شپش سر کودک، کابوس دوران مدرسه

به قلم : شیرین فرساد ؛ دانشجوی دکتری میکروبیولوژی

تحریریه  زندگی آنلاین : شپش سر با نام علمی پدیکولوزیس حشره‌ای ریز قهوه‌ای و یا خاکستری رنگ است. شپش حشره‌ای کوچک بوده و با ماده چسبنده‌ای به ساقه مو متصل می‌شود و گاها با شوره سر اشتباه گرفته می‌شود. این حشره خزنده بوده، اما قدرت پرواز یا پرش را ندارد و از افراد کنار هم قابل سرایت است. انگل‌های ریز روی پوست سر مستقر شده و از خون تغذیه کرده و طول عمر 28 تا 30 روزه دارند. بزاق شپش شامل ماده ضد انعقاد بوده و عروق را باز می‌کند. تزریق این مواد درون بدن باعث ایجاد حساسیت شده و خارش می‌دهد. در صورت حساسیت کمتر کودک نسبت به این مواد بزاقی شپش، ممکن است خارش 4 تا 6 هفته به طول بینجامد. شپش سر در کودکان آزار دهنده و مسری است. شپش دارای 3 مرحله در زندگی خود می‌باشد: تخم، پوره و شپش بالغ.

1- تخم شپش یا نیت: تخم‌هایی گرد زرد یا میل به سفید در نزدیکی پوست سر بوده و به ساقه مو می‌چسبند. برای تخم گذاشتن نیاز به حرارت و گرمای بدن دارند که 6 تا 9 روز طول می‌کشد تا تخم بگذارند.

2- نیف یا پوره: تبدیل تخم به پوره بوده و پوسته نیت خالی به ساقه مو متصل می‌ماند. نیف‌ها کوچک و زرد رنگ هستند.

3- شپش بالغ: اندازه کوچکی داشته و در هر دو بخش بدن سه پا داشته و با خزیدن خود سرعت حرکت بالایی دارد. شپش بالغ وقتی از پوست سر جدا می‌شود، به سرعت می‌میرد، زیرا برای زنده ماندن نیاز به تغذیه از خون سر دارد.

شپش در بین تارهای مو تخم‌گذاری می‌کند. شپش غالبا در پشت گوش و در پشت گردن به سهولت دیده می‌شود. شپش ماده روزانه 10 تخم (رشک) می‌گذارد. تخم‌ها ظرف مدت 9 تا 10 روز به پوره تبدیل می‌شوند. سایز پوره‌ها از شپش بالغ کوچک‌تر است. نوزاد شپش چند روز بعد بالغ شده و جفت‌گیری می‌کند. شپش بالغ به ندرت دیده می‌شود. شپش بالغ تا یک ماه قدرت بقا دارد.

 درصد انتشار

در بین کودکان پیش‌دبستانی، دبستان و خانواده این کودکان رایج است. بر اساس مطالعات انجام شده، شپش در بین کودکان دختر بیشتر از پسران است و احتمالا در دخترها به علت داشتن موهای بلند شرایط گرما و تاریکی را برای شپش فراهم کرده و موی دختران بستر مناسبی برای استقرار و پرورش شپش خواهد بود. در آمریکا سالانه 6 تا 12 میلیون کودک به شپش سر مبتلا می‌شوند.

 علت

1- استفاده از وسایل شخصی مشترک یا لباس آلوده مشترک

2- استفاده از فضای یکسان: سکونت کودک در رختخواب کودک آلوده

3- تماس با وسایل مشترک مانند هدفون، کلاه، لباس، حوله و شانه

 علائم

1- خارش سر کودک

2- اختلال خواب کودک: شپش‌ها بیشتر در شب فعال هستند که باعث کم‌خوابی و بد‌خوابی کودک می‌شود.

3- ایجاد زخم و عفونت در سر کودک: پس از مشکل خارش در سر کودک و ایجاد زخم باعث احتمال عفونت زخم با باکتری‌ها شده و منجر به عفونت می‌شود.

4- تورم غدد لنفاوی در پشت گردن و گوش کودک

5- لغزش شپش در موی سر و احساس قلقلک

 عوارض

1- التهاب

2- تحریک شدن ریه در صورت استنشاق ترکیبات درمانی

3- سمی بودن ترکیبات و تحریکات پوستی

 درمان خانگی

1- مرطوب کردن موها قبل ازشانه کردن موها با شانه دندانه ریز

2- استفاده از روغن‌های خاص مانند کرچک، زیتون و روغن درخت چای، زیرا فضای پوست سر اشباع می‌شود و شپش دچار کمبود هوا شده و از بین می‌رود، اما قبل از استفاده از این روغن‌ها می‌بایست کمی از روغن را بر پشت دست کودک امتحان کرد تا احتمال آلرژی کودک بررسی شود.

3- استفاده از سس مایونز به عنوان ترکیب خفه‌کننده شپش

درمان

1- روش‌های تحت درمان پزشک و دارای نسخه: شامپوی ضد شپش، کرم‌ها و لوسیون‌های ضد شپش زیر نظر پزشک خریداری و مصرف می‌شود. داروهایی مانند اسپینوساد، مالاتیون و ایورمکتین برای شپش استفاده می‌گردد. با توجه به صلاحدید پزشک برای از بین بردن شپش‌های مقاوم، داروهای خوراکی توصیه می‌شود.

2- درمان‌های بدون نسخه: استفاده از داروی پرمترین که از گل داوودی استخراج شده، به راحتی شپش را می‌کشد. قبل از پرمترین موها را شسته و سپس با سرکه سفید آغشته کرده تا شپش از بین برود. این روش 9 تا 10 روز تکرار می‌شود تا تخم‌ها نیز از بین بروند.

3- حذف شپش با دست توسط فرد متخصص: اگر داروها به طور کامل شپش را از بین نبرده باشند، می‌توان آنها را با دست کاهش داد. هر 3 تا 4 روز یکبار به مدت 3 هفته پس از مشاهده آخرین شپش از شانه‌های دندانه ریز استفاده می‌شود. استفاده از نرم‌کننده بر موهای خیس به طور موقت از شپش‌ها جلوگیری می‌کند.

 نکات ایمنی

1- درمان‌ها زیر نظر متخصص صورت گیرد.

2- به طور همزمان از چند دارو استفاده نکنید.

3- از ورود دارو به چشم جلوگیری کنید.

4- استفاده از داروهای ضد شپش برای کودکان زیر 2 سال ممنوع است.