در انتظار امید و آگاهی جشنواره فیلم فجر/ برگ برنده سازمان سینمایی در فجر چهل و دوم چیست؟

سرویس فرهنگ و هنر مشرق - چهارم اردیبهشت رئیس سازمان سینمایی با اعلام آغاز به کار شورای سیاستگذاری چهل و دومین جشنواره بین‌المللی فیلم فجر از معرفی دبیر این رویداد طی ده روز آینده خبر داد. این انتظار همچنان میان اصحاب رسانه‌ وجود دارد که کدامیک ازمهره‌های کیفی سازمان سینمایی دبیری این رویداد را بر عهده خواهد گرفت.

آنچه در سال‌های اخیر علی رغم پشت‌کار چشم‌گیر مدیران سازمان سینمایی به پاشنه آشیل بدنه مدیریتی تبدیل شده، برگزاری جشنواره فیلم فجر است. در هر صورت جشنواره فیلم فجر همچنان مهمترین ویترین یکسال اخیر سینمای ایران است.

البته استفاده کاربردی از عنوان پاشنه آشیل بدین معنی نیست که برگزاری این دو جشنواره قابل نبوده اما سازمان سینمایی می‌توانست با مهره‌چینی دقیق‌تری دو جشنواره اخیر را با شکوه‌تر برگزار کند.

چرا پرتره جشنواره چهلم نقاش‌زاده جذاب نشد؟

«مسعود نقاش‌زاده» سال‌های متوالی به عنوان مدیر سینمایی دانشگاهی در کسوت پژوهشگر سینما شناخته می‌شود و این مدیر توانا و بسیار قابل احترام در میان اهالی سینما، دارای روابط سیال آرتیستیک فراگیری در میان اهالی سینما نبود. شاید براساس رویدادهای فجر چهلم بتوان اذعان داشت دبیر این رویداد یکی از بدشانس‌ترین دبیرهای جشنواره در چند سال اخیر است. نقاش‌زاده در حین برگزاری جشنواره مبتلا به کرونا شد و عدم حضور او در محل برگزاری، برج میلاد، با تلاش بی‌وقفه محمدحمیدی مقدم (رئیس مرکز گسترش سینمای تجربی) چندان برجسته نشد.

اما مهمترین ضعف این جشنواره نداشتن یک فرد مبتکر در مقام روابط عمومی جشنواره بود. یزدان عشیری علی رغم فعالیت‌ مستمر در حوزه روابط عمومی طی سال‌های اخیر، در حوزه روابط عمومی چهره کاریزماتیکی با برنامه‌ای نبود که رضایت نسبتی اهالی رسانه را در این رویداد جلب کند.

تمرکز بیش از حد روابط در تولید محتوا توسط افراد رسانه‌ای در فضای مجازی و نادیده‌انگاری همکاری‌ دو جانبه با رسانه‌های جریان اصلی تبدیل به نقص بزرگ جشنواره چهلم تبدیل شد.

در ابتدای توصیف وضعیت دبیر به جایگاه دانشگاهی بودن او اشاره شد. همین رویکرد در جشنواره با نمایش فیلم‌های قدیمی و برگزاری جلسات علمی که عملا مخاطبان 2 یا سه نفره‌ای داشت دستاویزی برای انتقاد گسترده از این رویداد شد.

هیات انتخاب و هیات داوری جشنواره چهلم، انتخاب‌های جذابی برای اهالی سینمایی نبود و در حوزه داوری اقتدار و تمرکزی در اهدای جوایز نداشت. با این حال نمی‌توان کتمان کرد که سیاست تقسیم غنائم در داوری موجب شد، سیمرغ ها به صورت متعادل میان فیلم‌ها تقسیم شود و این سیاست تبدیل به ضد خودش شد.

جشنواره چهلم و یک؛ روابط عمومی برگ برنده جشنواره

برگزاری جشنواره چهلم و یکم توسط مجتبی امینی تهیه‌کننده سینما و تلویزیون نمره قابل قبولی دریافت کرد. در دوران پسا بحران سیاسی پاییز 1401 و حوادث پس از آن سال سوء گیری جمعیت گسترده‌ای از اهالی سینما این جشنواره را از زوایای مختلفی تحت تاثیر داد.

برخلاف جشنواره قبل، انتخاب مسعود نجفی توسط دبیر در مقام روابط عمومی، کفه ترازو به نفع جشنواره سنگین کرد و رضایت نسبی اهالی رسانه را به همراه داشت و این رویداد از فاز تحریم رسانه‌ای مصون ماند.

هیات داوری این جشنواره، نسب به داوران جشنواره چهل و یکم رویکرد کیفی‌تری داشت و توجه به مضمون و محتوا سبب شد که فیلم «غریب» با قاطیت داوران قضاوت شود.

مجتبی امینی کارنامه بسیار متفاوتی در سینما و تلویزیون از خود به جای گذاشته است اما با توجه به بحران‌سازی‌ها پساپاییز هجمه‌های داخلی و خارجی روی دبیر جشنواره متمرکز بود و اغلب رسانه‌های داخلی و خارجی سعی می‌کردند که او را به عنوان چهره‌ای امنیتی در جشنواره معرفی کنند.

