سردمداران واردات ۲۰۲۲

آمارهای سازمان تجارت‌جهانی نشان می‌دهد که نام ایران در بین 100 کشور اول واردکننده در جهان دیده نمی‌شود، در مقابل دو همسایه ایران (ترکیه و امارات متحده) جزو 20 کشور اول در جدول واردات جهانی هستند.

آمار دیگری که توسط سازمان تجارت‌جهانی منتشر شده، فشار سنج تجارت کالا است. بر اساس فشارسنج تجارت در ادامه سال‌2023، تجارت‌جهانی تحت‌تاثیر خروج آمریکا و چین از رکود و افزایش تقاضای خودروهای برقی ‌بار دیگر افزایش خواهد یافت.

مهم‌ترین واردکنندگان

آمارهای سازمان تجارت‌جهانی نشان می‌دهد که بخش قابل‌توجهی در رشد در واردات سال‌2022، برعهده ایالات‌متحده است. این کشور با واردات 3‌تریلیون و 376‌میلیارد دلار به تنهایی 13.2‌درصد از واردات جهانی را به خود اختصاص داده‌است. واردات آمریکا در سال‌2022 نسبت به سال‌قبل‌‌‌‌‌تر نزدیک به 15‌درصد افزایش یافته‌است.

چین دیگر اقتصاد بزرگ جهان نیز با واردات 2‌تریلیون و 716‌میلیارد دلار در جایگاه دوم بزرگ‌ترین واردکنندگان جهان قرار دارد. چین در حالی سهم 10.6‌درصدی از واردات جهانی را به خود اختصاص‌داده که برخلاف آمریکا رشد قابل‌توجهی در ارزش واردات را نسبت به سال‌2021 تجربه نکرده‌است. واردات این کشور در سال‌2022 تنها یک‌درصد رشد داشته‌است.

آلمان دیگر کشوری است که بیش از‌هزار‌میلیارد دلار واردات داشته‌است. ارزش واردات این کشور در سال‌2022، نزدیک به 11‌درصد رشد داشته و به رقم یک‌تریلیون و 571‌میلیارد دلار رسیده‌است. هلند، ژاپن، بریتانیا، فرانسه و کره‌جنوبی دیگر کشورهایی هستند که با صادرات بیش از 700‌میلیارد دلار در رتبه‌‌‌‌‌های بعدی مهم‌ترین بازارهای وارداتی جهان قرارگرفته‌اند.

واردات فزاینده

علاوه بر ارزش واردات، بررسی یک آمار دیگر نیز اهمیت بالایی دارد؛ کدام کشورها رشد بالایی در ارزش واردات را در سال‌2022 تجربه کرده‌‌‌‌‌اند؟

اصولا سال‌گذشته سال ‌رشد واردات در بیشتر کشورهای جهان بود. دلیل این امر فقط به‌خاطر پایان‌یافتن همه‌‌‌‌‌گیری کرونا نبود، بلکه تورم جهانی نیز در رشد ارزش جاری واردات اثر قابل‌توجهی داشته‌است، با این‌وجود تغییرات در آمار واردات برخی از کشورها حتی بیش از اثر این دو متغیر است. به‌عنوان مثال واردات ترکیه در سال‌2022، بیش از 34‌درصد افزایش‌یافته و به رقم 364‌میلیارد دلار رسیده‌است. به‌نظر می‌رسد این افزایش قابل‌توجه در ارزش واردات ترکیه را می‌توان در رابطه با سیاست دولت این کشور برای کنترل تورم ارزیابی کرد. آرژانتین نیز دیگر کشوری است که با مشکلات ناشی از تورم دست‌وپنجه نرم می‌کند. این کشور نیز در سال‌2022 رشد قابل‌توجه 19‌درصدی در ارزش واردات را تجربه‌کرده است. علاوه‌بر کشورهایی که با انگیزه تثبیت قیمت‌ها واردات خود را افزایش داده‌اند، کشورهای دیگری هستند که افزایش واردات آنها می‌تواند نشانه‌‌‌‌‌ای از نقش پررنگ‌تر آنها در تولید جهانی در آینده نزدیک باشد.

