به قلم : د‌کتر پروانه صفایی مقد‌م - رو انشناسی بالینی
dr.s.moqadam@gmail.com
تحریریه زندگی آنلاین : هیچ راه واحد و مستقیمی وجود ندارد که باعث شود کودک شما به سادگی صاحب اعتماد به نفس و حس ارزشمندی شود. اگر با کودک با احترام رفتار شود و شما به عنوان یک بزرگسال علاقه واقعی به افکار، احساسات و تجربیات او را نشان دهید، راهی برای رسیدن به این احساس ارزشمندی در او ایجاد کرده‌اید. پس نقش شما اهمیت والایی دارد که نمی‌توان آن را نادیده گرفت.
با کودک خود وقت بگذرانید
زمان گذراندن با هم می‌تواند با ایده‌های ساده‌ای همچون پیاده‌روی، صرف میان‌وعده، پیک‌نیک یا رفتن با هم به مکان مورد علاقه باشد. اگر کودک شما در این مواقع با شما احساس نزدیکی کند، قطعا راحت‌تر با شما صحبت خواهد کرد.
بیشتربخوانید:
به او بگویید که چقدر دوستش دارید
کودکان باید مطمئن شوند که در زندگی بزرگسالان جایی داشته و آنها دوست‌شان دارند و این عشق نباید بر اساس شرط و شروط خاصی باشد. به یاد داشته باشید که عشق بدون قضاوت و بدون قید و شرط است که برای فرزندتان ارزش واقعی دارد.در حالی که ممکن است به دستاوردهای فرزند خود افتخار کنید، مطمئن شوید که کودک می‌داند او را دوست دارید، بدون توجه به اینکه او یک کارنامه کامل به خانه بیاورد یا خیر.
با هم صحبت کنید
با فرزندتان مکالمات منظم داشته باشید. صحبت با کودک در مورد فعالیت‌های روزانه به او این امکان را می‌دهد که بداند شما به زندگی او اهمیت می‌دهید. گفتگو با یک بزرگسال نیز ممکن است به کودک حس بلوغ مثبت بدهد.
به کودک احترام بگذارید
وقتی به حرف‌های فرزند خود گوش می‌دهید، در حالی که او که داستان اتفاقات روز خود را با شما به اشتراک می‌گذارد یا زمان خاصی را با هم اختصاص می‌دهید، به فرزند خود نشان می‌دهید که به او احترام می‌گذارید. دقت داشته باشید که در پاسخ دادن به او عجله نکنید، یا طوری رفتار نکنید که احساس کند که حواس‌تان جای دیگری مشغول است.
بیشتربخوانید:
به توانایی‌های کودک احترام بگذارید
گاهی اقدام شما برای انجام کارهایی که کودک می‌تواند خودش انجام دهد، به این معنی است که به توانایی‌های او شک دارید. انجام دادن کارهایی برای فرزندتان در طول زمان احساس درماندگی را در تصور کودک از خود تقویت می‌کند. پس کمی صبور باشید و اجازه دهید او خود وظایفش را انجام داده تا شما با تایید کارهایش به توانایی‌های او احترام گذاشته باشید.
به فرزندان خود حق انتخاب دهید
اجازه دادن به فرزند شما برای داشتن انتخاب‌های واقعی، بخش مهمی از آگاهی دادن به او برای ارزش‌گذاری ترجیحات او است. انتخاب‌هایی که ارائه می‌دهید باید همگی به یک اندازه معتبر باشند، یعنی با ایجاد محدودیت، موقعیت انتخاب‌هایی را ارائه نکنید که مطمئن هستید کودک آنها را انتخاب نخواهد کرد. در عوض، در صورت امکان طیف وسیعی از گزینه‌ها را ارائه دهید.
نشان دهید که برای رفاه خود ارزش قائل هستید
الگوسازی مراقبت از خود برای کودک جنبه مهمی از آموزش ارزش به کودک است. مراقبت از سلامتی، بهداشت، نیازهای روانی و احساسی همه بخشی از معنای مراقبت از رفاه خود است که اگر شما در جایگاه والدین به آنها توجه نکنید، فرزندان اهمیت آنها را درک نخواهند کرد.
