با این حال، برخی بانک‌ها از جمله ملت و آینده، برخلاف قانون بودجه، عملکرد مطلوبی در انتشار اطلاعات و شفافیت تسهیلات کلان خود نداشته‌‌‌اند. چنانچه بانک‌های متخلف با الزام بانک مرکزی به قانون عمل کنند، میزان تسهیلاتی که برای عموم مردم شفاف می‌شود به بیش از 4000هزار میلیارد تومان خواهد رسید. بر اساس جزء 1 بند «ط» تبصره 16 ماده واحده قانون بودجه سال 1402، بانک مرکزی موظف است با استفاده از سامانه اطلاعاتی خود و اطلاعات دریافتی از بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی، اطلاعات تسهیلات کلان و اشخاص مرتبط بانکی را به تفکیک هر یک از بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی بر تارنمای خود در دسترس عموم قرار دهد و حداکثر سه هفته پس از اتمام هر فصل بهروزرسانی کند. این قانون ابتدا در بودجه سال 1401 مصوب شد و با اجرای آن توسط بانک مرکزی در سال گذشته، برای اولین بار اطلاعات بخش قابل‌توجهی از تسهیلات کلان و اشخاص مرتبط بانکی برای عموم مردم منتشر شد تا زمینه نظارت عمومی فراهم شود.
تسهیلات در ابهام
براساس اطلاعات مندرج در صورت‌های مالی بانک‌ها و موسسات اعتباری تا انتهای شهریور 1402، کل مانده تسهیلات شبکه بانکی کشور به حدود 5400هزار میلیارد تومان رسیده است. گفتنی است کل مانده تسهیلات بانک‌های دولتی از جمله ملی، مسکن، کشاورزی، صنعت و معدن، توسعه صادرات، توسعه تعاون و قرض‌‌‌الحسنه مهر ایران بر اساس آمارهای انتهای سال 1401 در نظر گرفته شده و آمار بانک سپه نیز از انتهای سال 1399 بهروزرسانی و منتشر نشده است. همچنین بر اساس اطلاعات منتشر شده در سال 1402 در پایگاه بانک مرکزی مربوط به انتهای شهریور ماه، بانک‌ها و موسسات اعتباری اطلاعات حدود 1955هزار میلیارد تومان از تسهیلات خود را به صورت شفاف منتشر کرده‌‌‌اند. این اطلاعات به‌‌‌واسطه اجرای تبصره 16 قانون بودجه شفاف شده و جزئیات آن شامل نام وام گیرنده، مبلغ تسهیلات و مدت بازپرداخت، به تفکیک تسهیلات جاری و غیرجاری، در اختیار عموم مردم، کارشناسان و رسانه‌‌‌ها قرار گرفته است. به این ترتیب در حال حاضر 36درصد از مانده تسهیلات بانک‌ها برای عموم مردم شفاف شده که در نمودار بالا نشان داده شده است.
بهترین و بدترین بانک‌ها در شفافیت
از کل 1955هزار میلیارد تومان تسهیلات کلان شفاف شده، بیش از 393هزار میلیارد تومان به بانک پاسارگاد اختصاص دارد که بالاتر از بانک‌های سپه، صنعت و معدن، صادرات، تجارت، اقتصاد نوین، ملی و شهر، در زمینه میزان تسهیلات شفاف شده، رتبه اول را به خود اختصاص داده است. همچنین از نظر درصد شفافیت تسهیلات نیز بانک‌های توسعه صادرات، گردشگری و سرمایه تقریبا اطلاعات تمامی تسهیلات خود را شفاف کرده‌‌‌اند که بخش مهمی از آن به تسهیلات غیرجاری این بانک‌ها مربوط است. بانک‌های پاسارگاد، اقتصاد نوین، خاورمیانه، شهر و ایران زمین نیز وضعیت مطلوبی در نسبت تسهیلات شفاف شده به کل تسهیلات اعطایی دارند. در طرف مقابل در سال 1402 هنوز هیچ اطلاعاتی از تسهیلات کلان بانک آینده در پایگاه بانک مرکزی منتشر نشده و اطلاعات منتشر شده از سوی بانک ملت نیز تنها حدود 3درصد مانده تسهیلات این بانک را شامل می‌شود که فاصله زیادی با آمار دیگر بانک‌ها دارد.
گفتنی است تا تاریخ 13 آبان ماه، که بیش از 3 هفته بعد از مهلت قانونی تعیین شده است، همچنان اطلاعات انتهای شهریور ماه مربوط به 4 بانک ملی، صادرات، صنعت و معدن و توسعه تعاون، در تارنمای بانک مرکزی قرار نگرفته بود و اطلاعات تسهیلات کلان انتهای خرداد ماه آنها مبنای محاسبات قرار گرفته است. بر اساس نموداربالا بعد از آینده و ملت، بانک‌های پست بانک، توسعه تعاون، مسکن، رفاه کارگران، پارسیان و ملی، در درصد تسهیلات شفاف شده، بدترین عملکرد را داشته‌‌‌اند. همچنین از نظر مقدار تسهیلات شفاف شده نیز بانک‌های ملت، ملی، تجارت، صادرات، آینده، مسکن، کشاورزی و پارسیان، بدترین وضعیت را دارند.
قانون‌‌‌های اجرا نشده
اطلاعات منتشر شده از سوی بانک‌ها نشان می‌دهد به طور معمول سهم تسهیلات کلان از کل مانده تسهیلات بانک‌ها در کمترین حالت حدود 60 تا 70درصد است. همچنین بانک‌های خصوصی تمایل بیشتری به اعطای تسهیلات کلان در مقایسه با اعطای تسهیلات خرد دارند. ضمن اینکه بر اساس مصوبه سال‌جاری، بانک‌های زیان ده موظفند تمامی تسهیلات بالای 50 میلیارد تومان خود را به عنوان تسهیلات کلان، به صورت عمومی منتشر کنند. به این ترتیب عملکرد برخی بانک‌ها از جمله بانک‌های ملت، تجارت، صادرات، آینده و پارسیان و همچنین برخی بانک‌های بزرگ دولتی در شفافیت تسهیلات کلان، با وضعیت مطلوب فاصله جدی دارد. در واقع چنانچه این بانک‌ها نیز مانند بانک‌های دیگر، اطلاعات تسهیلات کلان خود را به درستی و دقیق منتشر کنند، انتظار می‌رود آمار تسهیلات شفاف شده به بیش از 2 برابر مقدار فعلی و حدود 4000هزار میلیارد تومان برسد.
