هفته نامه صدا - امیرمحمد باقری: نخستین گروه مسافران در سال 2023 راهی مریخ خواهندداشت و باقی عمر خود را در مریخ سپری می کنند.
پروژه «مارس یک» توسط سازمانی به همین نام با هدف استقرار بشر روی سیاره سرخ با استفاده از ترکیبی از تکنولوژی های موجود و قابل استفاده در سراسر جهان آغاز به کار کرده است. این سازمان قصد دارد ماجراجویی چندین ساله خود را از طریق نمایش برنامه ای تلویزیونی از تمام لحظات این پروژه با تمامی جهان به اشتراک بگذارد. شرکت هلندی MarsOne ثبت نام اولیه از داوطلبان حضور در سفر بی بازگشت به مریخ را اواخر سال شمسی گذشته آغاز کرد.
براساس اعلام مسئولین این شرکت، پیش از شروع رسمی برنامه انتخاب داوطلبان، بیش از هزار درخواست برای حضور در این سفر دریافت شده بود. پذیرش اولیه داوطلبان از 8 ژانویه 2013 آغاز شد و فرآیند انتخاب جهانی داوطلبان از طریق برنامه های تلویزیونی انجام شد. این طرح تنها مختص دانشمندان یا خلبانان سابق جت های جنگی نیست و تمامی افراد علاقه مند با حداقل 18 سال سن می توانند داوطلب حضور در جمع پیشگامان مستعمره مریخ (MarsColonypioneer) باشند.
چرا مریخ؟
دلیل انتخاب مریخ آن است که پس از زمین، قابل سکونت ترین سیاره در منظومه شمسی محسوب می شود. خاک این سیاره حاوی آب است و هوای نسبتا مناسبی دارد؛ نور کافی خورشید امکان استفاده از پنل های خورشیدی را فراهم و لایه نازک جو نیز یک لایه محافظ در برابر پرتوهای کیهانی و نور خورشید ایجاد می کند. ریتم شبانه روز آن نیز شباهت زیادی به زمین دارد و هر روز در این سیاره 24 ساعت و 39 دقیقه و 35 ثانیه است.
مهلت ارسال درخواست ها برای سفر بدون بازگشت به مریخ تا آگوست 2013 بود، بهره هوشی مناسب و سلامت کامل جسمی و روحی را از جمله شروط اصلی برای ثبت نام اولیه در این طرح عنوان کرده بودند. هدف نهایی در این طرح، انتخاب 24 تا 40 فضانورد دوره دیده است تا پس از هفت سال تمرین و آماده سازی، در گروه های چهار نفری هر دو سال یک بار راهی سیاره سرخ شوند.
سفری بی پایان
افرادی که در فهرست نهایی ساکنان آینده مریخ قرار می گیرند، اطمینان دارند که هرگز به زمین باز نخواهندگشت؛ در این شرایط مریخ به سکونتگاه همیشگی و محل زندگی، کار و مرگ آنها تبدیل می شود. سفر به مریخ حدود هفت ماه به طول می انجامد.
این گروه در مدت حضور در تمرینات روی زمین و زندگی بر سطح سیاره سرخ در استخدام شرکت MarsOne خواهندبود. نخستین تجهیزات مورد نیاز برای احداث کلونی طی سال های 2016 تا 2021 میلادی به مریخ ارسال خواهدشد و در سال 2018 نیز یک مریخ نورد برای انجام تحقیقات تکمیلی راهی سیاره سرخ می شود.
«لانس دورپ» بنیانگذار شرکت MarsOne درباره این طرح گفت: نخستین گروه مسافران در سال 2023 راهی مریخ خواهندشد و باقی عمر خود را در کلونی ها های احداث شده روی سیاره سرخ سپری خواهندکرد. نوربرت کرافت از محققان سابق ناسا و مدیر پزشکی پروژه نیز اصلی ترین چالش پیش رو برای عملی شدن این طرح را نحوه تعامل و همکاری اعضا در طول سفر بسیار طولانی از زمین تا مریخ و پس از آن زندگی تا آخر عمر بر سطح سیاره سر عنوان می کند. دکتر جرارد هوفت، برنده جایزه نوبل و برایان انکه، مفسر موسسه تحقیقاتی ساوث وست، از مشاوران برجسته این پروژه هستند.
