سمیرا اسماعیلی؛دانشجوی دکتری روانشناسی بالینی مدرس دانشگاه
اسکیزوفرنی یا شیزوفرنی یا روان گسیختگی یک بیماری روانی حاد است که باعث تغییر در ادراک، افکار و رفتار بیمار می‌شود. اسکیزوفرنی یک بیماری پیچیده است که به راحتی نمی‌توان آن را توضیح داد اما می‌توان آن را در دو نوع مختلف طبقه‌بندی کرد: اسکیزوفرنی حاد و اسکیزوفرنی مزمن. اسکیزوفرنی ممکن است قابل تشخیص نباشد، به دلیل آن که علائم این بیماری در افراد مختلف متفاوت می‌باشد و همچنین بسیاری از ممکن است در بسیاری از بیماری‌ها وجود داشته باشد، مثلاً علائم روان‌پریشی ممکن است در بیماران مبتلا به آلزایمر و یا در اختلال دوقطبی دیده شود. بر خلاف تصور عامه مردم، افراد مبتلا به اسکیزوفرنی، دارای چند شخصیت نمی‌باشند. اسکیزوفرنی در واقع مجموعه‌ای از علائم مختلف می‌باشد که در متن زیر علائم این بیماری را می‌شناسید.
تشـــــخیص عــــــــلائم بیماری اسکیزوفرنی
فرد مبتلا به اسکیزوفرنی ممکن است دچار توهم‌هایی شود (که اغلب به صورت شنیدن صداها گزارش شده است)، خیالات (اغلب عجیب و غریب یا سرکوب‌گرانه در طبیعت) و آشفتگی فکری و کلامی می‌باشند. گوشه‌گیری اجتماعی، نامرتبی لباس و بهداشت و از دست دادن انگیزه و قضاوت تماماً موارد عادی موجود در اسکیزوفرنی می‌باشند. اغلب الگوی قابل مشاهده‌ای از مشکل عاطفی وجود دارد، برای مثال عدم پاسخگویی به محرکات. اختلال در شناخت اجتماعی با اسکیزوفرنی مرتبط است، همچنین علائم پارانویا؛ انزوای اجتماعی به طور معمول اتفاق می‌افتد. همچنین معمولاً مشکلات در کار و حافظه بلندمدت، توجه، عملکرد اجرایی و سرعت پردازش رخ می‌دهد. در یک زیرگروه غیر معمول، فرد ممکن است تا حد زیادی ساکت باشد، در وضعیت‌های حرکتی عجیب و غریب، یا در جلوه‌های بی‌موردی از اضطراب قرار بگیرد، که همه این‌ها نشانه‌هایی از جنون جوانی می‌باشند.
تشخیص علائم بیماری اسکیزوفرنی
فرد مبتلا به اسکیزوفرنی ممکن است دچار توهم‌هایی شود (که اغلب به صورت شنیدن صداها گزارش شده است)، خیالات (اغلب عجیب و غریب یا سرکوب‌گرانه در طبیعت) و آشفتگی فکری و کلامی می‌باشند. گوشه‌گیری اجتماعی، نامرتبی لباس و بهداشت و از دست دادن انگیزه و قضاوت تماماً موارد عادی موجود در اسکیزوفرنی می‌باشند. اغلب الگوی قابل مشاهده‌ای از مشکل عاطفی وجود دارد، برای مثال عدم پاسخگویی به محرکات. اختلال در شناخت اجتماعی با اسکیزوفرنی مرتبط است، همچنین علائم پارانویا؛ انزوای اجتماعی به طور معمول اتفاق می‌افتد. همچنین معمولاً مشکلات در کار و حافظه بلندمدت، توجه، عملکرد اجرایی و سرعت پردازش رخ می‌دهد. در یک زیرگروه غیر معمول، فرد ممکن است تا حد زیادی ساکت باشد، در وضعیت‌های حرکتی عجیب و غریب، یا در جلوه‌های بی‌موردی از اضطراب قرار بگیرد، که همه این‌ها نشانه‌هایی از جنون جوانی می‌باشند.
عــــــــــــــــــــلائم هشداردهـــــــنده اسکیزوفرنی در نوجوانان شامل موارد زیر است:
در مدرسه، ضعیف هستند.
دوستان خود را تغییر می‌دهند.
نوسانات خلقی دارند.
بی‌نظمی در خوابیدن دارند.
تنهایی را دوست دارند.
گاهی خلق و خوی آشفته دارند.
