آینده آتش‌بس در سه سناریو

پس از هفت هفته جنگ و بمباران غزه، مردمان این سرزمین از اولین آتش‌بس استقبال کردند. با این حال، گزارش‌ها حاکی است که شب قبل از آتش‌بس یعنی پنج‌شنبه شب، غزه شب سختی را پشت سر گذاشت؛ زیرا از زمین و هوا و دریا بمباران شد. «مرسیها گادزو» و «عدنه محمد» در گزارش 24نوامبر در الجزیره نوشتند، در اولین مبادله، 39فلسطینی محبوس در زندان‌های اسرائیل و 13اسیر اسرائیلی در غزه آزاد خواهند شد و کامیون‌های امدادی و کمک‌رسان هم بر اساس آتش‌بس 4روزه وارد غزه خواهند شد.

«عروبه جمال» هم در گزارش 24نوامبر در الجزیره نوشت، جمعه (دیروز) 7صبح به وقت محلی آتش‌بس اجرایی شد. این اولین توقف و البته «تنفس» برای مردمی است که 7هفته است زیر بمباران قرار داشتند. این توقف 4روزه با آزادی 150زن و کودک فلسطینی در بند اسرائیل در ازای آزادی 50زن و کودک اسرائیلی که به اسارت گرفته شده‌اند، آغاز شد. در این هفت هفته حدود 15هزار فلسطینی از جمله 6هزار کودک کشته شدند. اتفاق رخ‌داده این است که جمع کثیری از شهروندان ساکن جنوب غزه که به اجبار به شمال کوچ کرده بودند به خانه‌های خود بازگشتند. مقام‌های اسرائیلی اعلام کردند که این آتش‌بس هرگز به معنی پایان جنگ نیست. عروبه جمال بر این باور است که این‌ آتش‌بس چند سناریو به دنبال دارد:

اول، این آتش‌بس به خوبی رعایت می‌شود و از سوی هر دو طرف به آن احترام گذاشته می‌شود. «عبود حمایل»، مدرس دانشگاه بیرزیت در کرانه باختری اشغالی می‌گوید درحالی‌که زندانیان هر دو طرف مبادله می‌شوند، کمک‌های بشردوستانه هم نه فقط به جنوب غزه که به شمال غزه هم وارد می‌شود. «سامی حمدی»، مدیر عامل «اینترنشنال اینترست» یک شرکت ریسک سیاسی که بر خاورمیانه تمرکز دارد، گفت: درحالی‌که از کمک‌های بشردوستانه استقبال می‌شود، آتش‌بس این پرسش را ایجاد می‌کند که با شمال غزه چه باید کرد؛ زیرا تا حد زیادی از فلسطینی‌ها خالی شده است. حمدی به الجزیره گفت: «صداهای بلندی شنیده می‌شود که می‌خواهد این خانواده‌های فلسطینی به شمال غزه بازگردند تا تلاش اسرائیل برای پاک‌سازی قومی را متوقف کنند.» حمایل هم به الجزیره گفت:  با وجود این، توقف در نبرد برای بسیاری از فلسطینی‌ها راه نجات و فرصتی برای آنها جهت تنفس و «بیرون آوردن مردم از زیر آوار» خواهد بود.

به گفته این تحلیلگر، در اسرائیل بازگشت اسرا ممکن است یک پیروزی کوچک برای بنیامین نتانیاهو باشد که از زمان دستگیری آنها با فشار فزاینده‌ای از سوی خانواده‌هایشان روبه‌رو بوده است. حمدی گفت: اما این فشار بین‌المللی علاوه بر فشار خانواده‌ها بود که نخست‌وزیر اسرائیل را مجبور کرد پس از هفته‌ها امتناع از معاملات مشابه، آتش‌بس را بپذیرد. فشار بین‌المللی برای اطمینان از اینکه هر دو طرف آتش‌بس را حفظ کنند، بسیار مهم خواهد بود.

