همه در مسکو پیام را گرفتند

پسکوف روز جمعه (3شهریورماه) در گفت‌وگو با خبرنگاران، پیشنهادها درباره علت سقوط هواپیما در روز چهارشنبه در شمال غرب مسکو را رد کرد و آن را تنها حدس و گمان غرب دانست. اما حقیقت این است که طی دو ماه پس از شورش واگنر، بسیاری از روس‌ها و همچنین غیر روس‌ها از زنده بودن و آزادی پریگوژین ابراز تعجب کردند. سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه، مانند پسکوف، روز جمعه توصیه کرد که منتظر نتایج تحقیقات رسمی روسیه درباره این حادثه باشید. بازرسان گفتند که در حال تجزیه و تحلیل DNA قربانیان برای شناسایی هستند. لاوروف به رسانه دولتی روسیه گفت: «پیشنهاد می‌کنم بر واقعیت‌ها تمرکز کنیم و نه آنچه رسانه‌های غربی می‌گویند.» لوکاشنکو هم که به‌شدت به حمایت سیاسی و اقتصادی همتای روسی خود متکی است، گفت: «با شناختی که از پوتین دارم و اینکه می‌دانم او چقدر دقیق، محتاط و باریک‌بین است، من باور ندارم که او این کار را انجام داده باشد.»

در تلویزیون دولتی روسیه، تشویق‌کنندگان پوتین و حامیان جنگ اوکراین نسبت به رسانه‌های غربی کمتر به علت سقوط هواپیما توجه کرده‌اند. ولادیمیر سولوویف، مجری برجسته برنامه «تاک شو» گفت که کشورهای غربی «به هر طریقی» در مرگ پریگوژین دست داشته‌اند. در حین صحبت او، تصاویری از صفحه اول روزنامه‌های انگلیسی پشت سر وی با تیترهایی که پوتین را متهم می‌کردند، به چشم می‌خورد. سولوویف گفت رسانه‌های غربی و «عوامل» آنها «برنامه‌ای را پیش می‌برند که برای غرب مناسب است.» اولگا اسکابیوا، مجری یکی دیگر از برنامه‌های برجسته، به‌طور مشابه مجموعه‌ای از روزنامه‌های انگلیسی، فرانسوی و اسپانیایی را در برنامه گفت‌وگوی خود به نمایش گذاشت. او گفت: «سقوط هواپیمای پریگوژین در تمام جلد روزنامه‌ها وجود دارد؛ اگرچه به دلایلی، تیتر همه آنها یکسان است: انتقام پوتین.» او گفت: «مطبوعات آزاد و دموکراتیک این‌گونه به نظر می‌رسند. آنها حتی کلمات را تغییر نمی‌دهند.» درواقع، بسیاری از تحلیلگران غربی می‌گویند خود پوتین گفته که تنها گناهی که نمی‌تواند ببخشد، خیانت بوده است.

الجزیره نیز در گزارش 26اوت نیز به سخنان الکساندر لوکاشنکو، آخرین دیکتاتور اروپا پرداخته و می‌نویسد، لوکاشنکو گفت که به پریگوژین و دمیتری اوتکین، هشدار داده بود که درباره تهدیدات احتمالی به جان و زندگی‌شان مراقب باشند. وی اصرار کرد که نیروهای واگنر به دنبال کشته شدن رئیس این گروه در بلاروس می‌مانند. این در حالی است که پس از اعلام سقوط هواپیمای رئیس واگنر، اینترنت در منطقه استقرار نیروهای واگنر در بلاروس قطع شده بود. لوکاشنکو که اولین مقامی بود که میان پوتین و پریگوژین وساطت کرد و نیروهای واگنر را به بلاروس برد، تصریح کرد که در زمان شورش واگنر از پوتین خواسته بود که پریگوژین و نیروهایش را «از صفحه روزگار محو نکند».

رئیس‌جمهور بلاروس همچنین روز جمعه اعلام کرد که رئیس واگنر دو بار نگرانی‌ها درباره تهدیدات بر زندگی‌اش را نادیده گرفت. لوکاشنکو می‌گوید طی دوران شورش، به پریگوژین هشدار داده بود که اگر به سمت مسکو برود «خواهد مرد». پاسخ پریگوژین این بود که «به جهنم. من که خواهم مرد. بگذار بروم.» لوکاشنکو سپس به پریگوژین و اوتکین گفت: «لعنتی‌ها! مراقب باشید.» به نوشته خبرگزاری دولتی «بلتا» معلوم نیست این مکالمه به چه زمانی بازمی‌گردد. با این حال، لوکاشنکو که دوست نزدیک پریگوژین و متحد نزدیک پوتین است، افزود که با شناختی که از پوتین دارد، وی در ساقط کردن هواپیمای رئیس واگنر نقشی ندارد. لوکاشنکو درباره سرنوشت واگنر نیز گفت: «واگنر زنده است. واگنر زنده می‌ماند و زنده خواهد ماند.

