یکی از کلماتی که ما بسیار استفاده می کنیم، کلمه ی عربی برکت است که با مشتقات مختلفی چون تبریک، مبارک و... استفاده می شود، به طوری که در قرآن کریم حدود 32 بار به کار رفته است. حال سؤال این است که این برکت یعنی چه؟
واژه شناسان نوشته اند: «برکت» در اصل «از بَرَکَ البعیر» می باشد وقتی شتر روی زمین می نشیند و سینه ی او به زمین می رسد و به حالت ثبات و قرار می رسد عرب می‌گوید بَرَکَ البعیر. پس برکت به معنای ثابت بودن می باشد. همچنین معنای رشد و نمو و زیاد شدن هم می دهد...
و برخی نوشته اند: «برکت» به معنای خیر و فضل و زیاده است چه مادی و چه معنوی.
اصل معنای برکت یعنی خیر، نه صرفاً زیاد شدن چیزی؛ چنانچه ممکن است یک چیزی زیاد باشد اما برکت نداشته باشد ... خانه ای ممکن است بزرگ باشد اما هیچ خیر و برکتی در آن نباشد اما خانه ای کوچک پر از خیر و برکت و کارها و اتفاقات خیر در آن می شود
یک درخت ممکن است خیلی بلند و تنومند باشد اما هیچ میوه و خیری ندارد اما یک درخت کوتاه و لاغر خیرش زیاد است. ... برکت امری است مهم تر از ثروت ، ضمن اینکه ثروت ممکن است موقتی یا فقط مختص به مال باشد اما برکت پایدار است و تنها به مال تعلق نمی گیرد بلکه به زوایای مختلف زندگی مانند عمر و زمان را در برگیرد.
مقصود از برکت در زبان دین آن چیزى است که در آن خیر معنوى و یا مادى منتهى به معنوى باشد ، مانند آن دعایى که ملائکه در حق ابراهیم (علیه السلام) کرده و گفتند : «رحمة الله و برکاته علیکم اهل البیت» که مراد از آن، برکت معنوى مانند دین و قرب خدا و سایر خیرات معنوى می‌باشد، و نیز برکت حسى مانند مال و کثرت و بقاى نسل و دودمان و سایر خیرات مادى است که برگشت آن به معنویات مى باشد.
در قرآن کریم حول محور برکت در یکی از آیات می فرماید: «وَ لَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرى آمَنُوا وَ اتَّقَوْا لَفَتَحْنا عَلَیْهِمْ بَرَکاتٍ مِنَ السَّماءِ وَ الْأَرْض» ((و اگر اهل آبادیها، ایمان مى آوردند و تقوا پیشه مى کردند، برکات آسمان و زمین را بر آنها مى گشودیم)) (سوره اعراف 96)
نظر مفسران در مورد معنای برکت
1. در تفسیر المیزان علامه طباطبائی (ره) پس از اشاره به معنای لغوی و سینه شتر می نویسند: و برکت، ثبوت خیر خداوندى است در چیزى، و اگر در قرآن می فرماید: «لَفَتَحْنَا عَلَیْهِمْ بَرَکَاتٍ مِنَ السَّماءِ وَالأَرْضِ» براى این است که خیرات در زمین و آسمان قرار گرفته، همچنانکه آب در برکه جاى مى گیرد و مبارک چیزى است که این خبر در آن باشد و به همین معنا است آیه ی «هذَا ذِکْرٌ مُّبَارَکٌ أَنزَلْنَاهُ»
سپس مى گوید: از آنجایى که خیرات الهى از مقام ربوبیتش به طور نامحسوس صادر مى شود، و مقدار و عدد آن هم قابل شمردن نیست، لذا به هر چیزى که داراى زیاده غیرمحسوسى است مى‌گویند: این چیز مبارک و داراى برکت است، روایتى هم که مى گوید: «هیچ مالى از صدقه دادن کم نمى‌شود.» مقصودش همین نقصان غیرمحسوس است.
بنابر این ، برکت به معناى خیرى است که در چیزى مستقر گشته و لازمه ی آن شده باشد ، مانند برکت در نسل که به معناى فراوانى اعقاب یا بقاى نام و دودمان است ، و برکت در غذا که به معناى سیر کردن مردم بیشترى است ، و برکت در وقت که به معناى گنجایش داشتن براى انجام کارى است.
از آنجا که غرض از دین تنها سعادت معنوى و یا سعادت حسى است که به سعادت معنوی منتهی می شود، لذا مقصود از برکت در زبان دین آن چیزى است که در آن خیر معنوى و یا مادى منتهى به معنوى باشد ، مانند آن دعایى که ملائکه در حق ابراهیم (علیه السلام) کرده و گفتند : «رحمة الله و برکاته علیکم اهل البیت» که مراد از آن، برکت معنوى مانند دین و قرب خدا و سایر خیرات معنوى می‌باشد، و نیز برکت حسى مانند مال و کثرت و بقاى نسل و دودمان و سایر خیرات مادى است که برگشت آن به معنویات مى‌باشد.
