تازه‌ترین یافته‌های حاصل از بزرگترین مطالعه کوهورت خاورمیانه که توسط تیمی از دانشمندان ایرانی در حال اجراست، حاکیست زنگ خطر شیوع بی‌صدای کم‌کاری کلیه در کشور به صدا درآمده و ایران به شدت نیازمند اطلاع‌رسانی وسیع به مردم در این زمینه است.
به گزارش دیده‌بان علم ایران، جمعی از دانشمندان علوم پزشکی ایران به سرپرستی دکتر رضا ملک‌زاده، استاد ممتاز دانشگاه علوم پزشکی تهران، عضو فرهنگستان علوم پزشکی و مجری مطالعه بزرگ کوهورت گلستان – بزرگترین مطالعه آینده‌نگر خاورمیانه که از سال 83 تا کنون، بیش از 50 هزار ایرانی را با هدف بررسی عوامل خطر سرطانها و سایر بیماریهای مزمن در شمال شرق ایران مورد بررسی و پیگیری قرار داده است – در مطالعه اخیر خود بر روی 11 هزار شرکت‌کننده بالای 40 سال شامل 43 درصد مرد و 57 درصد زن، دریافتند: حدود 24درصد افراد، دچار کم کاری کلیه هستند و در 4 درصد این افراد، کم کاری کلیه بسیار شدید است و به دیالیز نیاز دارند.
دکتر رضا ملک‌زاده، مجری مطالعه prevalence and determinants of chronic kidney disease in northeast of iran : Result of the Golestan Cohort study در گفت‌و‌گو با دیده‌بان علم ایران درباره یافته‌های این پژوهش که در مجله معتبر PLOS ONE منتشر شده است، گفت: بروز بیماریهای مزمن کلیه، به عنوان یکی از عوامل مرگ و میر در دنیا به شدت رو به افزایش است. شروع تخریب کلیه می‌تواند بدون علامت باشد و متاسفانه با توجه به ظهور دیرهنگام علائم بیماری مزمن کلیوی ، اغلب بیماران در مراحل پیشرفته به پزشک مراجعه می‌کنند.
دانشمند پراستناد علوم پزشکی ایران افزود: بررسی‌های ما در مطالعه یاد شده بر روی 11 هزار نفر ، نشان داد شیوع کم کاری کلیه در زنان، بسیار بیشتر از مردان است و بر اساس نتایج حاصله، شیوع کم‌کاری کلیه با بالا رفتن سن، افزایش پیدا می‌کند. همچنین شیوع این بیماری در بین شهرنشینان و افراد کم سواد، بیشتر است.
لزوم رستاخیز اطلاع‌رسانی درباره شیوع کم‌کاری کلیه در ایران
استاد برجسته دانشگاه علوم پزشکی تهران، آمار شیوع کم کاری کلیه در ایران را نسبت به کشورهای توسعه‌یافته بیشتر دانست و با هشدار درباره ادامه این روند، توضیحی نیز درباره علل شیوع این بیماری ارائه کرد و گفت: یافته‌های مطالعه کوهورت گلستان درباره میزان آگاهی مردم از سه بیماری دیابت، فشار خون و کلیوی نیز نشان داده است که سطح آگاهی جمعیت مورد مطالعه، درباره دو بیماری دیابت و فشار خون بسیار بالاتر از بیماری کلیوی است و آموزش‌های طولانی مدت در مورد دیابت و فشار خون، تا حدود زیادی، تاثیرات خود را از جنبه‌های پیشگیری و درمان گذاشته و در مورد بیماری کلیوی بسیار نیازمند آموزش و اطلاع‌رسانی هستیم.
افزایش 30 درصدی شانس افراد چاق در ابتلا به کم‌کاری کلیه
به گفته دکتر ملک‌زاده، چاقی از عوامل خطر شناخته شده کم کاری کلیه، طبق این بررسی است و نتایج مطالعه آنها نشان داده است که چاقی به تنهایی خطر کم‌کاری کلیه را تا بیش از 30 درصد افزایش می‌دهد و البته خطر آن در مردان به میزان چشمگیری بیشتر از زنان است.
