دیپلماسی امارات در خدمت گردشگری

در سال 2020، با وجود همه‌گیری کرونا و بسته شدن تمامی مرزهای بین‌المللی و اعمال محدودیت‌های سفر، امارات موفق به جذب 8 میلیون گردشگر شد و رتبه 26 جهان را به خود اختصاص داد. همچنین میزان درآمد امارات از بخش گردشگری، حدود 6/ 24 میلیارد دلار بوده است که این رقم معادل 9/ 5درصد از تولید ناخالص داخلی و تقریبا 35درصد از کل درآمدهای گردشگری بین‌المللی در غرب آسیاست. البته، در سال 2020، درآمد گردشگران به دلیل همه‌گیری 36درصد کاهش یافت و از 4/ 38 میلیارد دلار (2019)، به 6/ 24 میلیارد دلار رسید. به طور متوسط، هر یک از گردشگرانی که در سال 2020 وارد شده‌‌‌اند، حدود 9/ 2هزار دلار هزینه کردند.

در مقابل، ساکنان امارات در سفرهای خارجی خود در حدود 2/ 2هزار دلار هزینه می‌کنند. در سال 1995، درآمد گردشگری بالغ بر 632 میلیون دلار یا حدود 9/ 0‌درصد از تولید ناخالص ملی بوده است. این مربوط به حدود 3/ 2 میلیون گردشگر در آن زمان و تقریبا 273 دلار برای هر نفر بود. در عرض 25 سال، وابستگی کشور به گردشگری به شدت افزایش یافت. قبل از شیوع بیماری همه‌گیر کووید-19، درآمد حاصل از گردشگری حدود 4/ 38 میلیارد دلار، یعنی 2/ 9‌درصد از تولید ناخالص ملی بود. بنابراین، هر بازدیدکننده به طور متوسط 1519 دلار برای تعطیلات خود در امارات متحده عربی هزینه می‌‌‌کرد.

همچنین، امارات از سه‌ماهه چهارم 2021، شاهد رشد تقریبا 5درصدی نسبت به مدت مشابه در سال 2019 بود و در سال 2022، نزدیک به 17میلیون گردشگر را در خود جای داد. پیش‌بینی می‌شود تعداد گردشگران بین‌المللی وارد امارات‌متحده عربی بین سال‌های 2023 تا 2028 به طور مداوم افزایش یابد و در مجموع 4/ 11 میلیون نفر (رشد 7/ 71درصد) بر تعداد گردشگران افزوده شود. به‌‌‌طوری که تعداد ورودی‌‌‌ها در سال 2028 به 2/ 27 میلیون نفر برسد. این آمار و ارقام حاکی از میزان اهمیت صنعت گردشگری در اقتصاد امارات است که حدود 12درصد از تولید ناخالص داخلی را به خود اختصاص داده است و همین امر مانع از جناح‌‌‌بندی امارات و پیوستن به یکی از طرفین جنگ در حمله روسیه به اوکراین شده است.

باتوجه به اینکه امارات دومین کشور در گردشگری خارجی روسیه به‌‌‌شمار می‌رود، از دست دادن این بازار بزرگ ضربه بزرگی به صنعت گردشگری این کشور و از آن فراتر به اقتصاد این کشور وارد خواهد کرد. از همین رو، جنگ روسیه، به‌رغم وابستگی امارات به آمریکا و غرب، مانع از عدم‌ورود گردشگران روس به این کشور نشد، بلکه امارات را به مقصد برتر روس‌‌‌ها برای مقاصد جایگزین غرب کرد. به گفته تحلیلگران، این کشور حاشیه خلیج‌‌‌فارس مدت‌‌‌ها متحد ایالات‌متحده بوده است، اما موضع آن در قبال این بحران نشان‌‌‌دهنده تلاش برای متعادل کردن روابط در یک نظم جهانی جدید است که در آن مسکو و پکن به یک اندازه مهم هستند.  امارات که پس از خروج از وابستگی به اقتصاد تک‌محصولی یعنی درآمدهای نفتی، در کنار تجارت، گردشگری را به قطب مهم اقتصاد خود بدل کرد و در این راستا، تا جایی که توانست از سیاست‌‌‌های بی‌‌‌طرفانه چه در سطح منطقه‌‌‌ای و چه در سطح بین‌المللی پیروی کرد تا هیچ عامل سیاسی بر اقتصاد این کشور تاثیرگذار نباشد و همواره امکان جذب گردشگر از تمام کشورها برایش فراهم شود.

