کبد چرب غیـرالکلی و غذاهای فـراسودمند

مریم کاویانی : دانشجوی کارشناسی ارشد علوم بهداشتی در تغذیه دانشگاه علوم پزشکی تبریز

زیرنظر: دکتر نازلی نمازی - متخصص تغذیه

تحریریه زندگی آنلاین : بیماری کبد چرب غیر الکلی (Non-alcoholic fatty liver disease) (یا به اختصار NAFLD) در نتیجه تجمع چربی به دلیلی غیر از مصرف زیاد الکل در کبد بروز می‌کند. التهاب کبدی غیر الکلی (NASH) شدیدتر و پیشرونده‌تر از NAFLD است که اگر بیماری پیشرفت کند و درمان نشود منجر به سیروز و سرطان کبد می‌شود. این بیماری به‌ وسیله تکنیک‌های عکس‌برداری، رادیولوژی و سونوگرافی شناسایی می‌شود. همچنین، ممکن است با افزایش سطوح آنزیم‌های کبد، افزایش سطوح هورمون تنظیم کننده گلوکز خون یا انسولین و افزایش سطوح تری گلیسیرید در آزمایش خون تا حدودی ابتلا به بیماری را تشخیص داد. این بیماری اغلب بدون علامت است، ولی در صورت پیشرفت بیماری نشانه‌ها و علائم بیشتر و هشدار‌دهنده‌تر می‌شود. تورم شکم، بزرگ شدن رگ‌های خونی زیر سطح پوست، بزرگ شدن پستان‌ها در مردان، بزرگ شدن طحال، قرمز شدن کف دست‌ها و بیماری یرقان یا زردی از جمله این علائم هستند.

 بیشتر بخوانید:

کبد چرب خود را با این عصاره‌ها درمان کنید

درمان

در حال حاضر هیچ درمان مؤثر و قطعی برای بیماری کبد چرب وجود ندارد و عمده درمان‌های موجود، مبتنی بر درمان بیماری‌های متابولیکی مرتبط، توصیه‌های تغذیه‌ای، رژیم درمانی و اصلاح الگوی زندگی می‌باشد.

 کاهش وزن، افزایش فعالیت فیزیکی، کاهش مصرف کربوهیدرات‌های ساده و میزان چربی رژیم غذایی، تغییر الگوی چربی دریافتی، به همراه مصرف غذاهای فراسودمندی نظیر پری بیوتیک‌ها می‌تواند از جمله راهکارهای پیشنهادی جهت پیشگیری و درمان این بیماری باشد.

کاهش وزن

به نظر می‌رسد محدودیت کالری مهم‌ترین عامل در مداخلات غذایی در این بیماران است، زیرا کاهش وزن عامل اصلی کاهش چربی کبدی، چربی زیر پوستی و چاقی احشایی می‌باشد. کاهش وزن از طریق کاهش فاکتور‌های پیش التهابی و شرایط التهابی به وجود آمده، بهبود مقاومت انسولینی کبدی و بهبود دیابت، به طور قابل توجهی باعث بهبود و درمان بیماری کبد چرب می‌گردد.

فعالیت فیزیکی

حدود یک سوم بیماران NAFLD فعالیت بدنی مناسبی ندارند و نیمی از آنها غیرفعال هستند. فواید ورزش بدنی شامل کاهش خطر ابتلا به دیابت نوع 2، فشار خون بالا، چربی بالای خون، سندرم متابولیک، و مقاومت به انسولین است که این بیماری‌ها خطر ابتلا به بیماری کبد چرب را افزایش می‌دهند. در مورد NAFLD، فعالیت فیزیکی، محتوای چربی کبدی، اسیدهای چرب آزاد پلاسما را کاهش می‌دهد و احتمال پیشرفت بیماری به NASH و و فیبروز پیشرفته را کاهش می‌دهد. با این حال برای نتیجه بهتر درمان و کنترل بیماری کبد چرب، کاهش وزن به همراه داشتن فعالیت فیزیکی موثرتر است و می‌تواند به کاهش وزن بهتر نیز کمک دهد. با توجه به دشواری در کاهش وزن و حفظ کاهش وزن در طولانی‌مدت، تغییر ترکیب رژیم غذایی بدون لزوماً کاهش مصرف کالری ممکن است یک گزینه واقعی‌تر و عملی‌تر برای درمان بیماران NAFLD ارائه دهد، بنابراین بررسی ارتباط بین مواد مغذی خاص و ترکیب غذایی و NAFLD بسیار مهم است.

