علی شریعتی، عضو اتاق بازرگانی ایران و عراق روز پنج‌شنبه در توییتی به نقل از منابع موثق نوشت:«مذاکرات چراغ خاموش تیم فنی حوزه بانکی در یکی از کشورهای همسایه هم‌‌‌اکنون به طور موفقیت‌‌‌آمیز به پایان رسید؛ یقینا به‌‌‌زودی شاهد گشایش در حوزه ارزی خواهیم بود!» این توییت در حالی منتشر شده که قرار است فردا یکشنبه هیثم بن طارق آل سعید، سلطان عمان طی یک سفر دو‌روزه به ایران بیاید. سفری که ماه‌‌‌ها محل بحث و گمانه‌‌‌زنی بود؛ اوایل اسفند ماه بود که علی علیزاده، عضو کمیسیون امنیت ملی در گفتوگو با خبرگزاری تسنیم از احتمال سفر سلطان عمان به ایران در آینده نزدیک با موضوع برجام خبر داده بود.
این در حالی است که روزنامه «دنیای اقتصاد» در گزارشی که در تاریخ پنجم اسفند ماه منتشر شد، خبر داده بود که تاریخ این سفر نه در آینده نزدیک بلکه اواخر اردیبهشت یا اوایل خرداد است. در این گزارش با عنوان «گمانه‌‌‌زنی از زمان سفر سلطان» آمده بود:«از آنجا که سفر ابراهیم رئیسی به مسقط دوم خرداد 1401بود، انتظار می‌‌‌رود بازه زمانی سفر سلطان عمان به ایران اواخر اردیبهشت یا اوایل خرداد باشد.» در گزارش مذکور آمده بود:«باید توجه داشت که هیثم بن طارق برخلاف امیرقطر که به امیر کثیرالسفر معروف است، عموما اهل سفرهای خارجی نیست و با حساسیت ویژه‌‌‌ای سفرهای خود را تنظیم می‌‌‌کند.»
از این رو پیش‌تر پیش‌‌‌بینی شده بود که این سفر در این بازه زمانی انجام گیرد. همچنین در گزارش دیگر دنیای اقتصاد با عنوان «سوغات عمان در راه است؟» در تاریخ چهارم اسفند تشریح شده بود که دستورکار احتمالی سفر سلطان عمان به ایران چه خواهد بود. در این گزارش آمده بود:«احتمالا یکی از دستورکارهای سفر آتی هیثم بن طارق آل سعید، سلطان عمان که بعد از فوت سلطان قابوس این مهم را برعهده گرفت، اتمام پروژه انتقال زندانیان است. یعنی این گزینه مطرح است که شاید وی می‌‌‌‌‌‌‌‌‌خواهد در این سفر پروژه توافقات تاکتیکی را[با آمریکا] پیگیری کند؛ یعنی توافق موقت یا توافق بر سر تبادل زندانیان.» عمان میانجیگر تاریخی در روابط و مناسبات بین تهران و واشنگتن به شمار می‌‌‌رود؛ از این رو هر زمان سفری از سوی یکی از مقامات عمان به ایران صورت بگیرد یا بالعکس این گمانه تقویت میشود که آیا خبری در راه است؟
دستورکارهای احتمالی
امروز سه گزینه را می‌‌‌توان به عنوان دستورکارهای احتمالی اولین سفر سلطان عمان به ایران مطرح کرد. بحث اول مربوط به تبادل زندانیان است که طی ماه‌‌‌های اخیر بارها مطرح شده است. در این رابطه همچنین شاهد بودیم که روز گذشته با میانجیگری عمان دو زندانی در ایران و بلژیک آزاد شدند. گفتوگوی تلفنی پنج‌شنبه 18 اسفند ماه سال گذشته جو بایدن، رئیس‌‌‌جمهور آمریکا و سلطان عمان نیز تا حد زیادی روی مساله تبادل زندانیان متمرکز بود.
در این ارتباط رئیس‌‌‌جمهور آمریکا در این تماس تلفنی از نقش میانجیگر این کشور در مساله آزادی شهروندان آمریکایی تقدیر و تشکر کرد. آن‌گونه که از محتوای این گفتوگو بر‌می‌‌‌آید، صحبت‌‌‌های بایدن ناظر بر موضوع تبادل زندانیان بین ایران و آمریکاست که هر دو کشور در طول ماه‌‌‌های اخیر و بهرغم بن‌بست برجام، ناآرامی‌‌‌های ماه‌‌‌های گذشته در ایران و تصاعد بحران در جنگ اوکراین، نسبت به آن ابراز تمایل نشان داده و حتی تهران تبادل زندانیان را مساله انسانی توصیف کرده است. چند هفته بعد در تاریخ چهارشنبه 30 فروردین نیز هیثم بن‌‌‌طارق با رئیس‌‌‌جمهور ایران گفتوگوی تلفنی داشت.
بنابراین به نظر می‌‌‌رسد عمان حداقل از اسفند ماه یا قبل‌‌‌تر در حال تلاش برای انجام تبادل زندانیان بین ایران و آمریکا بوده است. البته تبادل زندانیان بر اساس آنچه قبل‌‌‌تر اعلام شده بود، منجر به آزادی داراییهای بلوکه‌شده ایران در کره جنوبی و حتی شاید عراق شود. از این رو دور از انتظار نیست که توییت علی شریعتی، عضو اتاق بازرگانی ایران و عراق درباره گشایش‌‌‌هایی در بازار ارزی به همین بحث تبادل زندانیان و آزاد‌‌‌سازی پول‌‌‌های بلوکه‌شده ایران در عراق مربوط باشد. در صورتی که این توییت عضو اتاق بازرگانی ایران و عراق ارتباطی با تبادل زندانیان داشته باشد، این تبادل دامنه گسترد‌‌‌ه‌‌‌تری را شامل میشود و ممکن است علاوه بر هفت میلیارد پول بلوکه شده در کره جنوبی، بخشی از داراییهای بلوکه‌شده در عراق نیز آزاد شود.