از همین رو، در جنگ روسیه و اوکراین، مقامات امارات ضمن اعلام بی‌‌‌طرفی نقش میانجی را در جهت ایجاد صلح بین دو کشور ایفا کرد و دیدارهای متعددی را با سران دو کشور در جهت برقراری صلح و پایان جنگ برگزار کرد. اگرچه در سال 2021، امارات با رشد جذب گردشگر همراه بود، اما در جذب گردشگران روسی با کاهش مواجه شد که این کاهش گردشگر به‌‌‌دلیل محدودیت و قوانین سختگیرانه روسیه مبنی بر ورود و خروج از کشور به‌‌‌دلیل همه‌گیری کرونا بود از همین رو در سال 2021، کمتر از یک میلیون روسی به این کشور سفر کردند در حالی که در سال 2019، این رقم بیش از 1/ 1میلیون مسافر روسی بوده است. اما مجموع گردشگران به امارات از روسیه در سال 2022 به حدود 1/ 1 میلیون گردشگر رسید. بنابراین، امارات متحده عربی پس از ترکیه در رتبه دوم کشورهای با بیشترین جریان گردشگر خروجی از روسیه قرار گرفت و حتی از مصر (947‌هزار گردشگر روسی) پیشی گرفت.

ثابت نگه داشتن میزان گردشگران روسی با وجود بحران جنگ روسیه و اوکراین، باعث شد که محمد بن زاید آل نهیان، رئیس امارات، در دیدار با پوتین در ژوئن 2023 جذب حداقل یک میلیون توریست روسی را همچنان در دستور کار خود قرار دهد و تحت‌تاثیر جهت‌‌‌گیری‌‌‌های بین‌المللی قرار نگیرد. روابط دوجانبه امارات و روسیه شاهد توسعه و شکوفایی مستمر در زمینه‌‌‌های مختلف است که به نوبه خود بر تقویت جایگاه امارات تاثیر گذاشته و حضور جهانی سیاسی، اقتصادی و گردشگری این کشور را تایید می‌کند. این به نوبه خود فرصت‌‌‌ها و روابط راهبردی جامع بین کشورهای مختلف را افزایش داده است.

اگرچه امارات سعی می‌کند از جنگ تحریمی بین روسیه و غرب استفاده کند، اما در نهایت نمی‌تواند فشارهای ایالات‌متحده و دیگر کشورهای غربی را نادیده بگیرد. حمله روسیه به اوکراین و تحریم‌‌‌های متعاقب آن، باعث انفجار علاقه روس‌‌‌ها به امارات شده است. تجارت دوجانبه در حال شکستن تمام رکوردهای قبلی است و روس‌‌‌ها در حال خرید املاک و مستغلات و باز کردن هرچه بیشتر دریچه‌‌‌های تجارت در آنجا هستند. با این حال، با وجود این همه امید که امارات می‌تواند جایگزینی برای غرب شود، امارات تحریم‌‌‌ها را بسیار جدی‌‌‌تر از آنچه مسکو فکر می‌کند، می‌‌‌پذیرد. شکی نیست که غرب به امارات فشار خواهد آورد تا همکاری خود با روسیه را محدود کند.

در سال 2020 بیش از یک میلیون روسی از امارات دیدن کردند - 60‌درصد افزایش نسبت به سال قبل - و این بازدیدکنندگان فقط گردشگر نیستند، بسیاری از روس‌‌‌ها همراه با مشاغل و دارایی‌‌‌های خود به آنجا نقل مکان کرده‌‌‌اند. روس‌‌‌ها از یک گروه خاص به نیروی محرکه بازار محلی املاک و مستغلات تبدیل شده‌‌‌اند که بیشترین تعداد معاملات را در بین خارجی‌‌‌ها به خود اختصاص داده‌‌‌اند. امارات همچنین اکنون یکی از پنج مکان برتر برای شرکت‌های روسی برای افتتاح شعب است. این نشان می‌دهد که روسیه روابط دوجانبه با امارات را جایگزین تجاری خود به جای روابط قطع شده با غربی‌‌‌ها کرده است. به‌‌‌طوری که تجارت این دو کشور در سال 2022، با رشد 68 درصدی به رکورد 9 میلیارد دلار رسید و صادرات روسیه با افزایش 71 درصدی، حدود 5/ 8 میلیارد دلار بوده است.

 چرایی اهمیت گردشگری امارات

گردشگری در امارات متحده عربی جزء مهمی از اقتصاد امارات به‌‌‌شمار می‌رود و از اجزای داخلی و بین‌المللی تشکیل شده است. صنعت گردشگری امارات موفق‌‌‌ترین صنعت در میان کشورهای حوزه خلیج‌فارس محسوب می‌شود و مدت‌‌‌هاست که به عنوان کشور توریستی پیشرو در شورای همکاری خلیج فارس از جایگاه برتری برخوردار بوده است. این کشور همچنین بزرگ‌ترین نیروی توریستی در جهان عرب به‌‌‌شمار می‌رود. گردشگری در سال 2018 بیش از 604هزار نفر را برای امارات‌متحده استخدام کرده است. انتظار می‌رود با افزایش درآمد 4/ 12 درصدی تولید ناخالص داخلی کشور در سال 2027، این صنعت همچنان به گسترش خود ادامه دهد و 410هزار نفر را در این صنعت استخدام کند. تلاش برای ایالت‌‌‌سازی این صنعت ادامه دارد که برای توسعه گردشگری کشور بسیار مهم تلقی می‌شود.

