با پدر و مادر، هم می‌توان بهشتی شد و هم جهنمی!

ما در جامعه اجتماعی زندگی می کنیم که هرکس یک آداب و اصولی دارد. یکی از این آئداب، چگونگیه معاشرت با پدر و مادر است. شخصی آمد خدمت پیامبر(صلی الله و علیه وآله) و عرضه داشت: می شود به ما بگویید پدر مادر شانشان چیست؟ پیامبر(صلی الله و علیه وآله) فرمودند: پدر و مادر بهشت تو هستند و پدر مادر جهنم تو هستند، هم می توانند بهشت رفتن تو را فراهم کنند هم می توانند جهنم رفتن تو را فراهم کنند.
قرآن کریم یکی از موضوعاتی که زمینه ساز جهنمی شدن انسان ها و عذاب الهی را در قالب داستانی، این گونه معرفی می کند؛ «والذی قال لوالدیه افٍ لکما اتعد اننی ان اخرج و قد خلت القرون من قبلی و هما یستغیثان الله ویلک ءامن ان وعدالله حق فیقول ما هذا الا ساطیر الاولین.» (احقاف 17)
امام صادق علیه السلام در این باره می فرمایند: روز قیامت پرده‌ای از پرده‌ های بهشت کنار می‌رود و هر صاحب روحی بوی بهشت را (حتی) با 500 سال فاصله استشمام می ‌کند. مگر یک گروه. پرسیدم آن ‌ها کیستند؟ فرمود: آزار دهندگان پدر و مادر.
در بیانی دیگر داریم که رسول خدا صلی ‌الله‌ علیه ‌و آله ‌و سلم فرمود: «نسبت به مادر و پدر، نیکو کار باش، جایگاهت بهشت است و اگر جفاکار شدی با جهنم بساز»
شخصی به امام صادق علیه السلام عرض کرد: «پدرم به حدّی پیر و ناتوان شده که او را برای قضای حاجت، حمل می کنم و می برم. امام صادق علیه السلام فرمود: اگر قدرت داری، خودت این کار را انجام بده و خودت بر دهان او غذا بگذار تا این عمل، سپر آتش فردایت باشد [و تو را به بهشت ببرد] (اصول کافی، ج 2، ص 162)
این بیانات همگی نشانگر جایگاه با عظمت پدر و مادر است که در این باره نیز قرآن کریم، کلام وحی سخن بسیار فرموده اند. اهمیت این احترام و بزرگداشت مقام این عزیزان زمانی ملموس تر می شود که در آیات قرآن احترام و توجه به این عزیزان آن هم به طور کلی، (یعنی بیان نکرده که حتما پدر و مادر مسلمان باشند یا ویژگی خاص دیگری داشته باشند) در کنار یکی از اصول اعتقادی یعنی توحید قرار گرفته است: وَ قَضى رَبُّک أَلا تَعْبُدُوا إِلا إِیَّاهُ وَ بِالْوَلِدَیْنِ إِحْسناً إِمَّا یَبْلُغَنَّ عِندَک الْکبرَ أَحَدُهُمَا أَوْ کِلاهُمَا فَلا تَقُل لهَّمَا أُفٍ وَ لا تَنهَرْهُمَا وَ قُل لَّهُمَا قَوْلاً کرِیماً (اسراء، 23)
پروردگارت فرمان داده جز او را نپرستید و به پدر و مادر نیکى کنید، هر گاه یکى از آنها - یا هر دو آنها - نزد تو، به سن پیرى برسند کمترین اهانتى به آنها روا مدار، و بر آنها فریاد مزن ، و گفتار لطیف و سنجیده بزرگوارانه به آنها بگو.
نتیجه این توجه و احترام به این عزیزان را خداوند در آیه بعد در سوره اسراء، غفران و بخشش خداوند که از زمینه های ورود به بهشت برین است را خبر می دهد: «ربکم اعلم بما فی نفوسکم ان تکونوا صالحین فانه کان للاوابین غفورا.» (اسراء 25 ) «خدا به آنچه در دلهای شما است از خود شما آگاهتر است اگر همانا در دل اندیشه صلاح دارید خدا هرکه را با نیت پاک به درگاه او تضرع و توبه کند البته خواهد بخشید.»