بیشتر بخوانید:
قوانین و حدود مناسب را تعیین کنید
برای اینکه کودک احساس ارزش کند، باید احساس امنیت کند. ایجاد این احساس امنیت و ایمنی با وجود بزرگسالانی فراهم است که دارای مرزهای خوب و سالم رفتاری هستند.
وقتی مشکل دارند، در کنار آنها باشید
اگر فرزند شما ناراحت است، با همدلی و صبر پاسخ دهید نه قضاوت. بپرسید چه اشکالی دارد و با هم روی طوفان فکری او برای بهبود اوضاع کار کنید. به فرزند خود نشان دهید که حتی اگر رفتار او در شرایط خاص غیرقابل قبول باشد، شما همچنان به او اهمیت می‌دهید و دوستش دارید.
چگونه در کودک‌تان عزت نفس ایجاد کنید؟
پرورش عزت نفس کودک ممکن است مسئولیتی ترسناک و دلهره‌آور به نظر برسد، زیرا به هر حال، عزت نفس حتی در بزرگسالان دارای اعتمادبه‌نفس بالا نیز نوسان دارد. از آنجا که بین داشتن احساس خوب و احساس نه‌چندان خوب نسبت به خودمان در تناوب هستیم، مهم است که در کودکان‌مان مقاومت و تاب‌آوری و همچنین حس غرور، عزت نفس و اعتماد به توانایی‌شان در روبه‌رو شدن با چالش‌های زندگی را ایجاد کنیم. در اینجا با پیشنهادهایی برای کمک به کودک‌تان برای کسب عزت نفس سالم آشنا می‌شوید.
بی‌قید و شرط به او عشق بورزید
کودک‌تان را غرق بغل، بوسه و نوازش‌های بی‌دریغ کنید. صرف‌نظر از اینکه چطور بچه‌ای است یا چه کارهای خوب یا بدی انجام می‌دهد، مرتب به او بگویید که چقدر دوستش دارید. عزت نفس کودک هنگامی شکوفا می‌شود که شما او را فارغ از نقاط قوت، ایرادها، خلق‌وخو و توانایی‌هایش، به همان شکلی که هست می‌پذیرید.
بیشتر بخوانید:
محدودیت‌هایی تعیین کنید
محدودیت‌هایی مشخص و آنها را اعمال کنید. برای مثال، اگر یک روز به فرزندتان گفتید که باید میان‌وعده‌اش را در آشپزخانه بخورد، اجازه ندهید روز بعد با بیسکویت و بشقاب میوه‌اش در اتاق نشیمن پرسه بزند. دانستن اینکه برخی قوانین خانواده قطعی و غیرقابل تغییر هستند، به او کمک می‌کند تا احساس امنیت بیشتری داشته باشد. شاید لازم باشد آن قوانین را به طور مداوم برایش تکرار کنید، اما به زودی شروع به رفتار طبق انتظارات شما می‌کند. فقط صریح و ثابت‌قدم باشید و نشان دهید که به او اعتماد دارید و انتظار دارید که کار درست را انجام دهد.
گزینه‌هایی مشخص کنید
برای یک کودک دو ساله، قاعده سرانگشتی داشتن حق انتخاب از بین دو گزینه است، چون دادن گزینه‌های زیاد در این سن می‌تواند فشارآور باشد. به عنوان مثال، از او سؤال کنید که آیا می‌خواهد پیراهن قرمز خود را بپوشد یا پیراهن زردش را، یا اینکه می‌خواهد برای صبحانه ساندویچ تخم‌مرغ بخورد یا نان و پنیر و
گردو؟
اما بچه‌‌های سه یا چهار ساله می‌توانند از پس گزینه‌های بیشتری بربیایند و اگر به آنها نشان دهید که به قضاوت‌شان اعتماد دارید، حس ارزشمندی و عزت نفس‌شان را تقویت می‌کنید.
