به قلم : دکتر علی اکبر کرمی ؛ اورولوژیست، جراح و متخصص کلیه و مجاری ادراری
تحریریه زندگی آنلاین : هیپوگنادیسم (Hypogonadism) زمانی اتفاق می‌افتد که غدد جنسی شما هورمون‌های جنسی کمی تولید می‌کنند یا اصلاً هورمون‌های جنسی تولید نمی‌کنند. غدد جنسی عمدتاً در مردان بیضه و در زنان تخمدان هستند. هورمون‌های جنسی به کنترل ویژگی‌های جنسی ثانویه مانند رشد سینه در زنان، رشد بیضه در مردان و رشد موهای ناحیه تناسلی کمک می‌کنند. هورمون‌های جنسی نیز در چرخه قاعدگی و تولید اسپرم نقش دارند.
هیپوگنادیسم ممکن است به عنوان کمبود گناد نیز شناخته شود. هنگامی که در مردان اتفاق می‌افتد ممکن است به آن تستوسترون سرم پایین یا آندروپوز گفته شود.
اکثر موارد این وضعیت به درمان پزشکی مناسب پاسخ می‌دهند.
انواع هیپوگنادیسم چیست؟
دو نوع هیپوگنادیسم وجود دارد: اولیه و مرکزی.
هیپوگنادیسم اولیه
هیپوگنادیسم اولیه به این معنی است که شما به دلیل مشکل در غدد جنسی، هورمون‌های جنسی کافی در بدن خود ندارید. غدد جنسی شما همچنان پیام تولید هورمون‌ها را از مغز دریافت می‌کنند، اما قادر به تولید آن‌ها نیستند.
هیپوگنادیسم مرکزی (ثانویه)
در هیپوگنادیسم مرکزی، مشکل در مغز شما نهفته است. هیپوتالاموس و غده هیپوفیز شما که غدد جنسی شما را کنترل می‌کنند، به درستی کار نمی‌کنند.
بیشتربخوانید:
علل هیپوگنادیسم چیست؟
علل هیپوگنادیسم اولیه
علل هیپوگنادیسم اولیه عبارت‌اند از:
اختلالات خود ایمنی، مانند بیماری آدیسون و کم‌کاری پاراتیروئید
اختلالات ژنتیکی مانند سندرم ترنر و سندرم کلاین فلتر
عفونت‌های شدید، به ویژه اوریون که بیضه‌های شما را درگیر می‌کند
بیماری‌های کبد و کلیه
بیضه‌های نزول نکرده
هموکروماتوز، که زمانی اتفاق می‌افتد که بدن شما آهن زیادی جذب کند
قرارگیری در معرض تشعشع
جراحی در اندام‌های جنسی شما
علل هیپوگنادیسم مرکزی (ثانویه)
هیپوگنادیسم مرکزی ممکن است به دلایل زیر باشد:
اختلالات ژنتیکی، مانند سندرم کالمن (توسعه غیرطبیعی هیپوتالاموس)
عفونت‌ها از جمله HIV
اختلالات هیپوفیز
بیماری‌های التهابی، از جمله سارکوئیدوز، سل و هیستیوسیتوز
چاقی
کاهش وزن سریع
کمبودهای تغذیه‌ای
استفاده از آستروئیدها یا مواد افیونی
جراحی مغز
قرارگیری در معرض تشعشع
آسیب به غده هیپوفیز یا هیپوتالاموس شما
تومور در غده هیپوفیز یا نزدیک آن
بیشتربخوانید:
علائم هیپوگنادیسم چیست؟
علائم هیپوگنادیسم در زنان
علائمی که ممکن است در زنان ظاهر شود عبارت‌اند از:
عدم قاعدگی
رشد آهسته یا غایب سینه
گرگرفتگی
ریزش موهای بدن
عدم یا پایین بودن میل جنسی
ترشحات شیری از سینه‌ها
علائم هیپوگنادیسم در مردان
علائمی که ممکن است در مردان ظاهر شود عبارت‌اند از:
ریزش موهای بدن
از دست دادن عضلات
رشد غیرطبیعی سینه
کاهش رشد آلت تناسلی و بیضه‌ها
اختلال در نعوظ
پوکی استخوان
میل جنسی کم یا غایب
ناباروری مردانه
خستگی
گرگرفتگی
مشکل در تمرکز
بیشتر بخوانید:
هیپوگنادیسم چگونه تشخیص داده می‌شود؟
پزشک شما یک معاینه فیزیکی انجام میدهد تا تأیید کند که رشد جنسی شما در سطح مناسب برای سن شما است. آن‌ها ممکن است توده عضلانی، موهای بدن و اندام‌های جنسی شما را بررسی کنند.
