با پذیرش دوباره معاهده 1975 از سوی صدام، عراق پذیرفت تا به نشانه حسن نیت، عقب‌نشینی از اراضی اشغالی ایران را از روز جمعه 26 مردادماه 1369 برابر با 17 اوت 1990 میلادی آغاز کند.
به گزارش ایسنا، پس از قبول قطعنامه 598 توسط ایران و عراق و برگزاری جلسات مربوط به مذاکرات صلح دو کشور تحت نظارت سازمان ملل متحد که تقریباً دو سال به طول انجامید، از اوایل اردیبهشت سال 1369، صدام با ارسال نامه‌های متعدد. تمایل خود را برای برگزاری مذاکرات دوجانبه دو کشور خارج‌ازمسیر نظارت سازمان ملل متحد ابراز داشت.
در واقع رژیم زیاده‌خواه صدام که در راستای تمایلات جنگ طلبانه و متجاوزانه خود قصد حمله به کشور کویت و اشغال آن را داشت؛ بیش از هر چیز باید از جانب همسایه قدرتمند مرزهای شرقی خود یعنی جمهوری اسلامی ایران آسوده‌خاطر می‌شد و حتی با اعطای امتیازاتی که جزء حقوق قانونی این کشور بود که در چارچوب 8 سال جنگ تضییع‌شده بود، با فراق بال به جنگ با کویت می‌رفت.
پس از حدود سه ماه و نیم مکاتبه بین روسای جمهور عراق و ایران، سرانجام صدام حسین که در جریان حمله به کویت تحت فشار بین‌المللی قرارگرفته بود، به خواسته‌های جمهوری اسلامی ایران تن داد. او در پاسخ به نامه رئیس‌جمهور ایران در 23 مرداد 1369 طی ششمین و آخرین نامه خود، شرایط ایران را برای تحقق صلح (مبنا قراگرفتن معاهده 1975 در مورد اروندرود و عقب‌نشینی سریع از اراضی اشغالی ایران و آزادی اسرا) پذیرفت.
ارسال ششمین و آخرین نامه صدام
چهار روز پس از ارسال نامه پذیرش مجدد معاهده 1975 از سوی عراق، رئیس‌جمهور ایران در 27 مرداد 1369 در آخرین و چهارمین پاسخ خود به صدام حسین نوشت:
همچنین عراق قبول کرد تا از همین روز مبادله فوری و همه‌جانبه اسرای جنگ به هر تعدادی که در عراق و ایران در اسارت به سر می‌برند را آغاز نماید.
اعلام پذیرش مجدد معاهده 1975 از سوی شما، راه اجرای قطعنامه و حل اختلافات در چارچوب قطعنامه 598 و تبدیل آتش‌بس موجود به صلح دائم و پایدار را هموار ساخت. شروع عقب‌نشینی نیروهای شما از اراضی اشغالی ایران را دلیل صداقت و جدی بودن شما در راه صلح با جمهوری اسلامی ایران به‌حساب می‌آوریم.
اکنون ما برای پذیرش نمایندگان شما در تهران آمادگی داریم و امیدواریم با تداوم جو مثبت و حسن نیت موجود بتوانیم به صلح جامع و پایدار با حفظ همه حقوق و حدود مشروع دو ملت و دو کشور اسلامی دست یابیم.
عقب‌نشینی عراق از اراضی اشغالی ایران و آزادی اسرا
با پذیرش دوباره معاهده 1975 از سوی صدام، عراق پذیرفت تا به نشانه حسن نیت، عقب‌نشینی از اراضی اشغالی ایران را از روز جمعه 26 مردادماه 1369 برابر با 17 اوت 1990 میلادی آغاز کند.
همچنین عراق قبول کرد تا از همین روز مبادله فوری و همه‌جانبه اسرای جنگ به هر تعدادی که در عراق و ایران در اسارت به سر می‌برند را آغاز نماید.
با این توافق، ارتش عراق ظرف پنج روز تا 30 مردادماه 1369 به مرز شناخته‌شده بین‌المللی بر اساس معاهده 1975 تحت نظارت گروه ناظر نظامی سازمان ملل متحد، عقب‌نشینی کرد و دست از اشغال حدود 2663 کیلومترمربع از خاک ایران برداشت.
پس از گذشت دو سال از پایان جنگ، اولین گروه 1000 نفره اسرای ایرانی در 1369/5/26 از مرز خسروی وارد خاک ایران شدند و روز بعد به همین تعداد از اسرای عراقی به کشورشان بازگشتند.
در نهایت 55 هزار 438 نفر از اسرای عراقی در 103 مرحله و 39 هزار و 417نفر از اسرای ایرانی در 70 مرحله مبادله شدند. تعداد 574 نفر از اسرای ایرانی در دوره اسارت به شهادت رسیدند.
منبع:
علایی، حسین، تاریخ تحلیلی جنگ ایران و عراق (جلد دوم)، تهران سپاه پاسداران انقلاب اسلامی: مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس: نشر مرزوبوم، چاپ دوم 1401، صفحات 479، 480، 481