نکات مثبت را ارزشمند بدارید
هر روز، کارهای خوب فرزندتان را طوری که بشنود اعلام کنید. برای مثال، به همسرتان بگویید: «سلنا همه سبزیجاتی که برای ناهار لازم داشتم رو شست!»، و تماشا کنید که چطور چشمانش از غرور می‌درخشد. با مصادیق مشخصی از او تعریف کنید. به جای گفتن «کارت خوب بود»، بگویید: «ممنونم که با صبر و حوصله تو صف کنارم منتظر موندی». با مشخص کردن اینکه دقیقا چه کاری را درست انجام داده است، احساس موفقیت او را بیشتر خواهید کرد.
احساسات او را بپذیرید
وقتی کودک دو ساله شما الم‌شنگه بزرگی به پا می‌کند، چون وقت ترک کردن زمین بازی رسیده است، تمام تلاش خود را بکنید تا مسئله را از دیدگاه او ببینید. برای یک کودک خردسال، ترک کردن پارک ممکن است دقیقا به معنای آخر دنیا باشد. با معنی کردن احساساتش به او کمک کنید تا با آنها کنار بیاید. مثلا بگویید: «من می‌فهمم که تو ناراحتی، چون باید از زمین بازی بریم». با پذیرش احساسات او بدون قضاوت کردن آنها، به احساساتش اعتبار می‌دهید و نشان می‌دهید که برای نظر و خواست او ارزش قائلید.
بیشتر بخوانید:
از مقایسه کردن پرهیز کنید
از اظهارنظرهایی مانند «چرا نمی‌تونی مثل یارین بچه خوبی باشی؟» خودداری کنید. این نوع اظهارنظرها باعث می‌شوند کودک شما نسبت به خودش احساس بدی داشته باشد، حتی مقایسه‌های مثبتی مانند گفتن اینکه او در کاری بهتر از همه است، به طور بالقوه آسیب‌زا می باشد، زیرا امکان دارد کودک رسیدن به آن تصویر و رفتار طبق آن انتظار را دشوار ببیند.
عزت نفس خودتان را الگو قرار دهید
یکی از بهترین راه‌ها برای ایجاد عزت نفس در کودک نشان دادن عزت نفس خودتان است. به خود و تلاش‌هایتان افتخار کنید و تمام سعی‌تان را بکنید تا هنگام اشتباه کردن از گفتن جملاتی مانند «من خیلی خنگم!» خودداری کنید.
دلگرمی بدهید
هر کودکی به آن نوع حمایت نزدیکان که نشان دهد «من به تو ایمان دارم، تلاش تو را می‌بینم، ادامه بده!» نیاز دارد. تشویق به معنای تصدیق و دیدن پیشرفت است، نه فقط پاداش دادن برای یک دستاورد. بنابراین، اگر کودک‌تان تلاش می‌کند دکمه‌هایش را ببندد، به جای اینکه فورا بروید و این کار را برایش انجام دهید، بگویید: «داری خیلی تلاش می‌کنی و تقریبا انجامش دادی!» این باعث می‌شود که احساس خوبی نسبت به خودش داشته باشد، حتی اگر هنوز آن مهارت را کسب نکرده باشد.
چگونه در کودکان حس تعلق به خانواده ایجاد کنیم؟
ما انسان‌ها موجوداتی اجتماعی هستیم و برایمان مهم است که با دیگران در ارتباط باشیم. از همان کودکی ترجیح می‌دهیم به گروه یا جمع خاصی تعلق داشته باشیم و بدانیم که مهم هستیم. خانواده و اعضای آن مهم‌ترین جمعی است که به کودکان حس امنیت و تعلق می‌دهد. در حقیقت خانواده تمام دنیای کودک است و او خودش را با خانواده‌اش تعریف می‌کند.
کودکی که خود را عضوی از یک خانواده بداند هویت مثبتی دارد، خود را ارزشمند می‌داند و هدفمند خواهد بود. محیط خانوادگی که بتواند به اعضای خود اعتبار ببخشد و از آنها حمایت کند، احساس اعتماد به نفس در کودک و اعتماد به دیگران را پرورش می‌دهد، چیزی که کودک برای ارتباط سالم با دوستان، همکلاسی‌ها و گروه‌های اجتماعی به آن نیاز دارد.
وقت مشخصی را برای شوخی، بازی و تفریح مشترک با اعضای خانواده اختصاص دهید.