میزان واردات هند در سال‌گذشته 26‌درصد نسبت به سال‌2021 افزایش داشته‌است. در سال‌گذشته هند 723‌میلیارد دلار واردات داشته و این کشور 2.8‌درصد از واردات جهانی را به خود اختصاص داده‌است. فیلیپین، اندونزی، برزیل و مکزیک نیز دیگر کشورهایی هستند که در سال‌2022، ارزش واردات آنها بیش از 20‌درصد رشد داشته‌است. همچنین در بین کشورهای اروپایی، کرواسی و یونان بیش از 27‌درصد رشد در ارزش واردات را تجربه کرده‌‌‌‌‌اند.

در این بین البته معدودی از کشورها در سال‌2022، واردات خود را کاهش داده‌اند. روسیه مهم‌ترین کشوری است که ارزش واردات آن در اثر تنش نظامی با اوکراین کاهش شدیدی داشته‌است. این کشور در سال‌2022، نزدیک به 21‌درصد کمتر از سال‌2021 کالا وارد کرده‌است. این کاهش شدید در واردات را می‌توان مشخصا ناشی از تحریم‌های ایالات‌متحده و کشورهای اروپایی علیه این کشور دانست. با توجه به این افت واردات همچنان روسیه نزدیک به یک‌درصد از واردات جهانی را به خود اختصاص داده‌است. علاوه‌بر روسیه، واردات هنگ‌کنگ نیز برخلاف روند جهانی در سال‌2022، کاهش یافته‌است. ارزش واردات هنگ‌کنگ با افت 6‌درصدی نسبت به سال‌2021، به رقم 668‌میلیارد دلار رسیده‌است. با وجود این افت، هنگ‌کنگ 2.6‌درصد از واردات جهانی را به خود اختصاص‌داده و همچنان یکی از مهم‌ترین کشورها در نقشه تجارت‌جهانی است.

بازار همسایه‌‌‌‌‌ها بزرگتر می‌شود

بررسی آمار واردات برخی از کشورهای همسایه ایران و منطقه خاورمیانه نیز حائزاهمیت است. علاوه‌بر ترکیه که پیش‌‌‌‌‌تر به آن پرداخته‌شد، تغییرات در آمار واردات عربستان‌سعودی و عراق نیز باید مورد‌توجه قرار گیرد. واردات عربستان در سال‌گذشته با افزایش 23‌درصدی به رقم 188‌میلیارد دلار رسیده‌است. عربستان در حال‌حاضر سهم 0.7‌درصدی از واردات جهانی دارد و به‌نظر می‌رسد با ادامه این روند در سال‌های آتی کالاهای بیشتری را تقاضا خواهد کرد. عراق، یکی از مهم‌ترین شرکای تجاری ایران نیز در سال‌گذشته 18‌درصد بیشتر کالا وارد کرده و حجم واردات خود را به رقم 78‌میلیارد دلار رسانده است. همچنین در سال‌گذشته امارات 425‌میلیارد دلار، رژیم صهیونیستی 110‌میلیارد دلار و مصر 86‌میلیارد دلار واردات داشته‌‌‌‌‌اند. رشد واردات در کشورهای همسایه می‌تواند یک فرصت برای ایران قلمداد شود؛ کشورهای منطقه در مسیر رشد پرسرعت خود کالاهای بیشتری تقاضا می‌کنند و ایران می‌تواند برای افزایش تجارت با این کشورها آماده شود، در مقابل در صورتی‌که ایران آمادگی لازم برای بهره‌برداری از این فرصت را نداشته‌باشد، ممکن است بازارهای سنتی خود مانند عراق و ترکیه را نیز از دست بدهد.