2. صاحب تفسیر مجمع البیان چنین می نویسد: «برکت» در اصل به معنای ثبوت است یعنی چیزی که به حال خود ثابت است. و برکت ثبوت و ماندن خیر است در حال نمو. «برکه» همان گودال شبیه حوض که آب را در خود نگه می دارد از همین ماده است که به واسطه ثبوت آب در آن، به این نام خوانده می‌شود.
مردم مکه آمدند از هر طایفه ای جمع شدند که بروند پیامبر را بکشند ... آن شب علی علیه السلام جای پیامبر خوابید و پیغمبر رفتند در غار و یک تار عنکبوت پیامبر را حفظ کرد ... تار عنکبوتی که اوهن البیوت است و با یک فوت از بین می رود، این اوهن البیوت برکت پیدا کرد و اشرف مخلوقات را حفظ کرد ... این یعنی برکت
3. در تفسیر نمونه چنین می خوانیم: «برکات» جمع «برکت» است و این کلمه در اصل به معناى ثبات و استقرار چیزى است و به هر نعمت و موهبتى که پایدار بماند اطلاق مى‌گردد، در برابر موجودات بى برکت، که زود فانى و نابود و بى اثر مى شوند.
وقتی اوهن البیوت، اشرف مخلوقات را حفظ می کند
مردم مکه آمدند از هر طایفه ای جمع شدند که بروند پیامبر را بکشند ... آن شب علی علیه السلام جای پیامبر خوابید و پیغمبر رفتند در غار و یک تار عنکبوت پیامبر را حفظ کرد ... تار عنکبوتی که اوهن البیوت است و با یک فوت از بین می رود، این اوهن البیوت برکت پیدا کرد و اشرف مخلوقات را حفظ کرد ... این یعنی برکت
شن های طبس برکت شد و طرح امریکا را خنثی کرد ... گاهی یک کتاب برکت می شود ... همین کتاب مفاتیح که مال شیخ عباس قمی است کتابی شد با برکت که در اکثر خانه ها در کنار قرآن قرار دارد و همه دارند و از آن استفاده می کنند.
امام حسین یک برادر داشت به نام حضرت ابالفضل علیه السلام که یکی بود اما با برکت بود، یار برادرش در کربلا شد اما یوسف هم برادر داشت آن هم 10 تا که بی برکت بودند و او را در چاه انداختند ...
پول نداری دلالی کن
قدیمی ها با یه غذا ساده دور هم جمع می شدند، بگو بخند داشتند، با یه مقدمات ساده بساط شادی و کار خیر را فراهم می کردند؛ به عبارت دیگر دوره همی هایشان با برکت بود؛ دلالی می کردند تا گرفتاری ها را حل می کردند، جوان ها را ازدواج می دادند، زن و شوهر، بچه با پدر و مادر را آشتی می دادند اما امروزه می بینیم با تمام تجملات و ابزارهای مدرن صله رحم ها بی برکت شده، کار نویی نمی کنند، دور هم جمع می شوند و آجیل می خورند و می روند؛ کسی از مشکل کسی خبر ندارد اگر هم خبر داشته باشه برای اینکه مبادا قدمی بخواهد بردارد خودش را به بی خبری می زند.
یک درخت ممکن است خیلی بلند و تنومند باشد اما هیچ میوه و خیری ندارد اما یک درخت کوتاه و لاغر خیرش زیاد است. ... برکت امری است مهم تر از ثروت ، ضمن اینکه ثروت ممکن است موقتی یا فقط مختص به مال باشد اما برکت پایدار است و تنها به مال تعلق نمی گیرد بلکه به زوایای مختلف زندگی مانند عمر و زمان را در برگیرد.
کلام آخر
دور همی هایمان را برکت دار کنیم؛ کارهای بیهوده و تکراری نکنیم فکر کنیم که در این فرصتی که فراهم شده کاری کنیم که نو باشد ، به درد بخور باشد ... قهرها را به آشتی تبدیل کنیم، گره ها های مالی را برطرف کنیم؛ اگر خودمان پول نداریم واسطه بشیم، دلالی کنیم با زبانمان، با آبرویمان گره ها را باز کنیم: ولا یحض علی طعام المسکین نباشیم ...
برای برکت پیدا کردن فکر کنیم ... می خواهیم هدیه ببریم، کتاب بخریم، فکر کنیم که چه چیزی ببریم و بخریم که برکت داشته شود، تمام نشود و ماندگار باشد.
منابع:
برکت در کار و زندگی، درس هایی از قرآن، حجت الاسلام قرائتی
برنامه سمت خدا، برکت در زندگی، حجت الاسلام قرائتی
فرآوری: زهرا اجلال
منبع : پایگاه تبیان