افت تورم ادامه می‌یابد؟

 آخرین داده‌های تورمی حاکی از آن است که نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه تیرماه به زیر 40درصد کاهش یافته و عدد 4/ 39درصد را به ثبت رسانده است. این اولین بار در 14 ماه گذشته است که نرخ تورم به کمتر از 40 درصد می‌رسد. آمارها نشان می‌دهد در چهار ماه اخیر نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه بیش از 16درصد کاهش را تجربه کرده است که عمده آن به تخلیه آثار تورمی حذف ارز ترجیحی 4200تومانی باز می‌گردد. بر اساس گزارش منتشرشده از سوی مرکز آمار ایران، نرخ تورم ماهانه در تیرماه مشابه ماه قبل 2درصد ثبت شد. پیش‌تر رئیس‌کل بانک مرکزی در سفر خود به واشنگتن اعلام کرده بود که هدف این نهاد رساندن تورم نقطه‌به‌نقطه اسفندماه به 30درصد است. پیش‌تر «دنیای اقتصاد» در گزارشی اعلام کرد که تحقق چنین هدفی در گرو باقی ماندن تورم ماهانه در سطح حداکثر دو درصدی تا پایان سال است. تیرماه را می‌توان تایید دوم تحقق این هدف تلقی کرد. در بخش تورم میانگین سالانه نیز در تیرماه شاهد کاهش یک‌درصدی این متغیر نسبت به ماه قبل و ثبت سطح 5/ 47درصدی هستیم. تاخیر دوروزه در انتشار گزارش، نکته قابل ذکر آمارهای تورم تیرماه است.

 بازگشت از محدوده 40

مرکز آمار ایران با دو روز تاخیر تصویر تورم اقتصاد ایران در نخستین ماه تابستان را به‌روز کرد. گزارش تازه مرکز آمار نشان می‌دهد تورم نقطه‌به‌نقطه در اقتصاد ایران پس از 14 ماه بار دیگر به کمتر از 40درصد کاهش یافته است. بر این اساس نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه در تیرماه نرخ 4/ 39درصد را به ثبت رساند. آخرین باری که تورم ایران کمتر از 40درصد بوده به اردیبهشت 1401 و پیش از حذف ارز ترجیحی 4200 بازمی‌گردد. منظور از تورم نقطه‌به‌نقطه، درصد تغییر عدد شاخص قیمت نسبت به ماه مشابه سال قبل است. عبارت «در تیرماه 1402 تورم نقطه‌به‌نقطه خانوارهای کشور، 4/ 39درصد بوده است» یعنی خانوارهای کشور به طور میانگین، 4/ 39درصد بیشتر از تیرماه 1401 برای خرید یک «مجموعه کالاها و خدمات یکسان» هزینه کرده‌اند. تورم نقطه‌به‌نقطه تیرماه 1402 در مقایسه با ماه قبل، 2/ 3واحد درصد کاهش یافته است. بررسی‌ها حاکی از آن است که در چهار ماه اخیر، یا به عبارتی از ابتدای سال 1402، نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه با افت 1/ 16درصدی مواجه شده است. عمده این افت به تخلیه آثار تورمی حذف ارز ترجیحی در اردیبهشت‎ماه سال گذشته بازمی‌گردد.

 تایید دوم کریدور مجاز

در بخش دیگری از گزارش تازه تورم تیرماه، نرخ تورم ماهانه بدون تغییر نسبت به خردادماه 2درصد ثبت شد. این دومین تایید حرکت تورم در کریدور تعیین شده است. اواسط خردادماه بود که رئیس کل بانک مرکزی در دیدار با رئیس صندوق بین‌المللی پول، از برنامه خود برای رساندن سطح تورم نقطه‌به‌نقطه سال 1402 به 30درصد پرده برداشت. فرزین که به عنوان رئیس کل بانک مرکزی ایران، برای اولین بار پس از چندین دهه با رئیس صندوق بین‌المللی پول دیدار می‌کرد، در این سفر از برنامه‌ها و اقدامات بانک مرکزی سخن گفت. «دنیای اقتصاد» در گزارشی با عنوان «حریم مجاز تورم ماهانه» اعلام کرد که وعده رساندن تورم به سطح 30درصد به این معناست که تا پایان اسفند 1402، نرخ تورم ماهانه از سطح 2درصد فراتر نرود. پس از خردادماه که تورم ماهانه 2درصد ثبت شد، در اولین ماه تابستان نیز نرخ تورم ماهانه از این سطح فراتر نرفت و با ثبت تورم 2درصدی برای دومین ماه پیاپی در محدوده مجاز باقی ماند.