تا زمانی که این واحد را لازم داشته باشیم، آنها زنده خواهند ماند و با ما کار خواهند کرد.» موسسه مطالعه جنگ (ISW)، مستقر در واشنگتن می‌گوید این سخنان لوکاشنکو فقط خوراک داخلی دارد. او می‌خواهد وجهه خود را در داخل افزایش دهد و بگوید در جریان امور قرار دارد. این موسسه افزود: «لوکاشنکو همواره تلاش کرده - با وجود شرایط حاکم بر اقتصاد روسیه و بلاروس و وابستگی این کشور به کرملین- خود را رهبری مستقل جلوه دهد و می‌خواهد طوری وانمود کند و به خورد مخاطب داخلی دهد که پوتین نقشی در ترور پریگوژین ندارد.»

«آنتون ترویانوسکی» و «والری هاپکینز» هم در گزارش 25اوت در نیویورک‌تایمز نوشتند، درست زمانی که خبر درگذشت پریگوژین را به رهبر کرملین دادند، پوتین در حال سخنرانی تلویزیونی درباره سالگرد جنگ جهانی دوم بود. او در کنار نظامیانی که لباس متحدالشکل پوشیده بودند یک لحظه سکوت کرد؛ درحالی‌که صدای تیک‌تاک ساعت به گوش می‌رسید. او در سخنانش اشاره کرد که ممکن است مرگ رئیس واگنر «تصادفی» باشد. با این حال، تصویری که پوتین از خود پس از 18ماه جنگ در اوکراین به جهان مخابره کرد، تصویر مردی قاطع و مصمم بود.

به نوشته گزارشگران نیویورک‌تایمز، پریگوژین ممکن است به طرز خشونت‌باری کارآمد و موثر بوده باشد و ده‌ها هزار جنگجوی خود را در نبرد باخموت در شرق اوکراین از دست داد؛ اما با توانایی‌های خود، نیروهای اوکراینی را در این روند به بند انداخت و توانایی کی‌یف برای انجام یک ضدحمله را کاهش داد. «مزرعه ترول» اینترنتی او به کرملین کمک کرد تا در انتخابات ریاست‌جمهوری2016 آمریکا مداخله کند. در عین حال، امپراتوری مزدور او به روسیه کمک کرد تا در سراسر آفریقا و خاورمیانه نفوذ کند. اما پریگوژین با شورش خود در ماه ژوئن، چیزی حساس‌تر را تهدید کرد: تسلط شخص پوتین بر قدرت. پس از سقوط هواپیمای پریگوژین در روز چهارشنبه، کرملین این پیام را ارسال کرد که هیچ درجه‌ای از اثربخشی و موفقیت نمی‌تواند کسی را از مجازات (ان هم به دلیل نقض وفاداری به پوتین) بازدارد.

«کنستانتین رمچوکوف» سردبیر روزنامه‌ای در مسکو که با کرملین در ارتباط است، درباره واکنش نخبگان روسی به سقوط هواپیما در روز چهارشنبه (که به گفته او مقامات غربی به تئوری‌پردازی پرداخته و می‌گویند سقوط ناشی از انفجار بوده است) گفت: «همه نگرانند. هر چیزی محتمل است.» میخائیل وینوگرادوف، تحلیلگر سیاسی مستقر در مسکو گفت که تا به حال هرگز کسی با این اندازه نفوذ در تشکیلات حاکم روسیه در یک ترور مشکوک تحت حمایت دولت کشته نشده بود. وینوگرادوف گفت: «این یک سابقه نسبتا خشن است.» وی افزود که اگر اعضای نخبگان حاکم به این نتیجه برسند که یکی از قدرتمندترین بازیگران سیستم پوتین بر خلاف میل کرملین کشته شده است، سیگنال مخربی می‌فرستد مبنی بر اینکه اوضاع از کنترل پوتین خارج شده است.زمانی که پریگوژین نیروهای خود را به سوی مسکو هدایت کرد، پوتین او را به «خیانت» متهم کرد.

با این حال، آنچه طی این دو ماه شگفت‌آور بود این بود که رهبر واگنر هنوز زنده است. پوتین قبلا گفته بود که خیانت تنها عملی است که قابل بخشش نیست. بنابراین زمانی که به نظر می‌رسید که پوتین با پریگوژین به توافق رسیده و به او اجازه داده تا با خیال راحت به کشور همسایه (بلاروس) عقب‌نشینی کند، این اقدام نشانه‌ای بود از احتمالا از دست دادن کنترل اوضاع از سوی پوتین. وقتی عکس‌هایی از دیدار پریگوژین با مقامات آفریقایی در حاشیه اجلاس پوتین با رهبران آفریقایی در سن پترزبورگ در ماه ژوئیه منتشر شد، این منظره بزرگ‌تر شد.

