اعتماد: افت ۴ میلیارد دلاری تراز تجاری/ ارزش دلاری صادرات ایران به کمترین میزان سه سال اخیر رسید

اعتماد نوشت: با وجود اینکه جزییاتی از آمار تجارت خارجی ایران در نیمه اول امسال منتشر نشده، اما روز گذشته، رییس کل گمرک ایران، وضعیت صادرات و واردات در 6 ماهه ابتدایی امسال را تشریح کرد. در خبری که روابط عمومی گمرک ایران منتشر کرده مشخص شده که با وجود افزایش نزدیک به 24 درصدی ارزش «وزنی» کالای صادراتی ایران در نیمه اول امسال نسبت به نیمه اول سال گذشته، اما ارزش دلاری نسبت به بازه زمانی مشابه در سال گذشته پایین آمده است.

 

آمار‌های ارایه‌شده نشان می‌دهد که حجم تجارت خارجی کشور دچار کاهش شدید شده که تاثیر خود را روی «کسری تجاری» کشور گذاشته است. چنانکه کسری تجاری کالا‌های غیر نفتی ایران در نیمه نخست امسال نسبت به نیمه نخست سال گذشته به اندازه 4 میلیارد دلار بدتر شده است. کسری تجاری از تفاضل صادرات به واردات به دست می‌آید. این شاخص به نوعی نشان‌دهنده «وزن تجاری» یک کشور است.

 

اگر کسری تجاری منفی باشد؛ حاکی از این است که وزن واردات نسبت به صادرات بالاتر بوده و ارز بیشتری برای تامین کالا استفاده شده است. برعکس، زمانی که کسری تجاری مثبت است؛ نشانگر ورود ارز به کشور و رشد بخش واقعی اقتصاد است. به نقل از رییس کل گمرک ایران، ارزش دلاری صادرات در 6 ماهه ابتدایی سال 1402 به 24 میلیارد و 144 میلیون دلار رسیده است. این آمار نشان می‌دهد ارزش دلاری صادرات کالا‌های غیر نفتی ایران در نیمه نخست امسال نسبت به موقعیت مشابه خود در سال گذشته بیش از 42 درصد افت کرده است. به‌طوری‌که به کمترین میزان خود در سه سال اخیر رسیده است.

 

روند ارزش دلاری صادرات از 6 ماهه نخست سال 1388 تا همین بازه در سال جاری نشان می‌دهد دو رکورد صادراتی در سال‌های 92 و 1401 ثبت شده است. رکورد صادراتی ثبت‌شده در سال گذشته با 42 میلیارد دلار بالاترین سطح ارزش دلاری صادرات در 6 ماهه‌های نخست بازه زمانی بررسی شده بوده است. از سوی دیگر کمترین میزان صادرات کشور مربوط به سال 98 بوده که ارزش دلاری صادرات در نیمه نخست این سال به 12 میلیارد و 330 میلیون دلار رسیده است.

 

آمار اعلام‌شده از میزان ارزش دلاری واردات کشور در نیمه نخست امسال نیز نشان می‌دهد این شاخص از 44 میلیارد و 390 میلیون دلار در نیمه نخست سال گذشته به 30 میلیارد و 443 میلیون دلار در 6 ماهه ابتدایی امسال رسیده است. به عبارت دیگر در این مدت ارزش دلاری واردات کشور بیش از 31 درصد کاهش یافته و به حداقل خود در 5 سال اخیر رسیده است.

 

روند ارزش دلاری واردات از 6 ماهه‌های ابتدایی 14 سال گذشته نشان از دو رکورد مهم در سال‌های 98 و 1401 در کشور دارد. طبق آمار‌ها بالاترین سطح ارزش دلاری واردات در این بازه زمانی متعلق به سال 88 بوده و پس از آن در سال گذشته بیشترین ارزش وارداتی کشور در شش‌ماهه نخست سال رخ داده است. در سمت دیگر ماجرا کمترین میزان واردات در 14 سال گذشته قرار دارد که مربوط به سال 1392 می‌شود. میزان واردات در این سال 19 میلیارد و 840 میلیون دلار گزارش شده است.

 

از میزان صادرات و واردات یک کشور متغیر مهم دیگری استخراج می‌شود که برای بررسی بهتر عملکرد بازرگانی کشور‌ها اهمیت دارد. این متغیر ارزش تجارت خارجی است که از مجموع ارزش صادرات و واردات یک کشور به دست می‌آید. این متغیر نشان می‌دهد کل میزان تجارت یک کشور با دنیا چه میزان بوده است.

