در این خصوص به تعداد زیادی از افراد مشمول همچنان سهامی تعلق نگرفته و متولیان مربوطه بارها وعده اختصاص این نوع از سهام را داده‌اند، اما به نظر می‌رسد به دلیل کمبود منابع لازم، پرونده این نوع از سهام همچنان نیمه‌بسته خواهد ماند. از سوی دیگر سهام عدالت متوفیان یکی از مواردی است که طی یکی دو سال اخیر بارها از سوی دارندگان این نوع سهام مورد انتقاد واقع شده، اما به نظر می‌رسد سیاستگذاران برنامه مشخصی برای پایان دادن به وضعیت نامعلوم آن ندارند و سرنوشت مبهم این سهام همچنان ادامه‌دار خواهد بود. از طرفی با وجود اینکه سازمان بورس و اوراق بهادار در سه سال اخیر روسای متعددی را به خود دیده، اما سهام عدالت به عنوان یکی از چالش‌های سهامداران مطرح می‌شود. حال روز گذشته وزیر امور اقتصادی و دارایی از اعلام سامانه‌ای در روزهای آینده برای انتقال سهام متوفیان به بازماندگان خبر داد و بر این اساس نمایندگان وراث می‌توانند به سامانه‌هایی که معرفی می‌شوند مراجعه و سهام خود را تعیین‌تکلیف کنند.
چیستی سهام عدالت
سهام عدالت نوعی یارانه محسوب می‌شود که در دولت نهم، از طریق شرکت‌های تعاونی عدالت استانی به مشمولان آن واگذار شد. درواقع سهام عدالت فروش تسهیلات بخشی از سهام شرکت‌های دولتی، و عرضه به اقشار کم‌درآمد بوده است. در واقع هدف از عرضه این نوع از سهام را می‌توان گسترش دست بخش تعاون در اقتصاد ایران عنوان کرد. سهام عدالت سبدی متشکل از حدود 60 شرکت بورس و فرابورس است. برای هر سهامدار از مجموع پورتفوی سهام عدالت مبلغ یک‌میلیون تومان سهام اختصاص داده شده است. سهام عدالت به شرکت خاصی تعلق ندارد و مجموع سبد این نوع از سهام در 60 شرکت دولتی تعریف شده و سود و زیان شرکت‌های موردنظر به‌صورت مساوی بین دارندگان تقسیم می‌شود. این طرح با هدف بهبود رفاه و حمایت از اقشار کم‌درآمد جامعه پایه‌ریزی شده است.
پیش از اجرای این طرح، چرخ خصوصی‌سازی روی ریل پیشرفت چندان در حرکت نبود. با این وجود ارزش سهام عدالت در مراحل ابتدایی 2هزار و 300میلیارد تومان برآورد شده بود. در میانه دهه هشتاد، دولت تصمیم گرفت حدود 80درصد از سهام بنگاه‌های بزرگ دولتی را به بخش خصوصی واگذار کند. بنگاه‌های بزرگ اقتصادی چون خودروسازی‌ها، فولاد، معادن، بیمه، بانک، هواپیمایی، کشتیرانی، نیروگاه‌ها، مخابرات و نفت و گاز در میان این واگذاری به چشم می‌خورند. در آغاز این فرآیند، نخست افراد مشمول مشخص و پس از دهک‌بندی، 6 دهک جمعیتی کشور از پایین‌ترین درآمد به بالا مشخص شدند. با این وجود از ابتدای سال 1399 با افزایش قیمت این نوع از سهام، مشمول بودن یا نبودن سهام عدالت به مساله جدی مبدل شد. با روی کارآمدن دولت سیزدهم در‌حالی‌که تصور می‌شد پرونده این موضوع به مراحل پایانی خود نزدیک شده اما چنین به میان می‌آید که تا تعیین‌تکلیف کامل افراد مشمول که به آنها سهام عدالت اختصاص نیافته راه طولانی وجود دارد.
رفع بلاتکلیفی سهام عدالت متوفیان
احسان خاندوزی، وزیر امور اقتصادی و دارایی، روز گذشته در نشست خبری هفتگی خود با خبرنگاران پیرامون تعیین تکلیف‌سهام عدالت متوفیان، اخبار مثبتی اعلام کرد و گفت: بیش از 15 سال مساله سهام عدالت متوفیان بلاتکلیف بوده و خانواده‌های آنها در انتظار این بودند که به شکل سهل و ساده با کمترین دیوان‌سالاری اداری و اجرایی، انتقال سهام متوفیان انجام شود. از روزهای آینده با تمرکز بر اولویت بر روش‌های غیرحضوری این اقدام کلید زده خواهد شد.
وزیر امور اقتصادی و دارایی افزود: نمایندگان وراث باید به سامانه هایی که معرفی می‌شود مراجعه کنند. با اقدامات برنامه‌ریزی‌شده مساله سهام عدالت بیش از 3.5میلیون متوفی تعیین‌تکلیف می‌شود. انتشار این خبر در حالی رقم زده می‌شود که ابتدای مهرماه سال جاری رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار از آغاز فرآیند انتقال سهام عدالت متوفیان به وراث خبر داده و بر همین اساس اظهار کرده بود: قوه قضائیه باید به سپرده‌گذار سرویسی ارائه کند که در آن متوفیان را مشخص و اطلاعات را به سازمان انتقال دهد تا بتوان بر اساس گواهی انحصار وراثتی که قوه قضائیه اعلام می‌کند زیر‌ساخت‌های لازم فراهم شود.
حمیدرضا دانش کاظمی، عضو شورای عالی بورس، نیز در ابتدای مهرماه بر معضل موجود در زمینه سهام عدالت متوفیان تاکید کرد و گفت: فرآیند سهام عدالت متوفیان از سال‌ها قبل بلاتکلیف مانده است. پس از تصمیمات اتخاذشده از سوی شورای عالی بورس، درنهایت مصوب شد دفاتر خدمات الکترونیک قضایی امکانی را فراهم کند که سهامداران بتوانند از طریق برگه انحصار وراثت، فرمی را به‌صورت رایگان از طریق سامانه‌ای که به شرکت سپرده‌گذاری مرکزی متصل است، دریافت کنند و اقدامات لازم را انجام دهند. حال به نظر می‌رسد این موضوع به ایستگاه‌های پایانی خود نزدیک شده و به‌زودی پرونده آن بسته خواهد شد.
بنابراین سهام عدالت و مباحث مرتبط با واگذاری آن از خرداد 99، سرگردانی صاحبان این سهام را رقم زده است. رفت‌وآمد بی‌سرانجام مشمولان بین بانک‌ها و کارگزاری‌ها برای دریافت سود مقرر تا مشکلات عدم‌پرداخت واریزی‌ها و بی‌توجهی بانک‌ها نسبت به مشکلات سهامداران که بعدها بر ابهامات وضعیت این سهام افزود، نمونه‌هایی از مصائب این نوع از سهام بوده است. به‌رغم ایراداتی که به نحوه آزاد‌سازی سهام عدالت می‌توان وارد کرد، اما این سهام از قیمومت دولت خارج شده تا با توجه به وضعیت اقتصادی، افراد مشمول با واگذاری آن بتوانند بخشی از مشکلات مالی خود را مرتفع کنند.