غذا خوردن در کنار اعضای خانواده، فعالیت روزمره، اما بسیار با اهمیتی است که نباید از آن غافل شد. این زمان بهترین فرصت برای ارتباط برقرار کردن با کودک و آگاهی از احساسات فرزندان و افزایش نزدیکی به آنها است.
هر از گاهی جزئیاتی از گذشته خانواده، درباره پدر‌بزرگ‌ها و مادر‌بزرگ‌ها، داستان ازدواج والدین، خاطرات نوزادی فرزندان و شبیه اینها را تعریف کنید. حتی می‌توانید آلبوم خانوادگی را آورده و به همراه کودک آن را تماشا کنید. این کار به شکل‌گیری حس تعلق کمک فراوانی می‌کند.
برای حل مشکلات یا برنامه‌ریزی‌های خانوادگی، جلساتی تشکیل دهید و بدون سرزنش‌گری یا انتقاد اجازه دهید فرزندان صحبت کنند. نظرات آنها را بشنوید، از ایده و افکار آنها به عنوان عضوی از خانواده استقبال کنید و با هم تصمیم‌گیری نمایید.
تلاش کنید رفتارهای مثبت فرزندتان را تایید و تشویق کنید. به این ترتیب او احساس می‌کند به عنوان عضوی از یک گروه، مورد قبول و ارزشمند است.
با وجود بهترین تلاش‌های والدین برای شناخت نوجوان خود، برخی اوقات به نظر می‌رسد مشکلات نوجوان‌شان برای آنها غافلگیر کننده است. در مواجهه با مشکلات رفتاری و هیجانی (مانند رفتارهای پرخطر غیر قابل کنترل)، باید حتما از روانشناس متخصص نوجوان کمک بگیرید.
بیشتر بخوانید:
گفتن جملات مثبت به کودک می‌تواند حس قوی از امنیت، تعلق و ارزش را به او منتقل کند
تربیت کودک کار مهمی است به خصوص در سال‌های اولیه زندگی که کودکان بسیار تاثیرپذیر هستند و هویت آنها در حال شکل‌گیری است. کودکانی که به سن مدرسه می‌رسند، بیشتر در برابر اتفاقات در فضای جامعه قرار می‌گیرند. به همین دلیل بیشتر نیاز به دلگرمی و راهنمایی دارند. اگر دنبال راهی برای حمایت و پشتیبانی از کودک خود می‌گردید، با بیان این جمله‌های تاثیرگذار به کودک می‌توانید حس قوی از امنیت، هویت، تعلق و ارزش را به فرزندان خود منتقل کنید. در دسترس بودن شما برای کودک بسیار مهم است. وقتی این جمله را به کودک خود می‌گویید، ممکن است به شما نیاز نداشته باشد، ولی آنها به خاطر خواهند سپرد که شما قول دادید وقتی نیاز به کمک دارند، شما در دسترس خواهید بود. در واقع این جمله تنها اجازه دادن به کودک نیست، بلکه شما با بیان این جمله تاثیرگذار به کودک او را دعوت می‌کنید در هنگام نیاز حتما به شما مراجعه کند و به آنها می‌فهمانید که شما هر کاری برای کمک به او انجام خواهید داد.
من به تو افتخار می‌کنم
بر اساس تحقیقات انجام شده از مردان میانسال مشخص شد بسیاری از آنها هرگز جمله «من به تو افتخار می‌کنم» را از زبان پدر یا مادر خود نشنیده‌اند یا سال‌های زیادی برای شنیدن آن صبر کرده‌اند. بسیاری از افراد فکر می‌کنند تنها در صورتی می‌توانند توجه پدر یا مادر خود را جلب کنند که موفقیت بزرگی در ورزش کسب کنند یا شغل پر درآمدی داشته باشند.
پدران و مادران گرامی هرگز نگذارید کودکان شما برای شنیدن این جمله صبر کنند. هر چه زودتر به آنها بگویید به وجود آنها و به تلاش آنها افتخار می‌کنید تا نتیجه آن را در زندگی کودک مشاهده کنید.