 کاهش تورم ادامه‌دار می‌شود؟

مسیر طی‌شده در کاهش تورم را می‌توان بخش آسان کنترل تورم در ایران نامید. در صورت تداوم وضع فعلی و تحقق هدف‌گذاری اعلام‌شده از سوی رئیس‌کل بانک مرکزی به نقطه‌ای خواهیم رسید که می‌توان آن را هسته سخت تورم ایران نامید. هسته سخت تورم را می‌توان با اغماض همان میانگین بلندمدت سطح تورم در ایران نامید و در گذشته معمولا روند کاهش تورم با رسیدن به این سطح متوقف شده یا تغییر جهت داده است. تداوم روند کاهش تورم در کشور منوط به فراهم آوردن برخی پیش‌نیازهاست. به طور خلاصه، محور این پیش‌نیازها را می‌توان در سه بخش «ثبات ارزی»، «تداوم روند کاهش رشد متغیرهای پولی» و «کنترل ریسک‌های سیاسی» خلاصه کرد. اهمیت ثبات ارزی به مساله حفظ شرایط فعلی انتظارات تورمی بازمی‌گردد. باید توجه کرد که این پیش‌نیازها برای افت تورم تا سطح 30درصدی می‌تواند مفید باشد و حداکثر نرخ رشد سطح قیمت‌ها را تا سطح 20درصدی می‌تواند کاهش دهد. در واقع با این اقدامات می‌توان به هسته سخت تورم نفوذ کرد. با‌این‌حال تحقق کاهش بیش از 20درصدی نیازمند اصلاحات عمیق‌تر از سوی سیاستگذاران کشور است.

 تاثیر ارز 4200 چقدر بود؟

یکی از نکات جالبی که با عبور از جهش قیمت ناشی از حذف ارز ترجیحی می‌توان آن را مشاهده کرد، اثر این سیاست پرهزینه بر نرخ تورم است. کاهش 16درصدی تورم در سال 1402 را می‌توان با اغماض سنجه مناسبی برای تاثیر ارز 4200 بر سطح قیمت‌ها تلقی کرد. به بیان دیگر می‌توان گفت نزدیک به 50میلیارد دلار ارز ترجیحی هزینه شد تا تنها 16درصد افزایش موقت نرخ تورم به مدت چهار سال به تعویق بیفتد.  

 جزئیات گزارش تورم تیرماه

بخش دیگری از گزارش تورم تیرماه به بررسی نرخ تورم میانگین سالانه اختصاص یافته است. منظور از نرخ تورم سالانه، درصد تغییر میانگین اعداد شاخص قیمت در یک سال منتهی به ماه جاری، نسبت به دوره مشابه قبل از آن است. در تیرماه 1402 نرخ تورم سالانه برای خانوارهای کشور به 5/ 47درصد رسیده که نسبت به همین متغیر در ماه قبل، یک واحد درصد کاهش یافته است. در بخش تورم نقطه‌به‌نقطه کالاها و خدمات مصرفی خانوارهای کشور، هتل و رستوران با ثبت تورم 5/ 60درصدی بیشترین افزایش قیمت را نسبت به سال گذشته به ثبت رساند.

بهداشت و درمان نیز با ثبت تورم 49درصدی در رده بعدی بالاترین افزایش قیمت طی یک سال اخیر قرار گرفت. پوشاک و کفش با 6/ 48درصد، حمل‌و‌نقل با 3/ 45درصد و  تفریح و فرهنگ با 4/ 44درصد در رده‌های بعدی بالاترین تورم نقطه‌به‌نقطه در تیرماه 1402 قرار گرفتند. از سوی دیگر و در قعر جدول، ارتباطات با ثبت تورم نقطه‌به‌نقطه 8/ 19درصدی کمترین افزایش قیمت را طی یک سال اخیر به ثبت رساند. از سوی دیگر آموزش با 3/ 33 و خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها با 37درصد در رده‌های بعدی کمترین افزایش قیمت در یک سال اخیر قرار گرفتند.