سعیده سادات فهری : انریکه مورا نیز در خصوص این دیدار در صفحه شخصی خود نوشت: «رایزنی به موقع با علی باقری در مورد مسائل منطقهای و بین‌المللی در برهه‌‌‌ای حساس برای منطقه. دیپلماسی و تعامل بهترین راه برای جلوگیری از تشدید تنش است.» همان گونه که از توضیحات باقری نیز مشخص است یکی از اهداف سفر وی، پیگیری دیپلماسی ایران در حوزه فلسطین و غزه و متوقف کردن حملات و جنایات اسرائیل بود. اما با توجه به سابقه‌‌‌ای که علی باقری در روابط با اروپا و رایزنی با مقامات اروپایی از جمله مورا دارد، معمایی ایجاد می‌شود مبنی بر اینکه چرا وی در اوج داستان فلسطین به اروپا رفته است؟
باقری چند ماهی است که رایزنی‌‌‌های جدی و مهمی را با مقامات اروپایی دنبال می‌کند. اولین مسوولیت باقری به اسفند ماه سال گذشته یعنی 1401 مربوط می‌شود که وی بعد از تنش‌‌‌ها در روابط ایران و اروپا به دلیل جنگ اوکراین و ناآرامی‌‌‌ها در ایران با هدف احیای مذاکرات هستهای به اسلو رفت و گفت‌وگوهایی با مقامات تروئیکای اروپایی و مورا داشت. در آن زمان، خبرگزاری «ایرنا» از قول یک منبع ارشد در تهران که نخواسته نامش فاش شود، نوشت که علی باقریکنی مذاکرهکننده ارشد هستهای ایران «با مدیران سیاسی وزارت خارجه سه کشور انگلیس، فرانسه و آلمان موسوم به E3 دیدار کرده است».
بنا بر گزارش، انریکه مورا، معاون مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز در این دیدار شرکت داشت. باقری، مسوولیت تنش‌‌‌زدایی با کشورهای اروپایی را برعهده داشت. سفر دوم هم به ابوظبی بود؛ باقری خرداد ماه سال‌جاری راهی ابوظبی امارات شد و در آنجا با طرف‌‌‌‌‌‌‌‌‌های خود در تروئیکای اروپا دیدار و رایزنی کرد؛ معاون سیاسی در این خصوص نوشته بود که در ابوظبی با همتایان آلمانی، فرانسوی و انگلیسی خود ملاقات و رایزنی کرده است. در سفر اخیر به ژنو نیز باقری با مورا رایزنی داشت و علاوه بر مساله فلسطین، گفته شد که راجع به موضوع رفع تحریم‌‌‌های ایران نیز گفت‌وگوهایی صورت گرفته است.
تاثیر طوفان الاقصی بر مذاکرات هستهای
گفت‌وگوهای باقری با معاون مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در ژنو از آنجا اهمیت پیدا می‌کند که برخی ناظران نگران هستند که ادعاهای مطرح شده درباره نقش ایران در عملیات طوفان‌الاقصی و پشتیبانی ایران از حماس، تاثیرات منفی بر هرگونه مذاکراتی در آینده در حوزه تحریمها و مساله هستهای برجای بگذارد. همچنین باقری یکی از مذاکره‌کنندگان اصلی در خصوص آزادسازی پول‌‌‌های بلوکه‌شده ایران در کره‌جنوبی و تبادل زندانیان است. به گفته منابع آگاه به رایزنی‌‌‌ها، اواخر سال 2022، رابرت مالی، نماینده ویژه ایالات متحده در ایران در نیویورک با سفیر ایران در سازمان ملل دیدار داشت و مجموعه‌ای از نشست‌‌‌ها را کلید زد که تا ماه آوریل ادامه یافت. در ماه فوریه، مارس و مه، مسقط، پایتخت عمان به مرکز تبادل پیام‌‌‌ها تبدیل شد. عمانی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها پیام‌هایی را میان برت مک گورک، مشاور ارشد کاخ سفید در خاورمیانه و علی باقریکنی، مذاکرهکننده ارشد هستهای ایران ارسال کردند. گفته می‌شود مالی در ماه‌های فوریه و مارس نیز در عمان حضور داشت.
به گفته دیپلمات‌ها، مک‌گورک در اواخر ماه مه، اندکی قبل از سفر سلطان هیثم حاکم عمان به ایران و دیدار با رهبری به مسقط سفر داشت. باقریکنی در نشست 28 اردیبهشت ایران و عمان حضور داشت. در همان بازه زمانی نشریه اکسیوس از مذاکرات نزدیک ماه مه در عمان خبر داد. قطر نیز درباره زندانی‌‌‌های آمریکایی میانجی‌گری کرده بود. در نهایت با میانجی‌گری عمان و قطر تبادل زندانیان و آزادسازی پول‌‌‌های ایران اتفاق افتاد. اما قرار بود بر اساس توافق باقری و برت مک‌گورک بعد از تبادل زندانیان و آزادی اموال ایران در کره‌جنوبی، گفت‌وگوهای طرفین در حوزه هستهای ادامه پیدا کند و پیش‌‌‌درآمدی شود برای آغاز مذاکرات هستهای که فعلا چنین اتفاقی نیفتاده است. به نظر می‌رسد با توجه به حوادث رخ‌داده یعنی جنگ غزه و اتهامات مطرح شده علیه ایران، برنامه‌ریزی برای ادامه گفت‌وگوهای هستهای به تعویق افتاده است.