من به تو باور دارم
سال‌های نوجوانی و جوانی خود را به یاد بیاورید! در آن سال‌ها چقدر به خودتان اطمینان و اعتماد به نفس داشتید؟ تردید و دو دلی از جمله ویژگی‌های انسان بودن است و شما با بیان جمله «به تو باور دارم» می‌توانید منبعی از حمایت و اطمینان برای کودک خود باشید. با گفتن این جمله به کودک خود می‌فهمانید که کسی در جایی از این جهان به آنها و ارزشمندی آنها باور دارد. با گفتن جمله «من به تو باور دارم» به کودک خود اعتماد به نفس بدهید.
من بهترین‌ها را برای تو می‌خواهم
بیان جمله «من همیشه بهترین‌ها را برای تو می‌خواهم» چندین مزیت دارد. اول از همه به کودکان می‌فهماند پشت سر همه تلاش‌ها و مشکلاتی که برای تربیت آنها متحمل می‌شوید اهدافی دارید. همین موضوع به کودکان کمک می‌کند تا هنگامی که نظرات و تصمیمات شما با آنها مطابقت ندارد، راحت‌تر بتوانند تصمیمات شما را بپذیرند، چون می‌دانند شما بهترین چیزها را برای آنها می‌خواهید.
دوم اینکه بیان این جمله به آنها یادآوری می‌کند شما از صمیم قلب برای کمک به آنها تلاش می‌کنید و در کنار آنها هستید و نه در مقابل آنها. پس بهتر است قبل از اینکه خواسته‌های شما و کودک شما در مقابل هم قرار بگیرد به او یادآوری کنید که بهترین چیزها را برای آنها می‌خواهید. گفتن جمله «در کنار تو خواهم بود» حس امنیت را در کودک تقویت می‌کند.
در کنار تو خواهم بود
این جمله به کودک نشان می‌دهد شما در کنارش هستید و حاضرید به وسیله آنها شناخته شوید، حتی اگر اشتباهی مرتکب شوند یا مسئولیت کار دشواری بر عهده آنها باشد. در واقع با بیان این جمله تاثیرگذار به کودک خود نشان می‌دهید حاضر به رنجش و تحمل سختی یا حرف شنیدن از دیگران هستید، ولی کودک خود را تنها نمی‌گذارید و پشتیبان او هستید. این امر به آنها کمک می‌کند تا بتوانند راحت‌تر تصمیم‌گیری کنند و مسئولیت‌پذیرتر باشند.
من عاشق تو هستم
جمله تاثیرگذار، ساده و پر از احساس «من عاشق تو هستم» هیچ وقت ارزش خود را از دست نمی‌دهد، حتی اگر بارها آن را تکرار کنید. وقتی یک اتفاق ویژه در خانه می‌افتد به فرزند خود بگویید «من عاشق تو هستم». وقتی قرار است بخوابد و به شما شب بخیر می‌گوید به او بگویید «من عاشق تو هستم». وقتی فرزند خود را به مدرسه یا سر کار می‌رسانید به او بگویید «من عاشق تو هستم». بدون هیچ دلیلی در وسط روز به او بگویید «من عاشق تو هستم». با بیان این جمله احساس تعلق و دوست داشتن را به کودک خود منتقل می‌کنید.
چه کنید تا کودکان به حرف شما گوش دهند و احترام بگذارند؟
احتمالا روش‌های زیادی برای تربیت فرزندتان شنیده‌اید و راه‌های مختلفی را برای جلب احترام و حرف‌شنوی کودکان امتحان کرده‌اید، اما اگر در این کار خیلی موفق نیستید، نگران نباشید! والدین زیادی مثل شما با این دغدغهها درگیر هستند. در ابتدا باید بدانید یکی از دلایل اصلی عدم حرف‌شنوی کودکان، عصبانیت و خستگی والدین است. برای رسیدن به خواسته‌تان صبوری و آرامش را فراموش نکنید. اغلب والدین در هنگام صحبت با فرزند لجباز خود، عصبانی می‌شوند و پریشانی و ناامیدی در چهره آنها کاملا واضح است. کودکان بیشتر از آنچه فکر می‌کنید باهوش هستند. وقتی پدر و مادر با روحیه‌ای نامناسب با کودک صحبت کنند، او در موقعیت جنگ یا فرار و لجبازی قرار می‌گیرد تا از وضعیت نا امنی که می‌بیند نجات پیدا کند. به همین سادگی شرایط سخت‌تر از قبل می‌شود.
