عصر ایران- حسین فرجامی در نشست علمی تخصصی تبیین ظرفیت‌ها و راهبردهای تحقیقاتی در جنوبگان که امروز در محل ساختمان پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی برگزار شد، جنوبگان را منطقه زیر مدار 60 درجه بر اساس معاهده قطب جنوب در سال 1959 دانست و افزود: تعریف جنوبگان از دید علمی مرز میان آب‌های سرد اقیانوس شمالی و آب‌های گرم اقیانوس جنوبی به عنوان مرز جنوبگان شناخته می‌شود.
وی قطب جنوب را پنجمین قاره جهان دانست که بزرگتر از اروپا است و اظهار کرد: این قاره خشک‌ترین قاره جهان است که 90 درصد آن را آب‌های شیرین فرا گرفته است، همچنین 98 درصد آن پوشیده از یخ است و بدترین منطقه جهان شناخته می‌شود.
فرجامی با بیان اینکه این قاره دارای تنوع جانوری و گیاهی هم در خشکی و تنوع جانوری بالا در آب‌ها است، یادآور شد: این قاره تاکنون ناشناخته‌ترین منطقه فاقد سکنه است.
رئیس مرکز تحقیقات جنوبگان با اشاره به اهمیت این منطقه، خاطرنشان کرد: یکی از مهمترین ویژگی‌های این منطقه، کنترل اقلیم و گرمایش زمین است؛ چرا که این منطقه به دلیل تبادل آب‌های سرد و گرم به دلیل جریان‌های اقیانوسی مانع از افزایش گرمای زمین خواهد شد.
وی دیرینه اقلیم‌شناسی، رصد طوفان‌های مغناطیسی ناشی از انفجارهای سطح خورشید، ایجاد مطالعات در اعماق فضا، ردیابی ماهواره‌ها، پایه‌گذاری شبکه‌های پایش و کنترل از راه دور، سامانه تسلیحات آفندی و منبع غنی از داده‌های زمین‌شناسی، زیست‌شناسی، فیزیک و شیمی را از دیگر جنبه‌های اهمیت جنوبگان نام برد.
فرجامی در مورد اهمیت تحقیقات در جنوبگان از جنبه اقتصادی، گفت: استحصال توده یخ، مواد فسیلی، مواد شیلات، مواد معدنی و توریسم مهم است. همچنین از جهات مختلف علمی، حقوقی و اقتصادی و دستیابی به فناوری‌های نوین و ارتباطی مهم است.
وی با اشاره به آغاز کار کمیته علمی تحقیقات جنوبگان در سال 1958 گفت: فعالیت‌های این کمیته منجر به تدوین معاهده جنوبگان توسط 12 کشور در سال 1959 و تعیین انتهای اراضی متعلق به کشورها در این قاره شد تا کشورهای دیگر هم بتوانند از آن استفاده کنند.
فرجامی یادآور شد: کشورهای مختلف با تایید و ساماندهی این کمیته می‌توانند وارد معاهده شوند و تنها راه وارد شدن به معاهده انجام مطالعات تاثیرگذار است که ابتدا به صورت عضو غیرمشورتی و بعد از طی مراحل مختلف به عضو اصلی معاهده تبدیل می‌شوند. بنابراین فعالیت مستمر، حضور مؤثر و داشتن برنامه علمی منسجم و پیشرفته در جنوبگان تنها راه دستیابی به این منطقه است.
وی تاکید کرد: با توجه به همین اهداف دکتر محمدرضا شکری، عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی در سال 1377 از طرف پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی در ماموریتی سه‌ماهه به جنوبگان اعزام شد.
رئیس مرکز تحقیقات جنوبگان با اشاره به تشکیل مرکز مطالعات قطب جنوب در پژوهشگاه در سال 1392، ادامه داد: همزمان کمیته راهبری جنوبگان به دستور وزیر وقت علوم، تحقیقات و فناوری تشکیل شد و پژوهشگاه در سال 2014 درخواستی برای عضویت به کمیته علمی تحقیقاتی جنوبگان فرستاد و در سی و سومین نشست کمیته در نیوزیلند و بعد از بررسی‌ها، ایران عضو کمیته شد.
وی تاکید کرد: برنامه تحقیقات ایران شامل بسترسازی و آغاز فعالیت تحقیقاتی همراه با احداث پایگاه تحقیقات دائمی در جنوبگان با هدف بهره‌مندی ایران از منافع علمی، اقتصادی و طرح‌های مختلف در زمینه‌های اقتصادی و حقوقی است.
رئیس مرکز تحقیقات جنوبگان تاکید کرد: مراحل اجرای احداث پایگاه تحقیقاتی تهیه شده است و بر اساس رصد و بررسی مستندات تحقیقات و تجربیات کشورهای دیگر، احداث پایگاه طی برنامه‌ای 5 ساله قابل انجام است. همچنین ارائه طرح جنوبگان به نهادهای تصمیم‌گیر مانند مجلس شورای اسلامی و مجمع تشخیص مصلحت نظام و گنجاندن موضوعات جنوبگان در موضوعات مورد حمایت صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران کشور از دیگر اقدامات پژوهشگاه است.
فرجامی به طرح‌های تحقیقاتی مشترک پژوهشگاه با دیگر کشورها اشاره کرد و گفت: یک طرح تحقیقاتی با مرکز تحقیقات سنجش از دور نانسن روسیه واقع در سنت پترزبورگ برای بررسی پدیده کم‌فشارهای قطبی در حال انجام است. همچنین در حال مذاکره با کشورهای استرالیا، ایتالیا و شیلی هستیم. همچنین کارگاه‌های آموزشی نیز با حضور کارشناسان خارجی در ایران برگزار شده است.
وی با تاکید بر اینکه پژوهشگاه نماینده ایران در کمیته ملی علمی جنوبگان است، افزود: معاهده جنوبگان تا سال 2048 معتبر است، بعد از این یا معاهده تمدید می‌شود یا کلا محدود به کشورهای حاضر در جنوبگان می‌شود و ممکن است بعد از آن کشور جدیدی نتواند وارد جنوبگان شود. ایران نیز اکنون عضو غیرمشورتی کمیته علمی تحقیقاتی جنوبگان است و اگر به عضو ثابت معاهده تبدل نشود، ممکن است فرصت را از دست بدهد.
منبع: ایسنا