دوم، آتش‌بس تمدید شود. اگر فشار بین‌المللی با موفقیت روبه‌رو شود یا اگر حماس موافقت کند که تعداد بیشتری از 237اسیر را آزاد کند، ممکن است این احتمال وجود داشته باشد که آتش‌بس نه تنها پابرجا بماند، بلکه بیش از چهار روز اولیه، تا حدود سه هفته ادامه یابد. حمایل می‌گوید که هر دو طرف می‌توانند از این آرامش طولانی‌تر در نبرد برای بازیابی، سازمان‌دهی مجدد نیروهای خود و جمع‌آوری اطلاعات برای مرحله بعدی جنگ استفاده کنند. اسرائیل همچنین ممکن است از این توقف برای پرداختن به مساله تونل‌های حماس استفاده کند. حمایل گفت که اسرائیل، اگرچه نشان می‌دهد قصد پایان جنگ را ندارد، اما ممکن است توقف طولانی‌تری را ترجیح دهد؛ زیرا جنگ اقتصاد این رژیم را تحلیل می‌برد و بر گردشگری آن تاثیر می‌گذارد. این تحلیلگر گفت، در عین حال، ممکن است اسرائیل حملات خود را با سرد شدن جبهه غزه، در کرانه باختری اشغالی افزایش دهد. از 7اکتبر تاکنون بیش از 226نفر در کرانه باختری کشته و بیش از 2750نفر زخمی شده‌اند.

سوم، آتش‌بس شکسته شود. به گفته تحلیلگران، اسرائیل انگیزه‌های بیشتری برای شکستن آن نسبت به حماس دارد. حمایل گفت که حماس نمی‌خواهد اعتبارش را نزد میانجی‌های خود از دست بدهد. از سوی دیگر، وضعیت غیرنظامیان فلسطینی بسیار وخیم‌تر از آن است که این گروه بخواهد خطر مهلت ندادن به آنها از جنگ را به جان بخرد. حمدی هم افزود، نکته این است که نتانیاهو نتوانسته است به هیچ‌یک از اهداف راهبردی که در زمان آغاز عملیات نظامی ادعا می‌کرد، دست یابد. به گفته حمدی، نتانیاهو نتوانست هیچ یک از مقامات بلندپایه حماس را بکشد، نتوانست حماس را در غزه نابود کند و نتوانست تونل‌ها را از بین ببرد. با این حال، حماس و متحدانش شکستن‌آتش‌بس از سوی اسرائیل را ساده نمی‌دانند؛ زیرا در این صورت انتظار می‌رود که این گروه و متحدانش در پاسخ به اسرائیل موشک پرتاب کنند و احتمال تشدید تدریجی تنش‌ها در چندین جبهه جنگ وجود دارد. وی افزود، اگر حماس آتش‌بس را بشکند، نه تنها با خشم غرب مواجه می‌شود، بلکه احتمال دارد تجاوزات اسرائیل را هم از هوا و هم از زمین تشدید کند.

آیا سناریوی دیگری می‌تواند وجود داشته باشد؟ آیا می‌توان راهی برای پایان دادن به جنگ یافت؟ حمدی بر این باور است که در میان مقامات اسرائیلی، از جمله متحدان نتانیاهو، این نگرانی وجود دارد که «این مبادله گروگان اساسا تلاشی برای جذب اسرائیل به آتش‌بسی دائمی‌تر است.» او افزود نتانیاهو تضمین داده است که عملیات نظامی ادامه خواهد یافت. یواو گالانت، وزیر جنگ اسرائیل هم روز پنج‌شنبه گفت که جنگ حداقل تا 2ماه دیگر پس از پایان آتش‌بس ادامه خواهد داشت. اما فشارهای بین‌المللی برای آتش‌بس در حال افزایش است. این دیدگاه اکثریت در نشست سران گروه بریکس در هفته گذشته بود. آنتونیو گوترش، دبیر کل سازمان ملل متحد نیز خواستار آتش‌بس بشردوستانه شده است. حمایل گفت که آتش بس امکان تعاملات دیپلماتیک بیشتر و راه‌حل‌هایی را برای پایان احتمالی درگیری خونین و تلخی که جهان را فراگرفته، باز کرده است.

