حتی شاید بتوان گفت که اهمیت کنترل برنامه هستهای ایران بعد از 7 اکتبر برای غرب افزایش یافته است. زیرا در چنین فضایی که امکان بروز تنش‌‌‌های منطقهای و تشدید آن افزایش یافته است، اگر ایران هم به سمت عبور از نقطه گریز هستهای برود، برنامه غرب را برای کنترل و مدیریت بحران بسیار دشوارتر می‌کند. درواقع نفس حرکت ایران به این سمت، آتش بحران را در منطقه شعله‌‌‌ورتر می‌کند.
البته با توجه به حمایتی که ایران از حماس دارد، دستیابی به یک توافق پایدار و بلندمدت با غرب بر سر هستهای نیز دشوارتر شده است. حتی برخی ناظران نگران هستند که ادعاهای مطرح‌‌شده درباره نقش ایران در عملیات طوفان‌‌‌الاقصی و پشتیبانی ایران از حماس، تاثیرات منفی بر هرگونه مذاکراتی در آینده در حوزه تحریمها و مساله هستهای برجای بگذارد. البته این به منزله آن نیست که گزینه دیپلماسی هستهای حتی دیپلماسی برای رسیدن به یک توافق غیررسمی مدنظر قرار نگیرد. نشانه آن نیز همین اظهارنظر سفیر هیات اتحادیه اروپا در سازمان ملل است که گفته اتحادیه همچنان به برجام متعهد است و ایران نیز با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی همکاری کرده و برای حل و فصل مسائل پادمانی باقی‌مانده، مطابق با تعهدات تحت معاهده ان‌پی‌تی اقدام کند.
به گزارش خبرگزاری «ایرنا»، هدا سامسون افزود: «اتحادیه اروپا همچنان به برجام متعهد است و از همه کشورها میخواهد که از اجرای قطعنامه 2231 (2015) حمایت کنند. اتحادیه اروپا از آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به‌‌‌خاطر گزارش‌‌‌های منظم خود در مورد اقدامات راستی‌‌‌آزمایی و نظارت بر تعهدات هستهای ایران تحت برجام و اجرای پادمان‌‌‌های ان‌پی‌تی در ایران قدردانی می‌کند.» این مقام اتحادیه اروپا در عین حال مدعی شد که با تشدید فعالیت‌‌‌های هستهای ایران، خطر وقوع بحران گسترش سلاح‌‌‌های هستهای در منطقه افزایش خواهد یافت.
غرب در برزخ تصمیم‌گیری
درواقع امروز هم اتحادیه اروپا و هم آمریکا به یک تنگنای راهبردی رسیده‌‌‌اند و در برزخ تصمیم‌گیری در خصوص توافق هستهای قرار دارند. یعنی در عین حال که 7 اکتبر به اهمیت توافق با ایران در حوزه هستهای افزوده ولی همزمان هزینه هرگونه توافق با ایران را افزایش داده و پیچیده‌‌‌تر کرده است.
سیگنال ایرانی
اما در این بین به نظر می‌رسد که ایران نیز برخی سیگنال‌‌‌ها به طرف غربی ارسال کرده است. علی باقری، معاون سیاسی وزیر امور خارجه کشورمان نیز در بحبوحه بحران غزه روز پنج‌شنبه 11 آبان ماه به ژنو سفر کرد و با انریکه مورا، معاون مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا دیدار و رایزنی داشت. باقری خود درباره محتوای این سفر در توییتر نوشته است: «در ملاقات با انریکه مورا در ژنو، در خصوص تحولات مهم منطقهای و بین‌المللی، به‌‌‌ویژه شرایط وخیم بشری در غزه تبادل‌نظر کردیم.» وی همچنین نوشت: «آخرین وضعیت مذاکرات رفع تحریمها نیز مورد بحث قرار گرفت.» «دنیای‌اقتصاد» پیش‌تر در گزارشی با عنوان «چرا باقری به اروپا رفت؟» نوشته بود که با توجه به سابقه باقری در گفت‌‌‌وگوهای هستهای شاید سفر وی به ژنو که گفته شده یکی از دستورکارهای آن مربوط به رفع تحریم‌‌‌‌‌‌‌‌‌هاست، تلاشی برای نشان دادن تمایل ایران به آغاز مذاکرات هستهای باشد و این دیپلمات ایرانی میخواهد این سیگنال را ارسال کند که برای ایران مذاکرات به عنوان یک گزینه همچنان روی میز است.
وزنه سنگین‌‌‌تر توافق غیررسمی
با این همه این اظهارنظر مقام اروپایی بیانگر آن است که وزنه دیپلماسی در حوزه برنامه هستهای سنگین‌‌‌تر شده و به همین دلیل اتحادیه اروپا در اوج بحران فلسطین این مساله را اعلام کرده است. با توجه به شرایط منطقه نیز به نظر می‌‌‌آید در این موقعیت، گزینه توافق غیررسمی خیلی جدی‌‌‌تر باشد تا موضوعاتی مانند احیای برجام یا توافق بیشتر در برابر بیشتر. گزینه توافق غیررسمی، کلان‌‌‌تر از توافقات ضمنی و جزئی است و مهم‌ترین اصل آن این است که اجازه ندهند ایران از نقطه گریز هستهای عبور کند. همچنان‌که ریچارد هاس، رئیس‌‌‌شورای روابط خارجی آمریکا در مقاله‌‌‌ای با عنوان «دیپلماسی ضمنی یا کنترل تسلیحات بدون توافق» که در تاریخ 20 نوامبر 2021 در پایگاه اینترنتی «پراجکت سیندیکیت» منتشر کرد، نوشت که دیپلماسی غیررسمی یا کنترل تسلیحات بدون توافق تنها راه باقی‌مانده با ایران است.
همچنین طبق این توافق غیررسمی، آنها به تاسیسات ایران حمله نخواهند کرد و تحریمها را نیز افزایش نمی‌‌‌دهند. رئیس شورای روابط خارجی آمریکا با طرح این گزاره که جایگزینی دیپلماسی رسمی با چیزی کمتر رسمی است، می‌‌‌نویسد: «آن را می‌توان دیپلماسی ضمنی یا کنترل تسلیحات بدون توافق نامید. ایالات متحده و سایر بازیگران مربوط (از جمله اسرائیل) آستانه تحمل خود را در مورد ظرفیت هستهای به ایران اعلام خواهند کرد.»
