عصر ایران- گیاه دم شیر با نام علمی Leonurus cardiaca که توسط یونانیان باستان برای کاهش اضطراب هنگام زایمان کاربرد داشته است، غالبا به شکل چای یا تنتور و به واسطه خواص دارویی منحصر به فرد خود استفاده می شود. دم شیر در واقع بوته ای با برگهای سبز تیره و گل هایی به رنگ بنفش یا صورتی و خزدار است.
این گیاه بومی آسیا و اروپای جنوب شرقی است اما در حال حاضر در سراسر جهان یافت می شود. لازم به ذکر است که در آمریکا آن را یک گونه مهاجم در نظر می گیرند. هرچند گیاه مذکور از تیره نعناعیان است، برخلاف اکثر گیاهان این خانواده بوی نامطبوع و طعم تلخی دارد.
تمامی نکاتی که در خصوص دم شیر مورد بررسی قرار می گیرند از طریق وب سایت کتابخانه ملی پزشکی آمریکا قابل دسترسی هستند.
دم شیر هزاران سال است که برای درمان بیماری های مختلف از جمله امراض قلبی، اضطراب و قاعدگی نامنظم استفاده می شود. با وجود آن که بسیاری از کاربردهای سنتی این گیاه از نظر علمی مورد مطالعه قرار نگرفته اند، تحقیقات نشان می دهند که دم شیر دارای مزایای سلامتی متعدد و شگفت انگیزی است.
خواص آنتی اکسیدانی
دم شیر حاوی ترکیبات گیاهی مختلف با خواص آنتی اکسیدانی از جمله فلاونوئیدها، استرول ها، تری ترپن ها و تانن ها است. آنتی اکسیدان ها ترکیباتی هستند که از سلول های ما در برابر آسیب های ناشی از مولکول های مضر به نام رادیکال های آزاد محافظت می کنند.
مطالعات معتبر حاکی از آن هستند که آنتی اکسیدان ها ممکن است به محافظت در برابر چندین بیماری مهم از جمله سرطان، آرتریت، اختلالات قلبی- عروقی، آلزایمر و پارکینسون کمک کنند.
کمک به تپش قلب و کاهش فشار خون
یکی از کاربردهای سنتی دم شیر کمک به کاهش ضربان قلب سریع یا نامنظم ناشی از استرس و اضطراب است. در مطالعات آزمایشگاهی و حیوانی، عصاره گیاه اثرات ضد آریتمی از خود نشان داده و مشخص شده که می تواند به کاهش ضربان قلب کمک کند. با این حال، چنین اثراتی روی انسان به صورت کامل مورد بررسی قرار نگرفته است.
در این میان یک مطالعه 28 روزه روی 50 بزرگسال مبتلا به فشار خون بالا و اضطراب نشان داد که مصرف مکمل حاوی عصاره دم شیر تپش قلب را کاهش می دهد.
حفظ سلامت قلب
اسید اورسولیک، لئونورین و فلاونوئیدها ترکیباتی در دم شیر هستند که طی مطالعات انجام شده روی موش های آزمایشگاهی اثرات محافظت کننده از قلب داشته اند. با این حال یافته های مذکور در انسان تایید نشده اند.
با این وجود، مطالعات مشاهده ای در انسان رابطه میان مصرف فلاونوئیدها و کاهش خطر ابتلا به بیماری های قلبی و مرگ ناشی از آنها را تایید کرده اند. گفتنی است که این پژوهش ها مختص به فلاونوئیدهای دم شیر نبوده اند.
سایر فواید قابل توجه
در حالی که تحقیقات محدودی در دست است، گیاه دم شیر مزایای زیر را نیز در اختیار علاقه مندان قرار می دهد:
- ممکن است خونریزی پس از زایمان را کاهش دهد: تحقیقات اولیه نشان می دهند که درمان با دم شیر و اکسی توسین ممکن است خطر از دست دادن خون پس از زایمان را در مقایسه با مصرف اکسی توسین به تنهایی کاهش دهد.
- ممکن است اضطراب و افسردگی را کاهش دهد: در حالی که یافته ها در این خصوص ناقص هستند، مطالعات اولیه روی انسان و موش کاهش علائم اضطراب و افسردگی را پس از مصرف روزانه عصاره دم شیر یا لئونورین تا 4 هفته نشان می دهند.
- ممکن است التهاب را کاهش دهد: مطالعات آزمایشگاهی و حیوانی نشان داده اند که لئونورین موجود در دم شیر دارای خواص ضد التهابی است. با این حال، این نتایج در انسان تایید نشده اند.
عوارض جانبی احتمالی
تحقیقات فعلی در مورد اثرات گیاه دم شیر در انسان محدود هستند. در نتیجه ایمنی گیاه و عوارض جانبی احتمالی آن به طور کامل شناخته نشده اند.
بر اساس یافته های اخیر، عوارض جانبی معمول ناشی از مصرف زیاد دم شیر شامل اسهال، خونریزی رحمی و درد معده است. همچنین با توجه به آن که دم شیر پتانسیل اثرگذاری بر ضربان و ریتم قلب را دارد، افرادی که از داروهای تنظیم کننده ضربان قلب مانند مسدود کننده های بتا استفاده می کنند و آنهایی که فشار خون پایینی دارند، باید قبل از استفاده از این مکمل با پزشک خود مشورت کنند.
علاوه بر این، نشان داده شده که گیاه مذکور با وارفارین که رقیق کننده خون است تداخل دارد و نباید توسط بیماران مصرف کننده این دسته از داروها استفاده شود، مگر به تجویز پزشک. در نهایت، به دلیل عدم وجود تحقیقات کافی و پتانسیل این گیاه برای تحریک انقباضات رحمی، به بانوان باردار و شیرده توصیه می شود که از مصرف گیاه خودداری کنند.
دوز مصرفی توصیه شده
از آنجایی که تحقیقات در زمینه تاثیر و میزان مصرف گیاه دم شیر روی انسان محدود است، در حال حاضر دوز توصیه شده مشخصی برای آن وجود ندارد. با این حال، آژانس دارویی اروپا (EMA) مصرف کمتر از 3 گرم عصاره پودری در روز را برای جلوگیری از عوارض جانبی احتمالی توصیه می‌کند.
دم شیر را می توان به صورت چای یا به شکل تنتور و کپسول مصرف کرد. هنگامی که این گیاه به عنوان چای مصرف شود، ترکیب آن با عسل، زنجبیل، لیمو، شکر یا سایر طعم های قوی می تواند تلخی آن را تا اندازه زیادی کم کند.