وی با بیان این که چاقی جمعیت ایران به مرز 20 درصد رسیده است و متاسفانه حدود 80 درصد ایرانی‌ها تحرک کافی ندارند، کم تحرکی مردم را یکی از مشکلات جدی بهداشتی در ایران دانست و گفت: نزدیک به 70 درصد ایرانی‌ها چاق و یا دارای اضافه وزن هستند.
فشار خون، عامل افزایش 50 درصدی احتمال ابتلا به کم‌کاری کلیه
دکتر ملک‌زاده در ادامه، پرفشاری خون را از عوامل مهم خطری دانست که احتمال ابتلا به کم کاری کلیه را به طور متوسط تا بیش از 50 درصد افزایش می‌دهد.
وی با یادآوری این که نیمی از ایرانیان در سن 55 سالگی دچار فشار خون هستند ، این نکته مهم را مورد تاکید قرار داد که هرچه متوسط فشارخون و وزن با سرعت بیشتری افزایش پیدا کند، خطر کم‌کاری کلیه‌ها نیز افزایش می‌یابد. بنابراین اگر افراد، قادر به کاهش فشارخون و وزن نیستند ، دست کم می‌توانند مانع افزایش فشار خون و وزن شده و از خطر کم‌کاری کلیوی بکاهند.
شمار مبتلایان به فشار خون در ایران به مرز 10 میلیون نفر رسیده است
مجری مطالعه بزرگ کوهورت گلستان در ادامه، با اشاره به نتایج بزرگترین مطالعه جهان در زمینه فشار خون که با همکاری سازمان بهداشت جهانی و صدها پژوهشگر جهان و ایران در امپریال کالج لندن در انگلستان انجام شده و وی نیز در این مطالعه، همکاری داشته است، گفت: نتایج این مطالعه نشان داد تعداد مبتلایان فشار خون بالا در دنیا به یک میلیارد و 130 میلیون نفر رسیده و شمار مبتلایان طی 40 سال گذشته بیش از دو برابر شده است؛ در این بین تعداد ایرانیان مبتلا به فشار خون در سال 2015 نیز به مرز 10 میلیون نفر ( 9 میلیون و 700 هزار نفر ،بیش از 5 میلیون و 200 هزار نفر مرد و بیش از 4 میلیون و 500 هزار نفر زن) رسید و این درحالیست که تعداد افراد مبتلا به فشار خون در ایران در سال 1975، 4 میلیون نفر (2 میلیون و 100 هزار مرد و یک میلیون و 900 هزار زن) بوده است.
وی در عین حال، این نکته را نیز مورد تاکید قرار داد که نظام بهداشت و سلامت ایران، در زمینه کنترل فشارخون موفق عمل کرده است و سیاست‌هایی که تاکنون در این زمینه به اجرا درآمده، صحیح بوده‌اند؛ چرا که سطح آگاهی مردم نسبت به عوامل و عوارض فشار خون به شدت بالا رفته و شیوع فشار خون در ایران از اکثر کشورهای همسایه و خاورمیانه پایین‌تر است.
نقش 50 درصدی دیابت و بیماریهای قلبی و عروقی در شانس ابتلا به کم‌کاری کلیه
دکتر بهروز برومند، استاد دانشگاه علوم پزشکی ایران، فوق تخصص بیماریهای کلیه و از همکاران اصلی مطالعه حاضر نیز در گفت‌و‌گو با دیده‌بان علم گفت: بر اساس بررسی‌های انجام شده در این مطالعه ، سابقه دیابت و بیماریهای قلبی و عروقی، خطر کم کاری کلیه را تا 50 درصد افزایش می‌دهد.
به گفته عضو انجمن جهانی نفرولوژی، پایین بودن چربی‌های مفید خون هم، شانس کم کاری کلیه را تا 36 درصد افزایش می‌دهد.