براساس اعلام شرکت هلندی MarsOne، بیش از 165 هزار درخواست برای سفر بی بازگشت به مر یخ تاکنون به ثبت رسیده است. پروژه سفر بی بازگشت به مریخ شامل انتقال تجهیزات و چند مریخ نورد برای احداث پایگاه اولیه جهت استقرار نخستین گروه از ساکنان آینده مریخ است.
گروه نخست، متشکل از چهار زن و مرد از قاره های مختلف جهان، پس از انتخاب و گذراندن دوره های نهایی آموزش تا سال 2023 راهی سیاره سرخ خواهندشد. به دلیل نبود فناوری های مورد نیاز برای انجام سفر بازگشت از مریخ، هزینه های بالای سفر و مشکلات تامین سوخت، داوطلبان نهایی، بلیت یک طرفه به سمت مریخ دریافت خواهندکرد.
شرایط زندگی
این نامزدها چند ماه تا دو سال در انزوا و در تاسیساتی شبیه سازی شده نگاه داشته می شوند تا نحوه پاسخ آنها به زندگی در فضای بسته همراه با سه نفر دیگر مورد بررسی قرار گیرد. طی این مدت فضانوردان تمرین های فیزیکی بسیاری انجام می دهند، چرا که طی هشت ماه سفر تا مریخ آنها نمی توانند دوش بگیرند و تنها از غذاهای خشک شده، کنسروی و فریزشده استفاده می کنند؛ از این رو سه ساعت در روز باید ورزش کنند تا بتوانند جرم ماهیچه های خود را حفظ کنند.
هوای مریخ به نوعی است که ساکنان نمی توانند بدون یک لباس فضایی بیرون بروند. در این سیاره گیاه رشد نمی کند اما ساکنان محصولات خود را در کابین هایشان رشد می دهند تا غذایشان تامین شود.
مراحل سفر
مرحله 1- استفاده از ایستگاه فضایی بین المللی همراه با شرکایی همچون Space, Orbital ATK، Boeing و... به عنوان یک بستر آزمایشی جهت اثبات توانایی های اکتشافی در صنعت هوا و فضا؛ در حال حاضر نیز ما در حال همین مرحله هستیم.
مرحله 2- این مرحله اندکی بلندپروازانه است؛ چرا که بین سال های 2018 تا 2025 تعداد 6 آزمایش مهم انجام خواهدگرفت.
در ابتدا ناسا قصد دارد که سیستم جدید پرتاب موشک خود با نام SLS، به عنوان یک راکت 100 متری را جهت رقابت با موشک های فضایی Satum V راه اندازی کند. اگر پرتاب فضاپیمای اورین با موفقیت آزمایش شد، آژانس فضایی ناسا راه اندازی تعداد 5 سیستم از SLSها را ادامه خواهدداد.
یکی از آنان، به پرتاب فضاپیمای Europa Clipper و ماموریت کلیپر اروپا اختصاص دارد که طی آن آژانس فضایی ناسا، فضاپیمای مخصوص کلیپر را به قمر اروپا اعزام می کند. در این ماموریت، ناسا قصد دارد شانس وجود حیات در قمر یخی سیاره مشتری و اقیانوس زیرسطحی آن را مورد آزمایش قرار دهد. 4 ماموریت دیگر، به منظور ساخت دروازه سفر به اعماق فضا اختصاص خواهدداشت. دروازه اعماق فضا (Deep Space Gateway) در مدار کره ماه و در مکانی بین زمین و ماه، به عنوان یک ایستگاه فضایی جدید راه اندازی خواهدشد. در این ماموریت، تعداد 4 فضانورد به سر هم کردن قطعات آن در فضا کمک خواهندکرد. ویلیام گرستنمایر در مورد این دروازه فضایی می گوید:
از این دروازه می توان برای ماموریت های روباتیک یا انسانی جهت سفر به سطح ماه استفاده کرد. همچنین دروازه اعماق فضا، می تواند موجب تسهیل در سفرهای فراتر از کره ماه و سایر مقاصد منظومه شمسی شود.