«حمزه ابراهیم» ساکن اردوگاه آوارگان نُصیرات در غزه مرکزی گفت فلسطینی‌ها از این توقف جنگ هم خوشحال هستند و هم ناراحت. او افزود: «این آتش‌بس منبع خوشحالی عظیم است؛ زیرا فرصتی برای استراحت و آسودگی از جنگ به دست می‌دهد و فشار بر مردم کاهش می‌یابد. اما منبع غم و ناراحتی هم هست؛ زیرا کابوس برخواهد گشت.» او می‌گوید 4روز مثل برق می‌گذرد. برای بازسازی غزه به سال‌ها زمان نیاز خواهد بود. مردمی که تمام هستی خود را از دست داده‌اند، کجا باید بروند؟ چگونه باید زندگی خود را از صفر بسازند؟ به نوشته «گادزو- محمد»، درحالی‌که توقف نبرد در نوار غزه جریان دارد، اما نیروهای اسرائیلی عملیات زمینی خود را در کرانه باختری اشغالی ادامه می‌دهند. «جامعه زندانیان فلسطینی» می‌گوید یک فلسطینی 22ساله طی حمله زمینی به اریحا جان باخت. همچنین چندین فلسطینی دیگر هم در شهر «ترقومیه»، غرب هبرون، بازداشت شدند.

الجزیره در بخش دیگری از گزارش خود افزود: محمد الخلیفی، مذاکره‌کننده ارشد قطر در پاسخ به پرسشی درباره وضعیت فعالیت‌های مسلحانه بر اساس توافق آتش‌بس گفت: «هیچ حمله‌ای» صورت نخواهد گرفت. او گفت: «نه تحرکات نظامی، نه توسعه‌طلبی، نه هیچ چیز.» حماس اعلام کرد که اسرائیل موافقت کرده است تردد هوایی بر فراز شمال غزه را از ساعت 10صبح به وقت محلی تا ساعت 4بعدازظهر هر روز و بر فراز جنوب غزه برای تمام مدت آتش‌بس متوقف کند. این گروه گفت که اسرائیل موافقت کرده است در غزه حمله یا دستگیری‌ای انجام ندهد و مردم بتوانند آزادانه در امتداد جاده صلاح‌الدین حرکت کنند. حماس همچنین گفت که شاخه مسلح آن و همه «جناح‌های فلسطینی» دیگر «همه فعالیت‌های نظامی» خود را با اجرایی شدن آتش‌بس متوقف خواهند کرد.

اجساد تازه کشف‌شده

«یوسف مسعود» و «دانیل ویکتور» هم در گزارش 23نوامبر در نیویورک‌تایمز نوشتند، در خان یونس، 111جسد پیچیده‌شده در کیسه‌های آبی روشن روز چهارشنبه پشت یک کامیون وارد شدند. گمان می‌رود این اجساد متعلق به بیمارستان الشفا (در شمال غزه که نظامیان اسرائیل هفته گذشته آن را تصرف کردند) و همچنین بیت حانون (شهری در شمال شرقی غزه) باشد. اسرائیل اوایل این اجساد را به مقامات فلسطینی تحویل داد. آنها با برانکارد از کامیون خارج شدند، آن هم درحالی‌که کارگران یک خندق را با تجهیزات ساختمانی و بیل حفر کردند. خبرنگاران تماشاگر بودند؛ اما هیچ یک از اعضای خانواده کشته‌شدگان در آن حضور نداشتند. اجساد به جز کیسه‌هایی که روی آن عدد نوشته شده بود، ناشناس بودند. کارگران سپس آنها را در کنار یکدیگر در خندق چیدند و آنها را دفن کردند.