بازارهای مالی و به‌خصوص بازار سهام در دنیا بر پایه اعتماد بنا نهاده می‌شوند؛ به این معنا که سرمایه‌گذاران به اطلاعاتی که ناشران درباره تولید و فروش خود منتشر می‌کنند، اعتماد کامل دارند. از سویی سهامداران به نقش نظارتی مقام ناظر نیز در این میان توجه ویژه‌‌‌ای دارند؛ یعنی اگر زمانی ناشر اوراق بهادار به هر دلیلی در انتشار عمومی اطلاعات غفلت و کوتاهی داشته باشد، ناظر بازار در زمینه تخلف صورت‌‌‌گرفته، قوانین و مقررات و ضوابط از پیش تعیین‌‌‌شده را اجرایی خواهد کرد. در ایران اما قضیه کمی فرق دارد.
سهامداران نمی‌‌‌توانند حتی به برخی از اطلاعات منتشرشده از طرف ناشر اتکا داشته باشند و با تکیه بر آن درباره خرید یا فروش سهام یک شرکت تصمیم‌گیری کنند؛ چون در هر لحظه ممکن است شرکت مذکور و عوامل اجرایی آن، اطلاعیه دیگری را روانه کدال کرده و اطلاعات سابق را بی‌‌‌اعتبار تلقی کنند. مقام ناظر نیز در ایران به‌رغم کلیه حرکات مثبتی که در سال‌های اخیر در زمینه افزایش شفافیت در بازار سهام اجرایی و عملی کرده، در زمینه برخورد با فساد و رانت در بازار سهام، ضعف‌‌‌های قابل‌توجهی از خود بروز داده است. نمونه عینی و مصداق بارز این ماجرا در داستان نامه افزایش بهای خوراک شرکت‌های پتروشیمی در هفته‌‌‌های اخیر در بازار سهام نمایان شد که انتشار آن 51روز بعد از امضای آن، تیر خلاصی بر پیکره اعتماد عمومی به بازار سهام و نقش نظارتی سازمان بورس بود.
بازار در آینه آمار
معاملات آخرین روز هفته در شرایطی به اتمام رسید که شاخص کل بورس تهران با کاهش 57هزار واحدی، به محدوده 2میلیون و 71هزار واحد رسید. افت 68/ 2درصدی نماگر اصلی بازار سهام در روز چهارشنبه، سنگین‌‌‌ترین ریزش این شاخص از روز 22خرداد به بعد بود. شاخص هم‌‌‌وزن نیز در روز چهارشنبه متاثر از کاهش قیمت کلیه نمادهای بازار با افت 93/ 2درصدی مواجه شد تا در نیمه دوم کانال 724هزار واحدی کار خود را به پایان رسانده باشد. این شاخص نیز سنگین‌‌‌ترین ریزش خود را در یک‌ماه اخیر تجربه کرد که چنین افتی در شاخص مذکور از 20خردادماه بدون سابقه بوده است. روز چهارشنبه 936میلیارد تومان پول حقیقی از بازار خارج شد و ارزش معاملات خرد بازار سهام نیز رقم 4هزار و 200میلیارد تومان را ثبت کرد.
در جست‌‌‌و‌‌‌جوی اعتماد
اعتماد یکی از مهم‌ترین و نیک‌‌‌ترین مفاهیمی است که در بستر زندگانی بشر و محیط‌‌‌های مختلف وجود دارد. هر محیط، اتمسفر و جامعه‌‌‌ای که تهی از اعتماد باشد، مطمئنا دیری نخواهد گذشت که رنگ و رخسار بیمارگونه به خود خواهد گرفت و روزبه‌روز به سمت زوال و انحطاط نزدیک‌‌‌تر خواهد شد. جامعه سهامداری کشور یکی از مهم‌ترین گذرگاه‌‌‌هایی است که با توجه به تعارض منافعی که ممکن است میان سهامداران و مدیران یا حتی بازیگران عمده حقوقی بازار به وجود بیاید، لازم است تلاش مقام‌‌‌های نظارتی در راستای ایجاد اعتماد در این بازار حرکت کند. متاسفانه در ماه‌‌‌های اخیر، اعتماد به حلقه مفقوده بورس تهران تبدیل شده است و همین موضوع باعث شد تا شاخص کل بورس تهران در معاملات آخرین روز هفته به زیر محدوده مهم 2میلیون و 78هزار واحدی (قله تاریخی تجربه‌‌‌شده در 19مرداد سال 99) برسد. بیاعتمادی به گونه‌‌‌ای باعث تزریق بدبینی مفرط به جریان معاملات سهام شده و در اذهان سهامداران رخنه و رسوخ کرده که شاخص کل در آستانه از دست‌‌‌دادن ابرکانال 2میلیون واحدی قرار گرفته است. شاخص کل که در شانزدهمین روز از اردیبهشت‌ماه توانسته بود سقف تاریخی خود را در کانال 2میلیون و 500هزار واحدی تجربه کند، بعد از ریزش مشکوک قیمت‌ها در میانه اردیبهشت نتوانست کمر راست کند و روزبه‌روز به سمت مقادیر نازل‌‌‌تر حرکت کرد. شاخص کل اکنون 3/ 18درصد پایین‌‌‌تر از سقف تجربه‌‌‌شده در میانه‌‌‌های اردیبهشت ایستاده و امکان نزول این شاخص به محدوده‌‌‌های پایین‌‌‌تر نیز وجود دارد. فاصله نماگر هم‌‌‌وزن با سقف تاریخی نیز به 7/ 16درصد رسیده است. فعل و انفعالات حادث‌‌‌شده در موضوع افزایش نرخ خوراک شرکت‌های پتروشیمی و نامه اخیر پالایش نفت اصفهان را می‌‌‌توان جزو اصلی‌‌‌ترین مواردی تلقی کرد که شتاب افت قیمت‌ها در بازار سهام را در روزهای اخیر افزون‌‌‌تر کرده است.