قبل از هرچیز به نکات ذیل توجه کنید
برای حرف‌شنوی کودکان، سعی کنید آرام باشید و به این توصیه‌ها توجه کنید:
همیشه به کودکان احساس ارزشمند بودن بدهید
جالب است بدانید کودکان از بدو تولد، به روابطی نیاز دارند که در آن احساس ارزشمند بودن داشته باشند. رفتار و گفتار والدین از دوران کودکی، تصویری از این ارزش‌ها را در ذهن کودک شکل می‌دهد.
خلاصه صحبت کنید
صحبت‌های طولانی و نصیحت‌های خسته‌کننده نه‌تنها هیچ تاثیری بر کودک نمی‌گذارد، بلکه اهمیت حرفتان را هم کم می‌کند. پس به طور خلاصه نکات مهم را به او یادآور شوید.
نه خواهش کنید و نه دستور بدهید
«فورا لباس‌هایت را جمع کن.» یا «عزیزم خواهش می‌کنم، امکانش نیست لباس‌هایت را جمع کنی؟»؛ در هر دو صورت با شنیدن این جملات احتمال حرف‌شنوی کودکان از شما پایین است. به جای این نوع جملات، از بیانی قاطع و همراه با احترام استفاده کنید.
تمرکز کودکان را به خود معطوف کنید
اگر فرزند شما جلوی تلویزیون نشسته و شما از اتاق دیگری فریاد می‌زنید تا تکالیفش را انجام دهد، به احتمال زیاد نتیجه‌ای نخواهد داشت، چون تمرکز کودک بر تماشای تلویزیون است. به جای این کار، به او نزدیک شوید و وقتی مطمئنید که حواسش پیش شما است، خواسته‌تان را تکرار کنید.
10 نکته موثر برای تقویت حرف‌شنوی کودکان
به کودکان احترام بگذارید
اگر خواسته خود را غیرمحترمانه بیان کنید، نمی‌توانید انتظار احترام و حرف‌شنوی از کودکان را داشته باشید، حتی اگر در چنین شرایطی فرزندتان به ناچار حرف شما را پذیرفت، باید بدانید که روش اشتباهی را در پیش گرفته‌اید.
پایه و اساس رابطه خود را بر احترام متقابل قرار دهید. در چنین شرایطی کودکان حرف‌شنوی از شما را با احترام و از روی میل انجام خواهند داد.
همچنین می‌توانید درخواست‌های خود را با جملات مودبانه و به روش غیرشخصی بیان کنید. برای مثال، به جای اینکه بگویید: «پسر پررو، زود باش ناهارت را بخور.»، به ساعت اشاره کنید: «پسرم، ساعت 2 ظهر است و وقت ناهار.» در این شرایط، نارضایتی بین شما و فرزندتان پیش نمی‌آید و او از شما برای وضع قانون ناراحت نمی‌شود (شاید کمی ناراحت باشد که زمان چقدر زود گذشته است).
فریاد نزنید
می‌توانید صدایتان را بالا ببرید و با فریاد زدن به او یادآور شوید که باید به حرف شما گوش کند؛ اما واقعا این کار نتیجه مطلوبی خواهد داشت؟ قطعا خیر. شاید با این روش برای مدت کوتاهی به خواست خود برسید، اما رابطه‌‌تان در دراز مدت با مشکلات اساسی مواجه خواهد شد.
فریاد زدن حس بی‌ارزش بودن را به کودک منتقل می‌کند. در این رابطه کودک احساس می‌کند مورد بی‌احترامی قرار گرفته است و برای والدین خود اهمیتی ندارد، پس بعد از مدتی دیگر از شما حرف‌شنوی نخواهد داشت. پس این روش را فراموش کنید.
از قانون طلایی استفاده کنید
«آنچه را برای خود می‌پسندی برای دیگران نیز بپسند.» کافی است به این قانون طلایی عمل کنید. اگر حرف‌شنوی کودکان و احترام آنها را می‌خواهید، شما هم باید محترمانه برخورد کنید. هنگام صحبت با فرزندان‌تان، مهربان و آرام باشید و از کلمات محبت‌آمیز به جای سرزنش کردن استفاده کنید. مهربانی، عشق و احترام وقتی با اقتدار در رابطه همراه شود، باعث می‌شود تا فرزندتان به شما گوش کند و او هم محترمانه رفتار کند.