سیگنال تهران به بروکسل
اما با توجه به سابقه باقری در گفت‌وگوهای هستهای شاید سفر وی به ژنو که گفته شده یکی از دستورکارهای آن مربوط به رفع تحریم‌‌‌هاست، تلاشی برای نشان دادن تمایل ایران به آغاز مذاکرات هستهای باشد و این دیپلمات ایرانی می‌‌‌خواهد این سیگنال را ارسال کند که برای ایران مذاکرات به عنوان یک گزینه همچنان روی میز است. این مساله‌ای است که تقریبا اکثر ناظران و رسانه‌‌‌ها در خصوص آن غفلت داشته‌‌‌اند. زیرا همه توجه‌‌‌ها معطوف به غزه بوده است. در این بین شاید یکی از دلایلی که ایران تا به امروز تلاش کرده دامنه تنش‌‌‌ها در منطقه تصاعد چشمگیری پیدا نکند، نخست به این هدف‌‌‌گذاری و تمایلش برای مذاکرات رفع تحریمها بازمی‌گردد و دلیل دیگری هم که در حاشیه دنبال می‌شود، دفاع از دکترین منطقهای دولت ابراهیم رئیسی است.
کارت‌‌‌سازی غرب علیه ایران
حال این پرسش مطرح است که سفر باقری به ژنو و رایزنی با مورا چقدر رنگ و بوی هستهای دارد و به طور کلی بعد از جنگ غزه، فضای تعاملات ایران و غرب در حوزه مذاکرات هستهای چه سمت و سویی گرفته است؟ طهمورث غلامی، پژوهشگر مسائل بین‌الملل در این رابطه به روزنامه «دنیای‌اقتصاد» گفت: «تلاش‌‌‌های ایران برای رفع تحریمها همیشه ادامه داشته اما این تلاش‌‌‌ها در خلأ صورت نمی‌گیرد و به یک فضای مساعد و مناسب نیاز دارد.»
غلامی ادامه داد: «امروز با توجه به درجریان بودن جنگ اوکراین و تشدید جنگ در غزه و موضع منفی کشورهای غربی علیه جمهوری اسلامی ایران در هر دو جنگ، واقعیت این است که فضای مناسب و مساعدی برای آغاز گفت‌وگوها یا تداوم آن به منظور رفع تحریمها فعلا وجود ندارد و تلاش‌‌‌های آقای باقری نیز صرفا در حد رایزنی باقی خواهد ماند.» این پژوهشگر مسائل بین‌الملل تاکید کرد: «باید به این نکته توجه کرد که مساله تحریمها دارای دو طرف اصلی است؛ یک طرف جمهوری اسلامی ایران است که مورد تحریم واقع شده و دیگری کشورهای غربی به رهبری آمریکا هستند که ایران را تحریم کرده‌‌‌اند. بنابراین هرگونه مذاکره برای رفع تحریمها زمانی موفق خواهد بود که هر دو طرف یعنی طرف تحریم‌‌‌شونده و تحریم‌‌‌کننده آمادگی و اراده لازم برای پیوستن به گفت‌وگوها را داشته باشند.» وی افزود: «به نظر نمی‌رسد در این شرایط طرف تحریم‌‌‌کننده تمایلی برای این کار داشته باشد.»
غلامی همچنین با بیان اینکه بدون شک جنگ غزه، بیشتر از جنگ روسیه فضای بین ایران و غرب و مذاکرات را تحت‌تاثیر قرار داده، گفت: «حتی اگر فضای منطقه آرام شود و گفت‌وگوها با ایران آغاز شود، ولی پرونده‌‌‌هایی از سوی اروپا علیه تهران باز خواهد شد که از جمله مساله موشکی و سیاست‌‌‌های منطقهای ایران را شامل می‌شود. بعد از جنگ غزه، حتما یکی از مواردی که به پرونده سیاست‌‌‌های منطقهای ایران اضافه می‌شود ادعاهایی است که کشورهای غربی درخصوص نقش ایران در این جنگ مطرح کرده‌‌‌اند.» وی تاکید کرد: «حتی می‌توان گفت که تلاش امروز کشورهای غربی چه اروپا و چه آمریکا برای فضاسازی علیه ایران و باز کردن پای ایران به جنگ فلسطین و اسرائیل با این هدف است که در آینده بتوانند از این موضوع به عنوان یک کارت علیه ایران در مذاکرات استفاده کنند.»