 بیشتر بخوانید:

نسخه ای برای پیشگیری از چرب شدن کبد

متهم ردیف اول کبد چرب چیست؟

فیبر غذایی و غذاهای فراسودمند

مطالعات نشان داده‌اند که میزان دریافت فیبر بیماران مبتلا به کبد چرب کمتر از مقدار توصیه شده است و همان‌طور که قبلاً گفته شد در این بیماران تغییر در میکروبیوم روده، افزایش باکتری‌های مضر (از جمله باکتروئید‌ها) و کاهش باکتری‌های مفید (از جمله بیفیدو باکتر‌ها، لاکتو‌باسیلوس‌ها) اتفاق می‌افتد و همچنین عدم تعادل باکتری‌های روده می‌تواند در پیشرفت NAFLD کمک‌کننده باشد. تحقیقات زیادی با استفاده از انواع مداخلات، از جمله رژیم غذایی، نشان داده امکان اصلاح میکروبیوتای روده به سمت میکروبیوتای سالم وجود دارد.

از عوامل مهم برای بهبود میکروبیوم روده فیبر غذایی است که بیشتر انواع آن پری‌بیوتیک است. پری‌بیوتیک‌ها به عنوان غذای مناسب باکتری‌های مفید روده قادرند علاوه بر اثر بر ترکیب فلور میکروبی روده و بهبود عملکرد آن، با کاهش سطح لیپوپلی ساکارید، تولید اسیدهای کوتاه زنجیر توسط باکتری‌های نام برده را افزایش دهند. همچنین با کاهش ایندوتوکسین‌های متابولیک، از اتصال لیپوپلی‌ساکاریدها به گیرنده‌های خود در بافت‌های مختلف مانند کبد، لیپوژنز، استرس اکسیداتیو، التهاب، مقاومت انسولینی و استئاتوز کبد چرب جلوگیری می‌نمایند. پری‌بیوتیک‌ها می‌توانند بخشی از فیبر مورد نیاز این بیماران را نیز تأمین کنند. فیبرهای غذایی که خاصیت تخمیرپذیری بیشتری داشته باشند اثر بیشتر و مؤثرتری بر روی میکروبیوم روده می‌گذارند.

بیشتر بخوانید:

بهترین و بدترین غذا‌ها برای کبد

چند ماده غذایی برای پاکسازی کبد

از جمله منابع این دسته از فیبرها: فیبرهای محلول مانند پکتین و زایلوگلوکان‌ها بسیار قابل‌تخمیر هستند و می‌توانند در غلات کامل (به عنوان مثال، جو دوسر و جو) و میوه‌ها (به عنوان مثال، سیب [پکتین]) قرار بگیرند. اینولین، مالتودکسترین‌های مقاوم، نشاسته مقاوم، پلی دکستروز و فیبر ذرت محلول سایر فیبرهای محلول هستند که به راحتی توسط میکروبیوتای دستگاه گوارش تخمیر می‌شوند. علاوه بر این فیبرهای نامحلول مانند سلولز که معمولاً در سبوس، حبوبات و آجیل‌ها به طور کلی توسط میکروبیوتای روده ضعیف تخمیر می‌شوند، اما میزان انتقال روده را افزایش می‌دهند و مدت زمان موجود برای تخمیر باکتریایی روده بزرگ در مواد غذایی هضم نشده را کاهش می‌دهند. علاوه بر پری‌بیوتیک‌ها، پروبیوتیک‌ها که باکتری‌های زنده و مخمرهای مفیدی هستند که به‌ویژه برای دستگاه گوارش مفید هستند که از جمله منابع مهم غذایی پروبیوتیک‌ها، محصولات لبنی پروبیوتیکی و لاکتیکی می‌باشد که با مکانیسم مشابه پری بیوتیک‌ها در سلامت بدن مفید هستند.