مرحله 3- آغاز عملیات سفر انسان به مریخ در ایستگاه فضایی ماه در سال 2027. سپس بین سال های 2028 یا 2029، تعداد 4 فضانورد خوش شانس، 400 روز را در داخل یک فضاپیمای لوله ای شکل و درحال گردش به دور کره ماه سپری خواهندکرد. این آزمایش به منظور اطمینان از عملکرد فضاپیمای مخصوص انتقال و عدم وجود مشکلات احتمالی برای سفر به مریخ خواهدبود.
مرحله 4- سال 2030 و با فرض اینکه سیستم انتقال و خدمه هیچ مشکلی را احساس نکرده اند، آخرین سیستم پرتاب موشکی ناسا (SLS)، فضاپیما را همراه با سوخت و 4 فضانورد، به سمت مریخ پرتاب می کند. آنان، اولین سفر انسان به مریخ را به گونه ای تاریخی رقم خواهندزد! در این پرواز که به مدت 2 تا 3 سال به طول می انجامد، فضانوردان بازدیدی از سیاره زهره و احتمالا یک اقامت کوتاه در مدار مریخ را تجربه خواهندکرد.
لازم به ذکر است که به محض ترک کردن فاصله بین زمین و ماه (آغاز ماموریت)، امکان خروج اضطراری تحت هیچ شرایطی برای فضانوردان وجود نخواهدداشت.
مرحله 5- این مرحله، پس از اتمام ماموریت بوده و هنوز جزییات آن ناپیداست. در سال 2033 میلادی و با پایان ماموریت اولیه، آژانس فضایی ناسا قصد دارد ماموریت های روباتیکی و در نهایت، اعزام گروهی از انسان ها به سطح سیاره مریخ را عملی کند.
با شرایط توصیفی، بسیاری گفته اند ترجیح می دهند یک پا نداشته باشند اما در چنین سفری قدم بگذارند و در سیاره ای سرد زندگی کنند و برای همیشه از دوستان و خانواده خود خداحافظی کنند!
سالیجان شریپف، فضانورد مسلمان روس که سال گذشته به ایران سفر کرده بود، در پاسخ به این سوال که آیا در مدت اقامت در فضا غیر از خانواده و نزدیکان خود برای چیز دیگری هم در زمین دلتنگ شده یا نه، گفته است: «ماه اول حضور در فضا که همه چیز برای انسان تازگی دارد و کارهای زیادی برای انجام دادن هست، بسیار خوب است ولی به تدریج دلتنگی به سراغ انسان می آید. دلتنگی هایی که من تجربه کردم به حدی است که فکر نمی کنم هیچ گاه انسانی حاضر باشد برای سفر بدون بازگشت به مریخ و سیارات دور داوطلب شود.»
مشکلات
اگر منتخبان نهایی به مریخ فرستاده شوند، باید در ابتدا از پروازی که هفت ماه طول خواهدکشید و فرودی که بسیار مشکل خواهدبود، جان سالم به در برند. همچنین باید از اثرات تشعشعات رادیواکتیو قوی در حین این سفر نیز در امان بمانند. با طی شدن این دو مرحله اگر زنده بمانند، سیاره ای خشک با میانگین دمای 63- درجه و انتظار این فضانوردان آماتور است. جو مریخ هم به طور عمده از دی اکسید کربن تشکیل شده که برای انسان مضر است.