آثار بی ‌حرمتی به پدر و مادر
قرآن کریم یکی از موضوعاتی که زمینه ساز جهنمی شدن انسان ها و عذاب الهی را در قالب داستانی، این گونه معرفی می کند؛ «والذی قال لوالدیه افٍ لکما اتعد اننی ان اخرج و قد خلت القرون من قبلی و هما یستغیثان الله ویلک ءامن ان وعدالله حق فیقول ما هذا الا ساطیر الاولین.» (احقاف 17)
از این آیه معلوم می‌شود این فرزند کاملا به پدر و مادر بی احترامی کرده و به حرف پدر و مادر گوش نداده بلکه حتی آنها را مسخره هم کرده است سرانجام کار چنین افرادی را روشن می‌کند و می‌فرماید: اولئک الذین حق علیهم القول فی امم قد خلت من قبلهم من الجن و الانس انهم کانو خاسرین.( احقاف 18)
نتیجه این توجه و احترام به این عزیزان را خداوند در آیه بعد در سوره اسراء، غفران و بخشش خداوند که از زمینه های ورود به بهشت برین است را خبر می دهد: «ربکم اعلم بما فی نفوسکم ان تکونوا صالحین فانه کان للاوابین غفورا.» (اسراء 25 ) «خدا به آنچه در دلهای شما است از خود شما آگاهتر است اگر همانا در دل اندیشه صلاح دارید خدا هرکه را با نیت پاک به درگاه او تضرع و توبه کند البته خواهد بخشید.»
آنها کسانی هستند که عذاب الهی در باره آنها حتمی است و همراه با اقوام کافر از جن و انس که قبلا از آنها بوده گرفتار مجازات دردناک می‌شوند و اهل دوزخ ‌اند. (مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج21، ص337)
کلام آخر
اگر بخواهیم کلام پیامبر اکرم صلی الله و علیه وآله را در ابتدای بحث با کلام وحی تطبیق دهیم این گونه است که آنجا که حضرت می فرمایند: پدر و مادر بهشت تو هستند؛ یعنی می توانند بهشت رفتن تو را فراهم کنند را خداوند در سوره اسراء بعد از آنکه دستور می ‌دهد که نسبت به پدر و مادر نیکی و احترام و خضوع داشته باشید می ‌فرماید: «رَّبُّکُمْ أَعْلَمُ بِمَا فِى نُفُوسِکُمْ إِن تَکُونُواْ صَلِحِینَ فَإِنَّهُ کَانَ لِلْأَوَّ بِینَ غَفُوراً »(اسراء/ 25 ) و تطبیق این کلام حضرت که می فرمایند: و پدر مادر جهنم تو هستند؛ یعنی می توانند جهنم رفتن تو را فراهم کنند را در آیات 17 و 18 احقاف روشن می کند که بی احترام یو بی توجهی به این عزیزان نتیجه ای جز عذاب الهی ندارد؛ «وَ الَّذِى قَالَ لِوَلِدَیْهِ أُفٍ لَّکُمَا أَ تَعِدَانِنى أَنْ أُخْرَجَ وَ قَدْ خَلَتِ الْقُرُونُ مِن قَبْلى وَ هُمَا یَستَغِیثَانِ اللَّهَ وَیْلَک ءَامِنْ إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ فَیَقُولُ مَا هَذَا إِلا أَسطِیرُ الأَوَّلِینَ 17 أُوْلَئِکَ الَّذِینَ حَقَّ عَلَیْهِمُ الْقَوْلُ فِی أُمَمٍ قَدْ خَلَتْ مِن قَبْلِهِم مِّنَ الْجِنِّ وَالْإِنسِ إِنَّهُمْ کَانُوا خَاسِرِینَ 18 (احقاف 17 و 18) (تفسیر نمونه)
منابع:
تفسیر نمونه
سایت عقیق
فرآوری: زهرا اجلال