پیشگام دانش بیماریهای کلیه و نفرولوژی ایران، به شمار افراد مبتلا به دیابت در کشور اشاره کرد و گفت: 10 درصد افراد در کشور، مبتلا به دیابت و 25 درصد در مرحله پیش دیابت هستند که این هشداری جدی برای نظام سلامت در کشور است.
بروز بیماریهای کلیوی در استانهای مختلف
دکتر برومند، در ادامه با اشاره به مطالعات انجام شده در ایران گفت: بروز بیماریهای کلیوی در استانهای مختلف بین 6 تا 15 درصد است و بررسی ساکنان استان گلستان در مطالعه کوهورت نیز نشان می‌دهد میزان بروز بیماری کلیوی 4٫6 درصد است.
استاد دانشگاه علوم پزشکی ایران خاطرنشان کرد: افراد بالای 50 سال در این مطالعه، بیماری متوسط تا پیشرفته کلیه (مراحل 3 تا 5) دارند.
افزایش 24 درصدی خطر کم‌کاری کلیه با مصرف تریاک
دکتر نوبخت حقیقی، فوق تخصص بیماریهای کلیه، استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و از همکاران اصلی مطالعه prevalence and determinants of chronic kidney disease in northeast of iran : Result of the Golestan Cohort study نیز در گفت‌و‌گو با دیده‌بان علم به یکی دیگر از یافته‌های تازه و مهم در مطالعه خود و همکارانش در نمونه‌های مورد بررسی اشاره کرد و گفت: نتایج این بررسی‌ها حاکیست مصرف تریاک با افزایش خطر کم کاری کلیه ارتباط دارد؛ به طوری که، مصرف مرتب تریاک، خطر کم کاری کلیه را تا 24 درصد افزایش می‌دهد.
این یافته در مطالعه دکتر ملک‌زاده، دکتر برومند ، دکتر نوبخت حقیقی و همکارانشان در حالی هشداردهنده است که ایران نخستین کشور جهان در مصرف تریاک ، تحت تاثیر باورهای غلط است و استان گلستان نقطه داغ مصرف تریاک در ایران به شمار می‌رود.
یک غربالگری ساده برای جلوگیری از خطر مرگ
دکتر نوبخت حقیقی، عضو فرهنگستان علوم پزشکی با هشدار نسبت به شیوع کم‌کاری بی‌صدا و بدون علامت کلیه در ایران و نیز خطر شیوع نسبتا بالای این بیماری در منطقه گلستان، بر آگاه کردن مردم ، پزشکان و کارکنان سلامت نسبت به این خطر ، انجام تست‌های غربالگری ساده و کم‌هزینه مانند آزمایش ادرار و اندازه‌گیری کراتنین و همچنین لزوم سیاستگذاری موثر برای تشخیص و درمان بموقع و جلوگیری از پیشرفت بیماری و پیشگیری از عوارض آن تاکید کرد.
به گزارش دیده‌بان علم شیوع بالای بیماری نارسایی کلیه در کشور درحالی به مرز هشدار رسیده است که بیش از 46 هزار بیمار نارسایی پیشرفته کلیه در کشور وجود دارد و طبق آمار، سالانه بین 3 تا 5 هزار نفر به تعداد بیماران کلیوی اضافه می‌شود و به این ترتیب افزایش دو برابری تعداد بیماران در کشور طی 5 سال آینده قطعی است.
نکته مهم و تاسف‌برانگیز: بیش از 90 درصد مبتلایان از بیماری خود خبر ندارند
درحالیکه از هر یک میلیون ایرانی، 75 نفر دچار نارسایی کلیه است و تنها در سال گذشته، 5 هزار نفر به جمع 24 هزار بیمار دیالیزی افزوده شده است، متاسفانه، بیش از 90 درصد مبتلایان از بیماری خود خبر ندارند و در صورت مراجعه زودهنگام به پزشک و انجام غربالگری دوره‌ای می‌توانستد از وجود بیماری خود آگاه شوند و درمان بموقع را قبل از نارسایی پیشرفته آغاز کنند.