به خاطر داشته باشید کودکان در حال یادگیری و الگوبرداری از شما هستند. آرامش خود را حفظ کنید و با لحنی مناسب به کودک یادآور شوید که تنها چند دقیقه زمان دارید. قطعا با کمی تمرین و تلاش به خوبی از پس این موقعیت‌های سخت هم بر می‌آیید.
به جملاتى که مى‌گوید دقت کنید
همانطور که گفتیم، احترام متقابل اولین و مهم‌ترین قدم برای جلب توجه کودکان و تقویت حرف‌شنوی در آنها است. اگر کودک احساس کند برایش اهمیت قائل هستید و خواسته خود را با احترام بیان می‌کنید، به حرف‌هایتان گوش خواهد داد. اما باید به یک نکته مهم توجه کنید: به حرفی که می‌زنید عمل کنید!
اکثر والدین از این روش برای متقاعد کردن کودکان استفاده می‌کنند، ولی بسیاری از آنها باز هم موفق نمی‌شوند تا حرف‌شنوی کودکان را داشته باشند، اما مشکل کجا است؟
قاطع نیستید و سر حرف‌های خود نمی‌مانید
قصد دارید با تعیین یک شرط منطقی، کودک را قانع کنید؟ مثلا به او بگویید اگر تکالیفش را انجام ندهد، از رفتن به مهمانی امشب منصرف می‌شوید، اما تا چه حد روی حرف خودتان هستید؟ آیا حاضرید در صورتی که فرزندتان به حرف شما گوش نکرد، برنامه مهمانی را لغو کنید؟ شما تنها وقتی حرف‌شنوی کودکان را خواهید داشت که آنها بدانند به حرف خود عمل می‌کنید.
خیلی زود عصبانی می‌شوید
اگر قصد دارید کودک را برای انجام دادن یا ندادن کاری قانع کنید، نیازی به عصبانیت نیست. کافی است با آرامش و احترام به او یادآور شوید که گوش ندادن به حرف شما چه عواقبی دارد. اگر او به یاد بیاورد که روز قبل برای بی‌توجهی به شما، از بازی با تبلت محروم شد، حتما شما را جدی می‌گیرد و دست از لجبازی بر‌می‌دارد.
منطقی باشید
تا حالا والدینی را دیده‌اید که کودکان خود را با تهدیدهای بزرگ و غیرممکن وادار به حرف‌شنوی کنند؟ گاهی والدین فکر می‌کنند هر چقدر تهدید بزرگ‌تر باشد، احتمال اینکه کودک رفتار خود را متوقف کند هم بیشتر است. بهتر است این روش غیرمنطقی را فراموش کنید، چون تهدیدهای بزرگی که هیچ وقت به آن عمل نخواهید کرد، تمام حرف‌هایتان را بی‌معنی می‌کند.
اگر با چنین تهدیدی، کودک همچنان به کار خود ادامه داد، آیا حاضرید از هزینه‌های زیادی که برای اسباب‌بازی‌ها کرده‌اید چشم‌پوشی کنید و تمام آنها را دور بریزید؟ یا شاید در این لحظه تنبیه خود را تغییر دهید؟ به نظر شما کودک در برابر تهدیدات غیرمنطقی ما که به راحتی تغییر می‌کنند و هیچوقت عملی نمی‌شوند، چه عکس‌العملی نشان می‌دهد؟
کوتاه و تاثیرگذار حرف بزنید
برای آموزش حرف‌شنوی به کودکان می‌توانید از روش «تک‌پرسشی» استفاده کنید. در این روش شما تنها یک فرصت به کودک می‌دهید تا به حرف شما گوش کند، در غیر این صورت، بدون حرف اضافه و فورا تنبیه مورد نظر را پیاده می‌کنید.