طبق گفته‌های رییس کل گمرک کشور، حجم تجارت خارجی در نیمه نخست امسال به بیش از 54 میلیارد دلار رسیده که نسبت به نیمه نخست سال گذشته 36.8 درصد افت کرده است. آمار‌ها حاکی از آن است که حجم تجارت کشور به کمترین میزان خود در 6 ماهه‌های ابتدایی پنج سال گذشته رسیده است.

 

روند ارزش تجارت خارجی کشور در نیمه نخست سال‌ها در 14 سال گذشته نشان می‌دهد در سال 1401 بیشترین حجم تجارت خارجی کشور در سال‌های اخیر اتفاق افتاده است. ارزش صادرات در این سال بیش از 86 میلیارد دلار بوده که از حجم تجارت خارجی در زمان برجام نیز بیشتر بوده است.

طبق یافته‌ها، میزان تراز تجاری کشور در نیمه نخست امسال به منفی 6 میلیارد و 300 میلیون دلار رسیده که نسبت به 6 ماهه ابتدایی سال گذشته 4 میلیارد دلار بدتر شده است. به بیان دیگر در 6 ماهه ابتدایی سال جاری ارزش واردات کشور حدود 6 میلیارد دلار بیشتر از ارزش صادرات بوده و بالاترین کسری تجاری شش‌ماهه ایران را در سه سال اخیر رقم زده است.

 

اگر روند 14 ساله تراز تجاری کشور را در نیمه نخست سال‌ها بررسی کنیم بهترین وضعیت تراز تجاری کشور متعلق به سال 92 بوده است. در این سال میزان صادرات کشور 11.7 میلیارد دلار بیشتر از میزان واردات بوده است. در سمت مقابل نامناسب‌ترین وضعیت تراز تجاری با منفی33.4 میلیارد دلار مربوط به سال 1388 بوده است.

اگر گوشی تلفن همراه را که همواره یکی از پرتقاضاترین کالا‌های وارداتی محسوب می‌شود؛ کنار بگذاریم، حجم عظیمی از واردات ایران به کالای خوراکی و نهاده‌هایی که در نهایت برای کالای خوراکی استفاده می‌شود، اختصاص دارد. در واقع این کالاها، جزو رده کالای اساسی قرار می‌گیرند.

 

در نیمه اول امسال 11 میلیون تن انواع کالا‌های اساسی به ارزش 9 میلیارد و 100 میلیون دلار وارد کشور شده که با اختصاص 62.47 درصد از وزن و 29.95 درصد از ارزش کل واردات در مقایسه با مدت مشابه سال قبل افزایش 1.5 درصدی در وزن و کاهش 6.14 درصدی در ارزش داشته است.

 

رییس کل گمرک ایران با اشاره به اینکه بیشترین افزایش ارزش کالا‌های وارداتی در بین 10 قلم عمده به ترتیب شامل روغن خام سویا با رشد 188.53 درصدی، جو با رشد 1374.74 درصدی و گوشی‌های تلفن همراه با رشد 134.94 درصدی بوده است، در خصوص بیشترین کاهش ارزش کالا‌های وارداتی در بین 10 قلم عمده در این مدت گفت: برنج با 49.78 درصد، گندم با 49.23 درصد و روغن پالم با 12.70 درصد بیشترین کاهش را دارا بودند.

بخش بزرگی از صادرات ایران را هم کالا‌های وابسته به نفت، گاز و پتروشیمی‌ها تشکیل می‌دهند که در رده «کالای غیرنفتی» قرار می‌گیرند و مشخص نیست چه زمانی قرار است این روند تغییر کند.

 

در بین اقلام عمده کالا‌های صادراتی بیشترین افزایش به لحاظ ارزش در این مدت به گاز طبیعی مایع‌شده با 124.79 درصد، گاز‌های نفتی و هیدروکربور‌های گازی شکل مایع‌شده با 49.27 درصد و اوره با 41.12 درصد و بیشترین کاهش در ارزش کالا‌های صادراتی به متانول با 23.53 درصد، پروپان مایع‌شده با 18.84 درصد و میلگرد با 12.57 درصد اختصاص داشته است.