‌شود.

هنگامی که این اتفاق می‌‌افتد، سلول‌‌های قرمز خونی کوچکتر از اندازه طبیعی خود می‌‌شوند و مقدار کمتری هموگلوبین خواهند داشت.

کمبود آهن در نوزادان، نوجوانان و زنان باردار ایجاد می‌‌شود که به علت تقاضای زیاد برای آهن و همچنین رشد سریع بدن در این دوران‌‌های زندگی می‌‌باشد.

کمبود آهن مخصوصا در میان زنان قبل از دوران یائسگی به علت از دست دادن منظم آهن در طول دوران قاعدگی، شایع است. 

علت کمبود آهن

- رژیم غذایی دارای مقدار ناکافی آهن

- جذب اندک آهن به علت خارج کردن تمام یا بخشی از معده

- بیماری سندرم (نشانگان) روده التهابی

- یک اختلال روده‌ای به نام سلیاک اسپرو 

علل از دست دادن مزمن خون

دوره‌‌های قاعدگی شدید خونریزی دهنده به داخل ادرار (که نادر است) و یا خونریزی دهنده به داخل لوله گوارشی (که شایع است).

علائم کم خونی

کمبود خفیف آهن ممکن است هیچ علامتی نداشته باشد. هنگامی که کمبود آهن پیشرفت می‌‌کند و تبدیل به کم خونی واقعی می‌‌شود، علایمی مانند خستگی، کم آوردن نفس، پوست رنگ پریده و کاهش توانایی ورزش کردن مشاهده می‌شود.

افرادی که به مدت طولانی کمبود آهن شدید دارند، گاهی اوقات از مشکلات بلع شکایت می‌‌کنند یا درد دهان و زبان دارند. در بعضی موارد، به طور غیر معمول ناخن‌‌های شکننده یا نرم و فرورفتگی ناخن‌‌ها که ناخن‌‌های قاشقی نامیده می‌شود دیده می‌‌شود.

اگر به تدریج از حالت باروحیه و پرانرژی بودن و سرزندگی به سمت خستگی و ناتوانی و ضعف در بالا رفتن از پله‌‌ها رفته‌اید، ممکن است کمبود آهن مقصر باشد.

کمبود آهن شایع‌ترین کمبود تغذیه‌ای در سراسر جهان است و زنان نسبت به مردان در خطر بالاتری برای ابتلا به کمبود آهن هستند.

می‌توان گفت هنگامی که فرد به طور رسمی مبتلا به کم خونی می‌‌باشد، که به میزان کافی آهن در بدن وجود ندارد تا مقادیر ضروری هموگلوبین را بسازد.

هموگلوبین مهمترین جزء سلول‌‌های قرمز خونی است و همان‌طور که در بالا گفته شد، مانند یک سیستم حمل و نقل برای اکسیژن در بدن عمل می‌‌کند.

هنگامی که بدن به میزان کافی آهن ندارد تا  هموگلوبین بسازد، تعدادسلول‌‌های قرمز خونی کاهش می‌‌یابد و این دریافت اکسیژن را برای بافت‌‌های بدن دشوار‌تر می‌‌سازد که عموما منجر به خستگی و کم آوردن نفس (نفس تنگی) می‌‌شود.

در حالی که خوردن غذاهای سرشار از آهن می‌‌تواند به درمان کم‌خونی کمک کند، با این حال اگر شما واقعا مبتلا به کم‌خونی باشید، احتمالا کمبود آهن موجود در رژیم غذایی شما نمی‌تواند مشکل اصلی باشد.

کمبود آهن بیشتر به علت ناتوانی در جذب آهن، عوارض جانبی داروها یا جراحی‌‌ها‌، تولید ناکافی سلول‌‌های قرمز  خونی یا از دست دادن خون به وجود می‌‌آید.

در حالی که بعضی از علایم درکمبود آهن، مانند خستگی و کم آوردن نفس مورد انتظار هستند، به نظر می‌‌رسد سایر علایم هم وجود دارند که نباید ربطی به سطوح آهن خون داشته باشند. در این جا به 6 مورد از این علایم می‌‌پردازیم:

کم خونی و تمایل شدید به خوردن خاک

اگر هنگامی که کودک بودید خاک می‌‌خوردید، احتمالا مبتلابه کمبود آهن بوده اید. به دلایلی هنوز هم محققان خیلی مطمئن نیستند که افرادی که مبتلا به کمبود‌‌های شدید آهن هستند، تمایل شدید به اقلام غیرغذایی مانند خاک، خاک رس و سفال، نشاسته ذرت، رنگ، مقوا و مواد شوینده داشته باشند.

به این حالت یعنی تمایل شدید به خوردن اقلام غیرغذایی "پیکا" گفته می‌‌شود و پی بردن به این رفتار ممکن است دشوار باشد، زیرا افراد از پذیرفتن اینکه  به خوردن این اقلام عجیب و غریب تمایل دارند سرباز می‌‌زنند.

اما در مورد بیمارانی که تمایل بیش از حد خود به خوردن اقلام غیرغذایی را گزارش می‌‌کنند، غالبا مکمل‌‌های آهن به درمان کمبود آهن کمک می‌‌کنند...

برای خواندن بخش دوم -کمبود آهن چیست؟- اینجا کلیک کنید.