ریزش مشکوک
ماجرا از میانه‌‌‌های اردیبهشت شروع شد که شاخص کل وارد کانال 2میلیون و 500هزار واحدی شده بود و دوباره سیگنال‌‌‌های فضایی از روند و اهداف آتی شاخص کل در محافل بورسی و اقتصادی داغ بود. در چنین فضای شیدایی که شکل گرفته بود، به‌یکباره و از روز 17اردیبهشت قیمت‌ها در بازار سهام شروع به ریزش کرد. در ابتدا گروهی این ریزش مشکوک را به واکنش طبیعی سهامداران به رشد قیمت‌های اخیر نسبت دادند، اما در این اثنا گروهی نیز از غیرطبیعی‌‌‌بودن ریزش قیمت‌ها با این شدت سخن می‌‌‌گفتند و ماجرا را به سمت شک و شبهه‌‌‌هایی مانند ریزش دستوری و مسائلی از این قبیل سوق دادند. بعد از 51روز مشخص شد که شک و شبهه این گروه کاملا صحیح بوده و گروهی با اطلاع از متن نامه افزایش نرخ خوراک شرکت‌های پتروشیمی اقدام به فروش سهام خود کرده‌‌‌اند که این موضوع از سوی سازمان تکذیب شد و اشاره شد که معاملات مشکوک آن روزها بررسی خواهد شد. بازار سهام به‌تازگی توانسته بود با این ریسک سیستماتیک خبری کنار بیاید که به یک‌باره انتشار نامه پالایشگاه نفت اصفهان، بازار سهام را با شوک جدیدی مواجه کرد و مجددا شاهد افزایش فشار فروش در صحنه معاملات بودیم.
بازار از نگاه تکنیکال
الگوی تکنیکالی شاخص در مقطع فعلی کنج پهن‌‌‌شونده است و احتمال افت شاخص تا محدوده 2میلیون و 30هزار واحدی نیز وجود دارد. با توجه به از دست رفتن سقف تاریخی سال 99 که انتظار می‌‌‌رفت در نقش حمایت برای شاخص کل نقش‌‌‌آفرینی کند، مهم‌ترین حمایت بعدی که می‌‌‌تواند روند قیمت‌ها در بازار سهام را حمایت کند، محدوده 2میلیون واحدی است که باید دید در ادامه مسیر واکنش سهامداران به نزدیک شدن به این مرز روانی چه خواهد بود. طبیعتا با شکست این محدوده به سمت پایین، شاهد افزایش مجدد عرضه در کلیت بازار سهام خواهیم بود.
سناریوهای پیش‌روی بازار
با توجه به آنچه گفته شد، بیاعتمادی مهم‌ترین عاملی است که سبب شده است بازار سهام در این روزها سرخ‌‌‌پوش شود. از سوی دیگر در کلیت بازار سهام انگیزه و محرکی که جریان قیمت‌ها را در مدار صعودی هدایت کند، وجود ندارد. به نظر می‌رسد که بعد از فروکش‌‌‌کردن التهاب منتج از بی‌‌‌اعتمادی‌‌‌های فعلی، بازار سهام در محدوده‌‌‌های فعلی و در صورت نزول بیشتر در نزدیکی کانال 2میلیون واحدی با ورود گروه جدیدی از خریداران همراه شود. در صورت شکستن کانال 2میلیون واحدی به سمت پایین‌‌‌تر، مطمئنا خریدارانی در سمت تقاضا حاضر خواهند بود که به دید میانمدت و با نگرش ارزان‌‌‌بودن نسبی قیمت‌ها و برای میانمدت اقدام به خرید خواهند کرد. در هر صورت به نظر می‌رسد بازار در روزهای آتی در محدوده‌‌‌های کنونی و حتی پایین‌‌‌تر خریدار داشته باشد، اما همان طور که گفته شد شکل‌‌‌گیری روند صعودی در بازار به محرک‌‌‌های بنیادی نیاز دارد که فعلا در بطن و متن بازار خبری از آنها نیست. به‌علاوه دلار نیز در معاملات بازار آزاد ارز با حضور فعال بازارساز در هسته مرکزی معاملات بازار آزاد در نیمه اول کانال 49هزار تومانی در حال نوسان است و هنوز سیگنال تکنیکالی در جهت افزایش بهای اسکناس آمریکایی صادر نشده است.
