«علی‌محمد طهماسبی»، دبیر ستاد ملی سیاست‌گذاری، هماهنگی و مدیریت پدیده گرد و غبار در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا درباره ارزیابی خود از نتایج جلسه اخیر این ستاد توضیح داد: موضوع اصلی این جلسه رسیدگی به وضعیت گرد و غبار در منطقه سیستان بود و دستاورد مهم جلسه اخیر، این بود که خوشبختانه نوعی هماهنگی بین نهادهای عضو ستاد برای انجام اقدامات لازم به‌منظور کاهش احتمال خیزش ریزگردها و مقابله با اثرات مخرب این پدیده در منطقه سیستان ایجاد شد.
وی افزود: منطقه سیستان از نظر خیزش گرد و خاک دارای شرایط ویژه‌ای است، زیرا هم در داخل کشورمان محدوده‌های غبارخیزی وجود دارد که این منطقه را تحت تاثیر قرار می‌دهد و هم وجود کانون‌های گرد و غبار در کشور همسایه باعث هجوم ریزگرها به سیستان می‌شود. همچنین این منطقه به دلیل عدم تامین حقابه‌های زیست‌محیطی توسط افغانستان، در سال‌های اخیر دچار آسیب‌های فراوانی شده و به همین دلیل، پیگیری مسائل مربوط به منطقه سیستان در اولویت نخست ستاد ملی گرد و غبار است.
طهماسبی با بیان این که با توجه به اهمیت بالای موضوع کاهش ریزگردها در سیستان و بلوچستان برای دولت، مقامات ارشد همه دستگاه‌های عضو ستاد ملی گرد و غبار در جلسه این ستاد در شهرستان زابل شرکت کردند، گفت: با وجود این که برنامه‌ریزی‌های لازم برای برگزاری این جلسه از حدود یک ماه قبل انجام شده بود، اما در همان روز جلسه، طوفان شن شدیدی در منطقه رخ داد که سرعت باد در آن به 90 کیلومتر بر ساعت رسید و دید افقی در کانون‌های این طوفان به کمتر از 100 متر کاهش یافت.
این مقام مسئول خاطرنشان کرد: وقوع این طوفان در روز سه‌شنبه باعث شد که مسئولان دستگاه‌های ذی‌ربط همگی از نزدیک با رنجی که مردم سیستان و بلوچستان از طوفان‌های شن می‌کشند، آشنا شوند و اثرات مخرب این پدیده را ببینند و لمس کنند. همچنین در حاشیه این جلسه، مسئولان سازمان محیط‌زیست و سایر دستگاه‌ها، از منطقه بازدید کردند و پای صحبت‌های مردم نشستند و در مجموع برگزاری این جلسه به آگاهی بیشتر مسئولان دستگاه‌های اجرایی نسبت به مساله گرد و غبار و رشد هم‌افزایی بین دستگاه‌ها برای مقابله با این پدیده کمک کرد.
تلاش برای مذاکرات جدی‌تر با افغانستان برای تامین حقابه هیرمند
طهماسبی با بیان این که در جلسه اخیر ستاد ملی گرد و غبار هم مباحث درون‌مرزی و هم مسائل برون‌مرزی مطرح شد، عنوان کرد: در این جلسه درباره موضوعات برون‌مرزی تصمیمات خوبی گرفته شد و قرار بر این شد که مذاکرات با کشور همسایه برای تامین حقابه رودخانه هیرمند و تالاب هامون توسط مقامات ارشد وزارتخانه‌های نیرو و امور خارجه به صورت جدی‌تر ادامه یابد.
دبیر ستاد ملی مدیریت پدیده گرد و غبار ادامه داد: واقعیت این است که به جز انجام مذاکرات دوجانبه، هیچ راهکار دیگری برای تامین حقابه‌های محیط‌زیستی منطقه سیستان توسط کشور همسایه نداریم. انجام مذاکرات مربوط به تامین حقابه نیز با دستور رئیس‌جمهور برعهده مسئولان وزارتخانه‌های نیرو و امور خارجه قرار داده شده است و مدیران این نهادها در دولت سیزدهم، تا امروز موضوع را به صورت جدی از حاکمیت افغانستان دنبال کرده‌اند و بازهم این مساله را دنبال خواهند کرد.
وی در ادامه تاکید کرد: نباید فراموش کنیم که به هر حال کشور همسایه نیز در موضوع حقابه هیرمند، منویات خاص خود را دارد و منافعی را تحت عنوان منافع ملی خود پیگیری می‌کند، ولی ما هم منافع ملی خود را پیگیری می‌کنیم و معتقدیم حاکمیت افغانستان باید براساس معاهده‌ای که از گذشته درباره نحوه تخصیص حقابه ایران از رودخانه هیرمند منعقد شده است، به تکالیف خود عمل کند.
تداوم مذاکرات مستمر با حاکمیت افغانستان در دو سال گذشته
طهماسبی با بیان این که عدم تامین کافی حقابه هیرمند توسط حاکمیت افغانستان در دو سال گذشته مورد انتقاد جدی دولت ایران قرار گرفته و این موضوع در مذاکرات دوجانبه به نمایندگان طرف مقابل اعلام شده است، خاطرنشان کرد: باید توجه داشته باشیم که در حال حاضر طرف افغانستانی سفیر رسمی در ایران ندارد و پیگیری موضوع تامین حقابه‌های محیط‌زیستی رودخانه هیرمند و تالاب هامون از حاکمیت افغانستان را برای دولت ایران دشوارتر می‌کند.