آزمایش‌ها هورمونی
اگر پزشک شما فکر می‌کند که ممکن است هیپوگنادیسم داشته باشید، ابتدا سطح هورمون جنسی شما را بررسی می‌کند. برای بررسی سطح هورمون محرک فولیکول (FSH) و هورمون لوتئینه کننده به آزمایش خون نیاز دارید. غده هیپوفیز شما این هورمون‌های تولید مثل را می‌سازد.
اگر زن هستید، سطح استروژن خود را آزمایش خواهید کرد. اگر مرد هستید، سطح تستوسترون خود را آزمایش خواهید کرد. این آزمایش‌ها معمولاً در صبح زمانی که سطح هورمون شما در بالاترین حد است انجام می‌شود. اگر مرد هستید، پزشک ممکن است برای بررسی تعداد اسپرم شما آزمایش مایع منی را نیز تجویز کند. هیپوگنادیسم می‌تواند تعداد اسپرم شما را کاهش دهد.
پزشک شما ممکن است آزمایش‌های خون بیشتری را برای کمک به تأیید تشخیص و رد هر گونه علل زمینه‌ای تجویز کند.
سطح آهن می‌تواند بر هورمون‌های جنسی شما تأثیر بگذارد. به همین دلیل، پزشک ممکن است سطوح بالای آهن خون را که معمولاً در هموکروماتوز دیده می‌شود، بررسی کند.
همچنین ممکن است پزشک بخواهد سطح پرولاکتین شما را اندازه‌گیری کند. پرولاکتین هورمونی است که رشد سینه و تولید شیر مادر را در زنان تقویت می‌کند، اما در هر دو جنس وجود دارد.
پزشک ممکن است سطح هورمون تیروئید شما را نیز بررسی کند. مشکلات تیروئید می‌تواند علائمی مشابه هیپوگنادیسم ایجاد کند.
تست‌های تصویربرداری
تست‌های تصویربرداری نیز می‌توانند در تشخیص مفید باشند. سونوگرافی از امواج صوتی برای ایجاد تصویری از تخمدان‌ها و بررسی هرگونه مشکل از جمله کیست تخمدان و سندرم تخمدان پلی کیستیک استفاده می‌کند.
پزشک ممکن است برای بررسی وجود تومور در غده هیپوفیز، MRI یا سی تی اسکن را نیز تجویز کند.
راه‌های درمان هیپوگنادیسم چیست؟
درمان هیپوگنادیسم زنان
اگر شما زن هستید، درمان شما شامل افزایش میزان هورمون‌های جنسی زنانه شما خواهد بود.
اگر هیسترکتومی کرده باشید، اولین خط درمان شما احتمالاً استروژن درمانی خواهد بود. یک ورق قرص می‌تواند استروژن مکمل را تجویز کند.
از آنجایی که افزایش سطح استروژن می‌تواند خطر ابتلا به سرطان آندومتر را افزایش دهد، اگر هیسترکتومی نکرده باشید، ترکیبی از استروژن و پروژسترون به شما داده می‌شود. در صورت مصرف استروژن، پروژسترون می‌تواند خطر ابتلا به سرطان آندومتر را کاهش دهد.
سایر درمان‌ها می‌توانند علائم خاصی را هدف قرار دهند. اگر میل جنسی کاهش یافته است، ممکن است دوزهای پایین تستوسترون دریافت کنید. اگر دچار بی‌نظمی قاعدگی یا مشکل در بارداری هستید، ممکن است تزریق هورمون کوریوگونادوتروپین انسانی یا قرص‌های حاوی FSH برای تحریک تخمک‌گذاری دریافت کنید.
درمان هیپوگنادیسم مردانه
تستوسترون یک هورمون جنسی مردانه است. درمان جایگزینی تستوسترون یک درمان پرکاربرد برای هیپوگنادیسم در مردان است. شما می‌توانید درمان جایگزینی تستوسترون را با موارد زیر دریافت کنید:
تزریق
قرص
ژل
پاستیل
تزریق هورمون آزاد کننده گنادوتروپین ممکن است باعث بلوغ شود یا تولید اسپرم شما را افزایش دهد.
درمان هیپوگنادیسم در مردان و زنان
اگر هیپوگنادیسم به دلیل وجود تومور در غده هیپوفیز باشد، درمان برای مردان و زنان مشابه است. درمان برای کوچک کردن یا برداشتن تومور ممکن است شامل موارد زیر باشد:
تابش – تشعشع
دارو
عمل جراحی
چشم انداز بلندمدت چیست؟
هیپوگنادیسم یک بیماری مزمن است که ممکن است نیاز به درمان مادام‌العمر داشته باشد، مگر اینکه ناشی از یک بیماری قابل درمان باشد. همچنین در نظر داشته باشید که در صورت توقف درمان ممکن است سطح هورمون جنسی شما کاهش یابد.