امینی در نشست پرسش و پاسخ دبیر جشنواره در پاسخ به سوال یکی از خبرنگاران که شما به عنوان تهیه کننده سریال گاندو یک عقبه امنیتی را با خود به سینما آورده‌اید، گفت: «اینکه روی گاندو آخرین اثر من بیشتر فوکوس می شود ولی من در ژانرهای مختلف فیلم سازی کرده ام. فیلم اجتماعی ساخته‌ام. جنگی ساخته‌ام. من هومن سیدی را به سینما معرفی کردم. نحوه خبررسانی این دوره به این دلیل بود که نمی خواستم همکاران ما که در حال فیلمبرداری بودند دچار تشتت خاطر شده و مجبور به واکنش‌ شوند. هر مدیری که مسئولیت می‌گیرد، سیاستی را در پی می‌گیرد و هر کسی جای من بود در این شرایط شاید همین رویه را پیش می گرفت و هیچ فشاری از هیچ سویی به بنده وارد نشده است.

با این حال علی‌رغم تلاش قابل قبول دبیر چهل و یکمین دبیر جشنواره فجر این دستاویز همچنان به عنوان یک هدفگذاری رسانه‌ای دنبال می‌شود و همین مسئله می‌تواند در متن جشنواره چهل و دوم که نیاز به یک نشاط سینمایی و اجتماعی دارد همچنان تاثیرگذار باشد.

جشنواره چهلم و دوم: امید و آگاهی چه زمانی محقق می‌شود؟

دولت دوازدهم دو دوره بحرانی جشنواره را پشت سر گذشت. پس از اعتراضات دی ماه 96 و اغتشاشات آبان 98 و انتشار بیانیه‌های مکرر صنفی هیچ خللی در نحوه برگزاری سی و ششمین جشنواره فیلم فجر و دوره سی و هشتم محسوس بود. حتی در شرایط پاندمی در سال 1399 جشنواره فیلم فجر آسیب چندانی ندید.

کنکاش در این مسئله نشان می‌دهد که برگزار کنندگان جشنواره در دولت دوازدهم، ابراهیم داروغه‌زاده و محمدمهدی طباطبایی نژاد در زمانی که دبیری جشنواره‌ را برعهده داشتند، به صورت همزمان در مقاوم معاونت نظارت و ارزشیابی وزارت ارشاد فعالیت می‌کردند.

تسلط بر محتوایی که توسط سینماگران آماده سازی و به جشنواره ارسال می‌شود با توجه به جایگاه نظارتی، یکی از زمینه‌هایی بود که موجب توفیق دو دبیر مذکور در دولت قبلی شد و داروغه زاده و طباطبایی ‌نژاد توانستند بر جنبه‌های کیفی جشنواره مسلط شوند و همین دستاویز فنی زمینه‌ای را ایجاد کرد تا بتوانند بر هر بحران احتمالی فائق آمده و جشنواره را مصون نگاه دارند.

مجتبی امینی و مسعود نقاش‌زاده هر دو دبیرانی بودند که با فرض نمره قبولی، نسبت ارگانیکی با حوزه‌های تولید نداشتند. امینی به صورت مستقل پروژه‌های فیلمسازی اش را دنبال و مسعود نقاش‌زاده مسئله تدریس و حضور در شوراهای نظارتی را تجربه می‌کند.

این دو تجربه از انتصاب دبیر جشنواره نشان می‌دهد، دبیر فجر چهل و دوم باید به صورت میدانی با بطن سینما رابطه استمراری داشته باشد. با این حساب سازمان سینمایی در شرایط کنونی برای افزایش کیفیت جشنواره و حضور آثار کیفی نیاز دارد تا نیروهایی که در حوزه‌های نظارتی فعالیت می‌کنند را به کار گمارد.

حبیب ایل‌بیگی و روح‌الله سهرابی نیروهای کیفی و فنی سازمان سینمایی هستند که جایگاه شغلی و موقعیتی مشابه داروغه‌زاده و طباطبایی‌نژاد را دارا هستند. ضمن اینکه سازمان سینمایی تصمیم دارد از نیروهای جوان و کارشناس در اجرای جشنواره بهره‌مند شود.

یکی از ویژگی‌های دوران مدیریت سازمان سینمایی فعلی این است از نیروهای کیفی با پتانسیل بالا بهره‌مند است و رئیس سازمان سینمایی باید از این کارایی و کیفیت بالای نیروهای متخصص در اجرای جشنواره فیلم فجر بهره‌مند شود.

زمینه تعاملات گسترده سهرابی و ایل بیگی با سینماگران، تحصیلات آکادمیک نسبت به سایر همتایان، رویکردهای ایجابی و فنی در حوزه پروانه ساخت، بحران زدایی از مسئله تولید و توزیع در سازمان سینمایی حاصل عملکرد چهره‌ جوانی است که می‌تواند تحولات زیرساختی متفاوتی را در جشنواره چهل دوم فجر رقم بزند.

از سوی دیگر رضایت‌مندی رسانه‌ها از نحوه پاسخ‌گویی نشان می‌دهد که او در آزمون موفق رئیس سازمان سینمایی سربلند بوده و در در جایگاه درستی به کار گمارده شده است. این مسئله زمینه این انتظار را فراهم آورده تا خزاعی از مهره مستعدی که ثمره انتخابش محسوب می‌شود، بهره‌مند شود.