«الکسی وندیکتوف» که ریاست ایستگاه رادیویی لیبرال «صدای مسکو» را قبل از تعطیلی آن از سوی کرملین در سال گذشته بر عهده داشت، گفت: «پس از اینکه پوتین پریگوژین را «بخشید»، اطرافیانش آن را به‌عنوان ضعف درک کردند.» ونیدکتوف، روز پنج‌شنبه در مصاحبه‌ای در مسکو، استدلال کرد که مرگ آشکار پریگوژین سیطره پوتین را در سیستم سیاسی روسیه پس از آن شورش تقویت کرده است. وندیکتوف ادامه داد: «اکنون پوتین به نخبگان خود نشان داده است که «هرگونه خیانتی کشف خواهد شد.» رمچوکوف گفت: «پوتین او را خائن خواند. همین کافی بود تا همه ببینند که این شخص دیگر آسیب‌ناپذیر نیست.»

«لِوِنت کمال» هم در گزارش 25اوت در «میدل‌ایست‌ای» نوشت، سه منبع مرتبط با یک سازمان روسی به میدل‌ایست‌آی گفتند که گروه واگنر هیچ برنامه اضطراری برای حفظ عملکرد عادی خود پس از مرگ یوگنی پریگوژین و بقیه رهبران ارشد آن ندارد. در طول دهه گذشته، پریگوژین یک شبکه عنکبوتی از روابط نظامی، تجاری و سیاسی در خاورمیانه و آفریقا از جمله لیبی، سوریه، سودان و امارات متحده عربی ایجاد کرد. نیروهای واگنر نیز تا همین اواخر یک دارایی مهم برای حمایت از ارتش روسیه در میدان نبرد در اوکراین بودند. یکی از منابع روسی گفت: «احمقانه است اگر بگوییم واگنر از هم نپاشد. مرگ پریگوژین و نفر دومش دیمیتری اوتکین مردم را کاملا شوکه کرد.» این منبع گفت که اعضای باقی‌مانده شورای رهبری جرات نمی‌کنند سیستم اطلاعات روسیه را به چالش بکشند؛ زیرا برخی از آنها معتقدند سقوط هواپیما را همین سازمان برنامه‌ریزی کرده است. این منبع افزود: «دیگر شورای حاکم بر واگنر وجود ندارد. همه تصمیم‌گیرندگان کلیدی مرده‌اند. دیگران فقط در تلاش برای زنده ماندن هستند.»

منبع دیگر که مستقیما در عملیات بین‌المللی واگنر دخالت دارد، گفت که بسیاری از اعضای شورای رهبری پس از شورش پریگوژین از حلقه نزدیک او فاصله گرفتند و گفت که آنها سعی کردند به الیگارش های قدرتمندی نزدیک شوند که روابط دوستانه‌ای با کرملین دارند. این منبع دوم گفت: «پوتین عناصر دست راستی در اطلاعات نظامی را نابود کرد.» همه درباره اینکه پوتین چگونه ژنرال سرگئی سوروویکین را اخراج کرد صحبت کردند؛ اما او نوک کوه یخ بود، اما پوتین کل زنجیره را از بین برد. این منبع افزود که پریگوژین حتی قبل از شورش تضعیف شده بود؛ زیرا اطلاعات نظامی روسیه علیه او کار می‌کرد. آنها افزودند: «پریگوژین نتوانست حمایتی را که از شورای نظامی انتظار داشت در طول شورش دریافت کند. او فقط توانست با چند هزار نفر به جلو حرکت کند که مثل یک پیاده‌روی صبحگاهی در سیبری بود.» حساب‌های تلگرام نزدیک به واگنر تایید می‌کنند که این سازمان در حال حاضر رهبری فعال ندارد.

بازگشت الکس پارکر، یکی از صریح‌ترین طرفداران واگنر گفت که برخی از فرماندهان واگنر توسط مقامات دستگیر شده‌اند و برخی دیگر تنها توانستند زنده بمانند؛ زیرا آنها در هواپیمای دوم متعلق به پریگوژین در حال پرواز بودند. این منبع گفت واگنر بسیار شبیه ساختاری است که توسط فتح‌الله گولن و پیروانش در ترکیه شکل گرفت. اگر گولنی‌ها متهم به کودتای2016 هستند، واگنر هم متهم به کودتای2023 علیه پوتین بود.