لاشه های متحرک؛ چرا پس از مرگ همچنان حرکت می کنند؟! (+فیلم)

عصر ایران - شاید هنگام جستجو در اینترنت و شبکه های اجتماعی با ویدئوهایی عجیب و ترسناک از حرکت لاشه حیوانات مرده مانند ماهی و قورباغه مواجه شده باشید. در شرایطی که سر حیوان قطع شده یا امعاء و احشاء آن خارج شده است، اما لاشه همچنان حرکاتی از خود نشان می دهد.

اما چرا یک حیوان مرده همچنان حرکت می کند؟

فرایندهای بیولوژیکی خاصی که در عضلات و اعصاب حتی پس از توقف عملکرد مغز و سایر اندام های حیاتی رخ می دهند، ممکن است دلیل بروز این شرایط باشد.

جمود نعشی

یکی از فرایندهایی که می تواند این پدیده را توضیح دهد، جمود نعشی (Rigor Mortis) است. پس از مرگ، جسد حیوانات یک سری تغییرات بیوشیمیایی را تجربه می کند که آزاد شدن کلسیم در ماهیچه ها از آن جمله است. این موجب انقباض عضلانی می شود که می تواند به بروز حرکات در بدن حیوانی مانند قورباغه حتی پس از مرگ آن منجر شود.

با این وجود، امکان رد این نظریه وجود دارد. انقباض عضلانی در شرایط جمود نعشی پایدار و سفت است و دو تا چهار ساعت پس از مرگ رخ داده و می تواند تا 48 ساعت ادامه یابد.

پتانسیل عمل

پتانسیل عمل یا پتانسیل کنش (Action Potential) تغییر در بار الکتریکی است که در سلول های عصبی و عضلانی رخ می دهد. هنگامی که یک سلول در حال استراحت است، یک بار الکتریکی منفی در درون و یک بار الکتریکی مثبت در بیرون آن وجود دارد.

هنگامی که یک محرک به سلول می رسد، به عنوان مثال یک تکانه عصبی، یون های مثبت به سمت داخل سلول سرازیر می شوند که تغییر بار الکتریکی سلول را به همراه داشته و یک پتانسیل عمل ایجاد می کند.

طی پتانسیل عمل، یک قطب‌زدایی یا دیپلاریزاسیون (Depolarization) سریع و هماهنگ غشای سلولی وجود دارد، به این معنی که بار الکتریکی درون سلول نسبت به بار الکتریکی بیرون مثبت‌تر می شود. این قطب‌زدایی زمانی رخ می دهد که یون های سدیم (+Na) از طریق کانال های یونی که در واکنش به یک محرک مناسب باز می شوند، به سرعت وارد سلول می شوند.

پس از ورود یون های سدیم به سلول و ایجاد قطب‌زدایی، یک جریان سریع از یون های پتاسیم (+K) از طریق کانال های یونی که در واکنش به قطب‌زدایی باز شده اند از سلول خارج می شوند. این جریان خروجی یون های پتاسیم موجب ایجاد قطبش دوباره سلول می شود، به این معنی که بار الکتریکی درون سلول بار دیگر نسبت به بار الکتریکی بیرون سلول منفی می شود.

به طور خلاصه، پتانسیل عمل با ورود یون های سدیم (+Na) به درون سلول ایجاد شده که با یک جریان خروجی سریع از یون های پتاسیم (+K) دنبال می شود.

اما چرا پتانسیل عمل زمانی که یک حیوان مرده است کار می کند؟

توقف عملکرد مغز در یک حیوان به معنای آن است که دیگر هیچ فعالیت الکتریکی قابل تشخیص در مغز آن وجود ندارد. با این وجود، برخی مطالعات نشان داده اند که در برخی موارد، برخی سلول ها در بدن، از جمله سلول های عضلانی و عصبی، برای مدت کوتاهی پس از مرگ همچنان می توانند زنده باقی مانده و پس از مرگ مغزی نیز برای مدت کوتاهی به عملکرد خود ادامه دهند.

از آنجایی که این حیوانات به تازگی مرده اند، عملکرد عضلات آنها هنوز به طور کامل متوقف نشده است. از این رو، افزودن ماده ای مانند نمک (سدیم کلرید) می تواند ورود یون های سدیم به درون سلول را موجب شده و پتانسیل عمل را فعال کند.

فعال شدن پتانسیل عمل در عضله موجب شکل گیری یک سری فرایندها می شود که به انقباض عضلانی ختم می شود و این برای هر حرکت بدن ضروری است.

در پایان، باید اشاره داشت که این حرکات شاهدی از زنده بودن حیوانات نیستند.