دبیر ستاد ملی مدیریت پدیده گرد و غبار ادامه داد: با وجود تمام دشواری‌ها، در دو سال گذشته مذاکرات با مقامات کشور همسایه برای تامین حقابه ایران از رودخانه هیرمند به صورت مستمر ادامه داشته است، اما در برخی مواقع نیز زمینه انجام گفت‌وگوهای دوجانبه فراهم نبوده است. البته اختلافاتی که در ماه‌های اخیر در این زمینه شکل گرفته بود، خوشبختانه در حال حل شدن است.
وی در ادامه اظهار داشت: هدف ما از انعکاس مساله حقابه ایران از رودخانه هیرمند در رسانه‌ها این است که مقامات کشور همسایه را متوجه کنیم که تامین این حقابه برای دولت جمهوری اسلامی ایران از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و از نظر ما، عامل اصلی تشدید گرد و غبار در منطقه سیستان، عدم تامین حقابه توسط کشور همسایه چه در دوران حاکمیت قبلی و چه در دوره حاکمیت فعلی افغانستان است.
افزایش غبارخیزی کانون‌های گرد و غبار با عدم تامین حقابه هیرمند
دبیر ستاد ملی مدیریت پدیده گرد و غبار با تاکید بر این که بدون شک عدم تامین حقابه هیرمند توسط کشور همسایه که باعث نرسیدن آب به تالاب هامون شده، عامل اصلی تشدید طوفان‌های شن و خیزش ریزگردها در منطقه سیستان در سال‌های اخیر بوده است، بیان کرد: کانون‌های اصلی گرد و غبار منطقه سیستان، در حاشیه رودخانه هیرمند در خارج از مرز ایران واقع شده‌اند که میزان غبارخیزی این کانون‌ها با عدم تامین حقابه‌های محیط‌زیستی در طول سال‌های متمادی افزایش یافته است.
وی در ادامه یادآور شد: در حالت گذشته وقتی گرد و غبار از شرق ایران وارد منطقه سیستان می‌شد، زمانی که طوفان بر فراز تالاب هامون می‌رسید، رطوبت تالاب می‌توانست بخشی از ذرات ریزگرد که در سطح زمین به صورت جهشی و خزشی حرکت می‌کنند را جذب کند، اما با خشک شدن تالاب هامون، نه‌تنها دیگر امکان جذب ذرات گرد و غبار در سطح تالاب وجود ندارد، بلکه بخشی از این تالاب به کانون ریزگردها تبدیل شده است.
نمی‌توان حقابه تالاب هامون را از منابع آبی داخلی تامین کرد
طهماسبی همچنین در پاسخ به این سوال که آیا امکان تامین بخشی از حقابه تالاب هامون از منابع آبی داخلی تا حدی که کف تالاب مربوط شود و امکان خیزش ریزگردها از آن به حداقل برسد، وجود دارد یا خیر، توضیح داد: در جلسه ستاد ملی گرد و غبار نیز این بحث مطرح شد که می‌توان از روان‌آب‌هایی که از سمت غرب وارد منطقه سیستان می‌شود، برای تامین بخشی از نیاز تالاب هامون استفاده کرد، اما برآوردها نشان می‌دهد که حجم این روان‌آب‌ها برای انجام این کار کافی نیست.
دبیر ستاد ملی مدیریت پدیده گرد و غبار ادامه داد: پیشنهاد برخی دستگاه‌های ذی‌ربط این است که تعدادی سازه آبخیزداری در منطقه ایجاد شود و با نگهداشت و ذخیره‌سازی آب، بتوانیم آب را در مواقع لزوم به سمت تالاب رهاسازی کنیم؛ اما به نظر می‌رسد انجام این کار بسیار هزینه‌بر و طولانی‌مدت خواهد بود و نمی‌تواند نیاز فوری تالاب به حقابه را برطرف کند و جایگزین تامین حقابه ایران از رودخانه توسط کشور همسایه شود.
این مقام مسئول تاکید کرد: قرار شده است که رئیس سازمان محیط‌زیست مصوبات جلسه اخیر ستاد ملی گرد وغبار را در هیات دولت پیگیری کند و به مسئولان ارشد اجرایی کشور یادآوری کند که برای کاهش اثرات ناشی از طوفان‌های شن در منطقه سیستان، علاوه بر این که حتما باید مذاکرات با کشور همسایه را به نتیجه برسانیم، باید در داخل کشور نیز اقداماتی را در حوزه‌های بهداشت و درمان، تامین آب‌های ضروری، بهبود وضعیت ارائه هشدارهای سریع و ... انجام دهیم.
وی در پایان تصریح کرد: در مجموع برگزاری جلسه اخیر ستاد ملی سیاست‌گذاری، هماهنگی و مدیریت پدیده گرد و غبار در منطقه سیستان را می‌توان مثبت ارزیابی کرد، به شرط این که اقدامات درون‌مرزی و برون‌مرزی لازم برای کاهش احتمال بروز ریزگردها در این منطقه و آنچه در این جلسه به تصویب رسید، به صورت جدی توسط دستگاه‌های اجرایی مسئول پیگیری شود.
