به قلم : شیرین فرساد
تحریریه زندگی آنلاین : بیماری دست و پا و دهان (Hand and Foot and Mouth Disease)، بیماری نسبتا شایع توسط ویروس‌های روده‌ای از خانواده پیکورنا ویروس، کوکساکی ویروس A، ویروس کوکساکی B، انتروویروس 71 و اکوویروس‌ها می‌باشد. این عفونت ویروسی بسیار مسری، غالبا در شیرخواران و کودکان زیر 10 سال شایع‌تر و در کودکان زیر 5 سال خطرناک‌تر و احتمال همه‌گیری آن شدیدتر است. شیوع این بیماری در فصل بهار، تابستان و پاییز رخ می‌دهد. بیماری در هفته اول کاملا مسری است و ویروس تا هفته‌ها در بدن می‌ماند و می‌تواند باعث آلودگی شود.
بیشتربخوانید:
علائم بیماری
ابتدا با تب خفیف شروع شده و به 38 درجه و بالاتر می‌رسد.
کاهش اشتها به علت مشکل در بلع کودک
ایجاد زخم‌های دردناک در دو طرف زبان کودک، درون گونه‌ها، لثه‌ها، زبان، کام فوقانی، پشت حلق و لوزه. زخم‌ها کدر - آبدار بوده و گاه زخم‌های زرد رنگ چرکی دیده می‌شوند.
درد و ناراحتی ناشی از زخم‌های ایجاد شده، باعث بی‌قراری کودک می‌شود.
بثورات جلدی (راش) روی کف دست و پا، باسن کودک در نقاط کوچک ایجاد می‌شود. بثورات دارای خارش و گاهی تاول می‌باشند. بثورات ممکن است قرمز، سفید و خاکستری بوده یا فقط به صورت برجستگی‌های کوچک دیده شوند. بثورات در قسمت بیرونی بازوها، دست و پا و اطراف دهان و بالای باسن دیده می‌شوند.
6- گلودرد
7- درد شکمی نادر
8- بی‌حالی و سستی بدن: کودک به علت ناراحتی، تمایل به بازی کردن با وسایل بازی یا دیگران ندارد.
9- ترشح بیش از حد بزاق
10- سرگیجه در کودکان
عوارض و پیامدها
عوارض ناشی از انتروویروس، بیشتر از کوکساکی ویروس می‌باشد.
بیشتربخوانید:
دهیدراته شدن (کم‌آبی) بدن کودک: که باعث مشکل در بلع و کاهش تمایل کودک به مصرف غذا و مایعات می‌شود. در صورتی که زخم‌های دهانی زیاد بوده و بلع را با اختلال مواجه می‌کند. در نوزادان، ادرار کمتر از 6 بار در روز و نیز کودکان بزرگ‌تر، عدم ادرار بیش از 6 ساعت نشانه کم‌آبی بدن است.
تورم غشای اطراف مغز و نخاع (مننژیت): عفونت در لایه خارجی مغز می‌باشد.
التهاب مغز (انسفالیت): آلودگی و التهاب شدید مغز است.
التهاب عضله قلب (میوکاردیت).
فلج شل حاد که ماهیچه‌های تنفسی را تضعیف کرده و توانایی بلع را کاهش می‌دهد.
افتادن ناخن دست و پا: تاول‌های ایجاد شده زیر ناخن، باعث فشار به ناخن و افتادن آن می‌شود.
عفونت فرصت‌طلب: فرد را با عفونت‌های استرپتوکوکی مواجه می‌کند.
بیشتربخوانید:
راه‌های انتقال بیماری
معمولا انتقال این بیماری در مهد کودک‌ها و استخرهای شنا بیشتر است. ویروس‌ها در مایعات بدن فرد مبتلا مانند بزاق، مخاط بینی و ریه، مایعات تاول‌ها و زخم‌ها و مدفوع وجود دارند:
1- استنشاق ترشحات تنفسی رانده شده هنگام عطسه و سرفه
2- استفاده از لیوان یا قاشق مشترک
3- تماس نزدیک از طریق بوسیدن و بغل کردن
4- تماس سطوح آلوده به ویروس از طریق لباس آلوده و دستگیره در
5- تماس با مدفوع: در صورت بازی با خاک‌های آلوده به مدفوع ویروسی و یا تماس با پوشک آلوده
6- انتقال از کودک به والدین، اما در بزرگسالان علائم خفیف می‌دهد.
در صورت ابتلای کودک به این بیماری تا حد زیادی به این ویروس مصون می‌شود، اما احتمال ابتلای مجدد هم وجود دارد. از حیوان به کودک منتقل نمی‌شود، زیرا انتقال انسان به انسان است. زمان سرایت این ویروس، از طریق دستگاه تنفسی بین 1 تا 3 هفته بعد از ابتلا و از طریق مدفوع برای چند ماه دفع می‌شود.
بیشتربخوانید:
پیشگیری
اقدامات بهداشتی مانند شستن منظم دست‌های کودک
ضد عفونی اسباب‌بازی‌های آلوده کودک
ضد عفونی سطوح آلوده
عدم انتقال کودک به مدرسه، مهد کودک و تماس با دیگران
زمان مراجعه به پزشک
عدم مصرف کافی مایعات و مشکل کم‌آبی بدن
عدم سطح هوشیاری و عدم پاسخ به تحریکات
دوره تب بیش از سه روز
عدم بهبودی علائم پس از سه روز
وجود نقص سیستم ایمنی در کودک
تشدید علائم
سن کودک زیر 6 ماه
بیشتر بخوانید:
درمان
بیماری دست و پا نیاز به درمان‌های حمایتی دارد. این بیماری دارو یا واکسن خاصی ندارد و به علت ویروسی بودن این بیماری، آنتی‌بیوتیک هم کمک ویژه‌ای ندارد. این بیماری خود به خود محدود شونده بوده و فاصله زمانی 7 تا 10 روز، کودک را درگیر می‌کند، اما برای کاهش علائم از داروهای مسکن ضد درد مانند ایبوپروفن، اسپری‌های بی‌حس‌کننده دهانی و استامینوفن و ضد تب استفاده می‌شود. استعمال آسپرین برای این کودکان ممنوع بوده و باعث بدتر شدن علائم می‌شود. از لوسیون‌های ضد خارش مثل کالامین برای کاهش بثورات پوستی استفاده می‌گردد. مصرف آب و الکترولیت به شدت توصیه می‌شود. مصرف مایعات سرد و بستنی برای کاهش درد دهانی پیشنهاد می‌گردد. تاول‌ها باید به طور طبیعی خشک شوند. از سوراخ شدن تاول‌ها جلوگیری کنید و تاول‌ها را تمیز نگه دارید.