با مروری بر تاریخ استقلال امارات و چگونگی روند توسعه اقتصادی آن، دلیل اهمیت صنعت گردشگری در اقتصاد این کشور را می‌توان دریافت. هنگامی که این کشور برای اولین بار در سال 1971 تشکیل و از کنترل بریتانیا خارج شد، از صنعت توریستی کافی برخوردار نبود و وضعیت اقتصادی کشور تازه تاسیس به‌رغم ثروت عظیم نفتی ضعیف بود. شیخ زاید بن سلطان آل‌نهیان با درک نیاز به توسعه کشور و آگاهی از محدودیت‌های نفتی‌ که پایه‌‌‌گذاری امارات متحده عربی را آغاز کرد، طرحی را برای تنوع بخشیدن به اقتصاد کشور پیش‌بینی کرد که در آن گردشگری به‌‌‌طور خاص مورد توجه قرار گرفت. این ایده در نهایت اجرایی شد و در سال 1979، شیخ زاید اولین هتل کشور با نام هتل متروپولیتن دبی را افتتاح کرد.

توسعه گردشگری در امارات‌متحده‌عربی به شدت با توسعه گردشگری در دبی‌ که یکی از اولین مقاصد در این کشور بود که به روی گردشگران باز شد، مرتبط بود. شیخ راشد بن سعید آل‌مکتوم، حاکم دبی از سال 1958 تا 1990، یک روز متوجه شد که نفت دبی تمام خواهد شد و شروع به ساختن اقتصادی کرد که دوام بیشتری داشته باشد. شیخ رشید، همراه با شیخ زاید، رهبران اصلی هدایت گردشگری کشور بودند و اعلامیه مشترکی برای تاسیس امارات دادند. در سال 1989 هیات توسعه تجارت و گردشگری دبی تاسیس شد تا دبی را به عنوان مقصدی لوکس برای بازارهای سطح بالا و بخش‌‌‌های تجاری تاثیرگذار معرفی کند. از سال 2000، امارات متحده‌عربی رونق توریستی قابل‌توجهی را تجربه کرده است‌ و افزایش استاندارد زندگی و کیفیت باعث افزایش هزینه‌‌‌های گردشگری شده و در نتیجه اهمیت آن را برای اقتصاد ملی بیشتر کرده است.

پس از آن امارات برنامه‌‌‌های بلندپروازانه‌‌‌ای را برای افزایش ارزش سهم گردشگری در اقتصاد ملی به 122 میلیارد دلار تا سال 2031 و در عین حال جذب بیش از 27 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری بین‌المللی تازه در این بخش را پی‌‌‌ریزی کرد. این اهداف بخشی از یک استراتژی جدید را تشکیل می‌دهند که هدف آن هدایت رشد بخش گردشگری آن در دهه آینده است. استراتژی گردشگری امارات متحده عربی 2031 که به طور رسمی در نوامبر توسط شیخ محمد بن راشد آل‌مکتوم، معاون رئیس‌جمهور و نخست‌وزیر امارات متحده عربی و حاکم دبی معرفی شد، به عنوان یکی از بزرگ‌ترین ابتکارات راه‌‌‌اندازی شده تحت طرح پروژه‌های 50 لقب گرفته است‌؛ که 50 سال از تشکیل امارات می‌‌‌گذرد و هدف آن رشد اقتصاد این کشور در نیم قرن آینده است. در این طرح امارات در بین 10 مقصد برتر جهان قرار خواهد گرفت و هدف آن افزایش رقابت‌‌‌پذیری با جذب 100میلیارد درهم به‌‌‌عنوان سرمایه‌گذاری اضافی در این بازار و استقبال از 40 میلیون گردشگر در سال 2031 است.

استراتژی گردشگری امارات متحده عربی 2031 همچنین مکمل و با طرح جامع شهری 2040 دبی که در سال 2021 راه‌اندازی شد و نقشه راه توسعه پایدار را برای این ایالت طی دو دهه آینده ارائه می‌کند، مرتبط خواهد بود. این برنامه برای کمک به تثبیت شهرت دبی به عنوان یک مقصد تجاری پیشرو و سرمایه‌گذاری گردشگری طراحی شده است. امارات در کنار سرمایه‌گذاری‌‌‌های کلان در حوزه گردشگری به‌‌‌منظور همگام شدن با جهان و حتی فراتر رفتن از آن، گردشگری پایدار را به‌‌‌عنوان اهداف اصلی خود در صنعت گردشگری درنظر گرفته و در زمره اولین کشورها در راستای ایجاد سفرهای سبز به‌‌‌شمار می‌رود تا به توسعه گردشگری پایدار دست یابد. به همین منظور اقدام به راه‌‌‌اندازی و اجرای طرح‌‌‌های گردشگری و هتلداری «سبز» و برگزاری نمایشگاه‌‌‌ها و همایش‌‌‌های مرتبط با محیط‌زیست کرده است.