این برنامه تا به حال با انتقادات زیادی مواجه شده است ولی یک پشتیبان معروف هم دارد. «گرارد ت. هوفت» برنده هلندی جایزه نوبل فیزیک از این برنامه حمایت کرده است. تا به حال فقط روبات های بدون سرنشین به مریخ فرستاده شده اند. نوامبر سال گذشته میلادی سازمان فضانوردی هند برنامه پرواز به مریخ را تاسیس کرد. یک سال پیش از آن نیز سازمان ناسا کاوشگر «کنجکاوی» را به مریخ فرستاده بود.
حضور 70 ایرانی
در پی اعلام این فراخوان هزاران نفر از سراسر جهان برای حضور در این ماموریت اعلام آمادگی کرده اند که در بین آنها بیش از 70 ایرانی نیز حضور دارند. سازمان خصوصی و غیرانتفاعی هلندی MarsOne با هدف ساخت سکونتگاه انسانی بر سطح سیاره مریخ تاسیس شده است؛ در سال 2011 اعضای بنیاد MarsOne گرد هم آمدند و برنامه استراتژیکی برای فرستادن انسان به مریخ تدوین کرده اند. این مسافران فضایی هرگز به زمین باز نمی گردند، آنها زندگی خود را در مریخ خاتمه می دهند.
این بلیت یک طرفه به مریخ ماموریت را ممکن می کند، هزینه را کاهش می دهد و از سوی دیگر باید درنظر گرفت که هنوز هیچ فناوری برای بازگشت به زمین از مریخ وجود ندارد. این شرکت اعلام کرده در حال حاضر به هیچ فناوری جدیدی برای فرود انسان روی مریخ نیازی نیست. بودجه پیش بینی شده برای این پروژه شش میلیارد دلار است که حدود 66 درصد هزینه ها تنها به ارسال و فرود فضاپیمای حامل ساکنان مریخ اختصاص دارد.
فضای اختصاص یافته به هر فضانورد در داخل کپسول ها 50 متر مربع است و 200 مترمربع فضای داخلی نیز به اتاق خواب، محوطه کار، اتاق نشیمن و واحدهای پرورش گیاهان اختصاص یافته است. فضانوردان هنگام ترک محل سکونت خود و برای در امان ماندن از پرتوهای کیهانی باید از لباس های ویژه (Mars Suit) استفاده کنند.
ساکنان آینده مریخ در طول زندگی شان به صورت روزانه و مستمر گزارش هایی را به مراکز کنترل زمینی ارسال می کنند و نحوه زندگی و کشفیات خود را با ساکنان زمین به صورت زنده و مستقیم به اشتراک می گذارند. نخستین ساکنان انسانی مریخ به طور قطع به تولید مثل نیز فکر خواهندکرد؛ پزشکان تاکید می کنند که دیدگاه روشنی نسبت به احتمال باردار شدن و زایمان در شرایط گرانش ضعیف مریخ که 38 درصد گرانش زمین است، ندارند.
مهم ترین چالش
محققان اصلی ترین چالش پیش رو برای عملی شدن این طرح را نحوه تعامل و همکاری اعضا در طول سفر بسیار طولانی از زمین تا مریخ و پس از آن زندگی تا آخر عمر بر سطح سیاره سرخ عنوان می کنند. گرانش مریخ که تنها 38 درصد گرانش زمین است، چالش دیگری است که به احتمال قوی باعث تغییرات فیزیولوژکی بدن از جمله کاهش تراکم استخوانی، ضعف عضلانی و مشکلات گردش خون می شود. بیماری ها و مشکلات حاد پزشکی نیز در مریخ قابل درمان نیست؛ همچنین اگر لباس مخصوص فضانوردان در محیط خارج از کپسول ها صدمه ببیند، احتمال مرگ فرد وجود دارد.
ماموریت ارسال انسان به این سیاره می تواند حیات بالقوه در مریخ را نیز تهدید کند. هر انسانی که قدم بر سطح سیاره مریخ بگذارد، بیش از 100 تریلیون میکروب به همراه خواهدداشت که می تواند ارگانیسم های احتمالی موجود در مریخ را نابود کند.