به این مثال توجه کنید: از فرزندتان می‌خواهید تا پس از صرف غذا، ظرف‌هایش را داخل سینک قرار دهد تا بتواند ادامه کارتون موردعلاقه‌اش را ببیند، اما او به حرف شما توجه نمی‌کند. در این شرایط نیازی به تکرار کردن نیست، کافی است بگویید: «متاسفم عزیزم، تماشای تلویزیون را از دست دادی.» باید به او یاد دهید که گوش ندادن به حرف شما آنقدرها هم ساده نیست.
با رفتار و گفتار خود از کودک مراقبت کنید
اینکه چطور با کودک صحبت می‌کنید و با چه جملاتی از او می‌خواهید تا به حرف شما گوش دهد، بسیار مهم است. کودکان دوست دارند تا مورد توجه شما باشند. پس این را در رفتار و گفتار خود نشان دهید.
همیشه به دنبال جایگزین‌های بهتری برای جملات‌تان باشید، مثلا به جای اینکه با عصبانیت بگویید: «قرار بود 5 دقیقه پیش میز شام را بچینی!»، بهتر است این جملات را امتحان کنید: «عزیزم تو میز شام را خیلی با سلیقه می‌چینی. دوست دارم هر شب با هم این کار را انجام بدهیم و یک میز زیبا داشته باشیم. بیا از امشب شروع کنیم».
برای کودکان ارزش قائل شوید
حرف‌شنوی کودکان و احساس ارزشمندی آنها ارتباط تنگاتنگی با هم دارد. کودکان همیشه باید احساس کنند که والدین برای آنها ارزش قائل هستند، اما چه راه‌هایی وجود دارد که والدین بتوانند این حس را در فرزند خود ایجاد کنند؟
این راه‌های پیشنهادی را امتحان کنید
محبت‌های فیزیکی مثل بغل کردن را فراموش نکنید.
به کارهای آنها با علاقه نگاه کنید.
هنگام صحبت کردن با فرزندان، تماس چشمی برقرار کنید و لبخند بزنید.
هر روز حداقل یک نکته مثبت در رفتار فرزندتان را تحسین کنید.
در انجام برخی کارها به کودکان کمک کنید و تنهایش نگذارید (مثلا کمک کنید تا بند کفشش را ببندد و به مرور این کار را به او آموزش دهید).
وقتی فرزندتان می‌ترسد، به او اطمینان دهید که مشکلی وجود ندارد.
هنگامی که کودک شما ناراحت است، از او حمایت کنید.
هر روز یک زمان اختصاصی برای گذراندن با فرزندتان داشته باشید و نگذارید هیچ چیزی این وقت‌گذرانی را خراب کند.
هر بار که کودک با شما صحبت می‌کند، به او پاسخ دهید و سوالات او را بدون جواب نگذارید.
درباره اتفاقاتی که در طول روز افتاده است، از او سوال بپرسید و منتظر باشید تا برایتان صحبت کند.
آیا کودکان با این نکات از ما حرف‌شنوی می‌کنند؟
راه‌های زیادی وجود دارد که فرزندان‌تان را وادار به حرف‌شنوی کنید. شاید با سخت‌گیری بتوانید فرزندان‌تان را مجبور به پیروی از خود کنید، اما به چه قیمتی؟ آیا حرف‌شنوی فرزندان‌تان از روی اجبار و اکراه برای شما قابل قبول است؟
حتما می‌دانید که این روش‌ها نه تنها برای مدت‌طولانی کارساز نیستند، بلکه اثرات مخربی بر روابط والدین و فرزندان به جا می‌گذارند. در روش‌های خشک و خشن، با بی‌توجهی، بی‌احترامی و فریاد زدن، به زودی کودکی خواهید داشت که دیگر قابل کنترل نیست!
همین حالا یک قلم و کاغذ بردارید و جملات پرتکرار خود را در شرایطی که کودکان سر ناسازگاری دارند، بنویسید. کدام جملات را باید تغییر بدهید؟ آیا راهکار بهتری برای روش‌های قبلی شما وجود دارد؟
می‌توانید از توصیه‌های این مقاله کمک بگیرید و با شناختی که از فرزندتان دارید، بهترین راه را برای جلب احترام و حرف‌شنوی کودکان امتحان کنید.