به گفته پژوهشگران حاضر در مطالعه یاد شده، نارسایی‌های کلیه ممکن است در ابتدا تهدید‌کننده نباشد اما خطر بیماریهای قلبی و عروقی و سکته‌های قلبی و مغزی را افزایش داده و در نهایت افراد را با خطر مرگ مواجه می‌کند.
عواملی که تصفیه‌خانه بدن را تعطیل می‌کنند
کلیه‌ها، نقش تصفیه‌خانه را در بدن دارند و ماموریت آنها در حفظ سلامت و ادامه حیات انسان بسیار مهم است. اما عواملی که کلیه‌ها را با این ماموریت مهم در بدن، با خطر بعضا مرگبار مواجه می‌کنند، شامل عوامل مادرزادی، دیابت، فشار خون بالا، پایین بودن چربی‌خون مفید، چاقی و اضافه وزن، عفونت‌های کلیه، انسداد ادراری، مصرف مداوم قرص‌های مسکن، مصرف تریاک و … هستند که در صورت تشخیص ندادن بموقع بیماری و درمان نکردن آن در مراحل اولیه، به تدریج پیشروی کرده و موجب تخریب نهایی کلیه می‌شوند.
چراغ نارسایی کلیه با این علائم روشن می‌شود
نارسایی کلیه معمولا با علائمی همراه است: پف کردن و تورم اطراف چشم، احساس خستگی بیش از حد معمول، کم‌خونی، وجود ادرار در خون، وقفه تنفسی در خواب، خشکی و احساس خارش در پوست، احساس دفع ادرار در فواصل نزدیک به هم و تکرر ادرار بویژه در شب‌ها، دفع ادرار کف‌آلود و وجود حباب‌های فراوان در ادرار، تورم قوزک پا و نیز دست و پا و بخش‌هایی از بدن، کاهش اشتها، انقباض عضلانی، کاهش تمرکز و …. از جمله این علائم هستند.
مبتلایان بیماریهای قلبی و عروقی، از تحمل رنج دیالیز تا گرفتاری در بن‌بست‌های دشوار
نارسایی کلیه بویژه از نوع پیشرفته آن که نیاز به دیالیز را افزایش می‌دهد هزینه‌های مادی و غیرمادی باورنکردنی به بیماران مبتلا بویژه افراد مسن تحمیل می‌کند. بیماری نارسایی کلیه از یک طرف خطر بیماریهای قلبی و عروقی و نیز سکته‌های قلبی و مغزی را افزایش می‌دهد و افراد مبتلا علاوه بر رنج نارسایی کلیه، باید درد و سختی ناشی از بیماریهای قلبی و عروقی را نیز توامان تحمل کنند و این درحالیست که چنانچه این دو بیماری (نارسایی کلیوی و قلبی و عروقی) همزمان در فردی پدیدار شود، تحمل دیالیز برای فردی که از این دو بیماری در رنج است ، زایدالوصف خواهد بود و انجام دیالیز را با مشکلات بسیاری برای فرد مبتلا به بیماری قلبی و عروقی همراه خواهد کرد. این درحالیست که همه ما می‌توانیم با چکاپ ساده دوره‌ای، مانع از بروز یا تشدید این بیماری پرخطر شویم.
هزینه‌های سرسام‌آور دیالیز
علاوه بر رنج‌های ناشی از بیماری نارسایی کلیوی بویژه در افراد نیازمند دیالیز، باید به بار مالی این بیماری برای دولت و افراد مبتلا اشاره کرد. طبق آمار، هزینه هر نوبت دیالیز شخص مبتلا حدود 500 هزار تومان و معادل 72 میلیون تومان در سال است. با محاسبه جمعیت هزاران نفری بیماران دیالیزی در کشور می‌توان بار سنگین این بیماری بر اقتصاد سلامت کشور را با یک حساب سرانگشتی بخوبی پیش‌بینی کرد.