سنجش تجارت در 2023

تازه‌ترین گزارش «فشارسنج تجارت کالا» که توسط سازمان تجارت‌جهانی در 27 نوامبر منتشر شد نیز نشان می‌دهد که حجم تجارت کالاها در جهان پس از سکون اخیر خود به واسطه فروش و تولید خودرو و تجارت قطعات الکترونیکی درحال بهبود است، با این‌وجود براساس این گزارش، با توجه به نتایج اقتصادی درهم آمیخته به‌همراه افزایش تنش‌های ژئوپلیتیکی، چشم‌‌‌‌‌انداز کوتاه‌‌‌‌‌مدت بسیار نامطمئن به‌نظر می‌رسد. قرائت فعلی از شاخص فشارسنج عدد 100.7 را نشان می‌دهد که بالاتر از 99.1 در اوت گذشته است و نزدیک به ارزش پایه 100 است. از منظر کارشناسان سازمان تجارت‌جهانی، باتوجه به داده‌های اخیر به‌نظر می‌رسد حجم تجارت کالا به‌تدریج روند سابق خود در نیمه‌دوم سال‌2023 را باز خواهد یافت.  «فشارسنج تجارت کالا»، شاخص ترکیبی پیشرو در زمینه تجارت‌جهانی است که اطلاعات ارزشمندی را در مورد مسیر تجارت کالا در واکنش به روندهای اخیر ارائه می‌دهد. مقادیر فشارسنج بیشتر از 100 با حجم معاملات بالاتر از روند مرتبط است، درحالی‌که مقادیر فشارسنج کمتر از 100 نشان می‌دهد که تجارت کالا به کم‌‌‌‌‌تر از روند کاهش خواهد یافت یا به‌زودی نزولی خواهد شد. براساس این گزارش، حجم تجارت‌جهانی کالا در سه‌‌‌‌‌ماهه دوم سال‌2023 ثابت بوده‌است، اگرچه 0.2‌درصد نسبت به سه‌‌‌‌‌ماهه قبل افزایش داشت، اما همچنان 0.5‌درصد نسبت به مدت مشابه سال‌قبل کاهش داشته‌است. انتظار می‌رود حتی با وجود اقتصاد راکد اروپا، آمار تجارت سه‌‌‌‌‌ماهه سوم به لطف تسریع رشد تولید ناخالص داخلی آمریکا و چین، اندکی بهبود یابد. امید می‌رود رشد تجارت سالانه در سه‌‌‌‌‌ماهه چهارم به دلیل کاهش حجم تجارت در مدت مشابه سال‌گذشته به‌دنبال قیمت‌های بالای انرژی، افزایش نرخ بهره و تاثیر اختلالات مرتبط با همه‌‌‌‌‌گیری بر رشد اقتصادی در اقتصادهای پیشرو، مثبت باشد. این تحولات با پیش‌بینی سازمان تجارت‌جهانی در 5 اکتبر 2023 مطابقت دارد که افزایش 0.8‌درصدی حجم تجارت‌جهانی در سال‌2023 را پیش‌بینی می‌کرد، اگرچه چشم‌‌‌‌‌انداز تجاری با توجه به تحولات اخیر در خاورمیانه نزولی شده‌است، با این‌حال، پیش‌بینی بدون تغییر باقی‌ مانده‌است. شاخص‌های مولفه فشارسنج اعداد مختلفی را نشان می‌دهند؛ برخی از آنها به‌شدت بالاتر از روند افزایش یافته‌‌‌‌‌اند و برخی دیگر ثابت یا پایین‌تر از روند ثبت شده‌اند. بیشترین افزایش در شاخص‌های فروش، تولید خودرو و تجارت قطعات الکترونیکی دیده  شده‌است.

 شاخص‌های حمل‌ونقل هوایی، سفارش‌های صادراتی و حمل‌ونقل کانتینری، همگام با روند یا اندکی پایین‌تر از روند بوده‌‌‌‌‌اند. این آمار درحالی به‌دست آمده است که شاخص مواد خام به پایین‌تر از روند کاهش یافته‌است. سازمان تجارت‌جهانی رشد تجارت خودرویی و قطعات الکترونیکی را با افزایش تقاضای جهانی خودروهای برقی مرتبط می‌داند. از سوی دیگر آمار ضعیف مواد خام هم ممکن است تا حدی به دلیل سکون صنعت مسکن باشد که در سایه ماندگاری نرخ‌های بهره بالا تضعیف شده‌است.