مذاکرات هستهای چه میشود؟
یکی دیگر از دستورکارهای احتمالی سلطان عمان که البته این روزها کمرنگ‌تر از دیگر گزینه‌‌‌ها است پیگیری احیای مذاکرات هستهای بین ایران و آمریکا است. اخیرا معاون وزیر خارجه عمان با همتای بلژیکی خود دیدار کرد و قبلا هم با علی باقری دیدار کرده بود. بنابراین موضوع مذاکرات هستهای نیز در دستور کار است ولی با توجه به پیچیدگی‌‌‌های مذاکرات هستهای ظن و گمان کمتری می‌‌‌رود که در این سفر سوغات سلطان عمان درباره برجام باشد.
اما بازهم نمی‌‌‌توان این احتمال را به کل نادیده گرفت و اگر حتی با احتمال کم این سفر دستورکار هستهای داشته باشد، این پرسش مطرح میشود که این پیام‌‌‌ها دقیقا به دنبال احیای چه نسخه‌‌‌ای از توافق برجام هستند. به بیان ساده‌‌‌تر آیا آنها می‌‌‌خواهند برجامِ سال 2015 را احیا کنند یا نسخه‌‌‌ای از برجام را مد نظر دارند که پیش‌تر اتحادیه اروپا در قالب طرحی خواستار حصول توافق در مورد آن شده بود یا اساسا طرحی تازه برای احیای برجام در کار است و می‌‌‌خواهند نسخه‌‌‌ای از یک توافق جدید را ارائه دهند.
میانجیگر جدید تهران و قاهره
اما دیگر موضوعی که این روزها درباره عمان مطرح است میانجیگری بین ایران و مصر است. سلطان عمان اوایل هفته گذشته به قاهره سفر کرده بود و همزمان با آن شاهد داغ شدن بحث ازسرگیری روابط ایران و مصر بودیم. حتی چهارشنبه شب خبری منتشر شد که دو کشور به زودی سفرای خود را اعزام خواهند کرد. سه‌‌‌شنبه دوم خرداد بود که پایگاه خبری العربی الجدید با اشاره به سفر دو‌روزه سلطان هیثم بن طارق، پادشاه عمان به مصر و دیدار و رایزنی با عبدالفتاح سیسی، رئیس جمهور این کشور تاکید کرد که در این دیدار درخصوص مساله ایران نیز تبادل نظر شده است.
برخی منابع مطلع اعلام کردند که در دیدار سلطان هیثم و عبدالفتاح سیسی درباره مسائل مهم منطقه و جهان از جمله عادی‌سازی روابط ایران و مصر گفتوگو شده است. منابع دیپلماتیک اعلام کردند که قاهره اکنون آماده بالا بردن سطح روابط دیپلماتیک خود با تهران و تبادل سفیر با آن کشور است. این منابع می‌گویند که بهرغم رایزنی‌های پادشاه عمان با رئیس جمهور مصر در خصوص پرونده ایران، تماسهای مستقیمی میان تهران و قاهره نیز وجود دارد.
پیام مهم بن هیثم برای ایران
این گمانه‌‌‌زنی‌‌‌ها درباره سفر سلطان عمان به ایران از آنجا ناشی میشود که سفر مقامات عالی‌رتبه عمانی به ایران اغلب با ارائه یک برگ برنده نیز همراه است. درواقع سفر شخص پادشاه عمان به ایران، به عنوان کشوری که سال‌هاست به میانجیگری در روابط ایران و آمریکا شهره است، به معنای آن است که سلطان عمان به قدری پیام‌‌‌ها و چارچوب‌‌‌های این سفر را مهم دیده که به جای وزیر خارجه خود به تهران، خود به ایران سفر می‌‌‌کند. اگر بنا بود صرفا رد و بدل ساده پیام با میانجیگری عمان صورت گیرد، چندان منطقی نبود که پادشاه عمان شخصا برای این کار اقدام کند و بدون تردید کانال‌‌‌های دیپلماتیک ساده‌‌‌تر دیگری نیز وجود داشت تا این مسأله انجام شود.
به هرروی، سلطان عمان فردا یکشنبه به همراه یک هیات بلندپایه وارد تهران میشود؛ شهاب بن طارق آل سعید معاون نخست وزیر در امور دفاعی، خالد بن هلال آلبوسعیدی وزیر دیوان سلطنت، سلطان بن محمد النعمانی وزیر دفتر سلطنت، بدر بن حمد آلبوسعیدی وزیر خارجه، سلطان بن سالم الحبسی وزیر دارایی از جمله مهم‌ترین شخصیت‌‌‌هایی هستند که سلطان عمان را در این سفر همراهی می‌‌‌کنند. همچنین در آستانه این سفر حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه کشورمان در گفتوگوی تلفنی با بدربن‌حمد البوسعیدی وزیر امور خارجه عمان در خصوص برنامه‌های محتوایی پیش‌بینی‌شده بحث و تبادل نظر کردند. امیرعبداللهیان دیدار و تماسهای سران دو کشور را بسیار حائز اهمیت توصیف کرد.