اما تشخیص اسکیزوفرنی بر اساس علائم بالا مشکل است، زیرا بسیاری از نوجوانان که دچار اسکیزوفرنی نیستند، ممکن است علائم بالا را داشته باشند.
علائم کلی اسکیزوفرنی:
1- علائم مثبت: این علائم شامل موارد زیر است:
توهم: این افراد چیزی را که وجود ندارد می‌شنوند، می‌بینند، بو می‌کشند و احساس می‌کنند. توهم شنیدن صدا یکی از علائم شایع می‌باشد. این صداها ممکن است دستوراتی را بدهند، نظراتی راجع به رفتار فرد بدهند و یا هشدار بدهند که اتفاقی وحشتناک در حال رخ دادن است.
هذیان: عبارت است از باورهای غلط و یا غیرمنطقی فرد، مانند این که فکر می‌کند شما یک چهره معروف قدیمی هستید. افراد دارای این علامت می‌توانند فکر کنند که افراد دیگر قصد خیانت و یا توطئه بر علیه آنان دارند و می‌خواهند به آنها صدمه برسانند.
اختلالات تفکر: فرد اسکیزوفرنی نمی‌تواند افکارش را مرتب کند و درنتیجه گفتارش می‌تواند گیج‌کننده باشد. در موارد دیگر، فرد ممکن است در وسط یک فکر، ناگهان از فکر کردن بازایستد و تصور کند این فکر می‌تواند برایش گران تمام شود. دیگر اختلالات تفکر، برقراری ارتباط با کلمات نامفهوم می‌باشد.
اختلالات حرکتی: این افراد دارای عدم هماهنگی می‌باشند و یا دارای حرکت‌های تکراری و غیرارادی و رفتار عجیب و غریب می‌باشند. برخی مواقع افراد ممکن است بی‌تحرک و بی‌توجه باشند.
2- علائم منفی: این علائم مربوط به خصوصیاتی است که وجود دارد، اما فرد دارای نقصان در این خصوصیات می‌باشد.
این افراد ممکن است از اجتماع دوری کنند، دارای کمبود در احساس لذت باشند، علاقه‌ای به زندگی نداشته باشند و یا نتوانند فعالیتی را آغاز کرده و به پایان برسانند. بیشتر مواقع، افراد سالمی که این بیماران را می‌بینند فکر می‌کنند این افراد تنبل هستند و یا تمایلی برای بهتر کردن اوضاع ندارند، در حالی که این علائم می‌تواند نشان‌دهنده این بیماری باشد. علائم دیگر منفی عبارت‌اند از:
رعایت نکردن بهداشت فردی آشکار بودن احساسات در صورت فرد کم‌حرفی
3- علائم ادراکی: ادراک عبارت است از فرایند تفکر یک فرد. برخی مواقع، علائم ادراکی با اسکیزوفرنی تداخل دارد و شغل و جنبه‌های دیگر زندگی را در سطح پایینی نگه می‌دارد، از قبیل:
فقدان عملکرد اجرایی که توانایی جذب و تفسیر اطلاعات و سپس عمل کردن بر اساس اطلاعات را دارد.
عدم توانایی در اولویت‌بندی وظایف
مشکلات در حافظه و دقت
چگونه با بیمار اسکیزوفرنی رفتار کنیم؟
قبل از هر چیز باید بدانید هرگونه تغییر رفتار در اطرافیان‌تان را اسکیزوفرنی تلقی نکنید، حتی اگر برخی از علائم ذکر شده را در خانواده خود مشاهده کردید، قضاوت نکنید. چون ممکن است تنها یک افسردگی ساده یا ناشی از یک بیماری جسمی باشد که عملکرد فرد را تحت‌تاثیر قرار داده است. اگر خانواده متوجه تغییر رفتار در نوجوان یا همسر خود شد به گونه‌ای که با خودش حرف می‌زند، گوشه‌گیر و عملکرداش مختل شده است باید حتماً به روانپزشک مراجعه کنند تا آموزش‌های لازم را به آنها بدهد.
لطفاً قضاوت نکنید
برخی افراد تصور می‌کنند بیماران اسکیزوفرنی قادر به انجام فعالیت‌های مفید زندگی نیستند و هیچ کارایی ندارند. اگر شما هم این گونه تصور می‌کنید، توصیه می‌کنم حتماً فیلم «ذهن زیبا» را ببینید. این فیلم زندگی پروفسور «جان نش» را نشان می‌دهد که با وجود آن که به بیماری اسکیزوفرنی مبتلا است اما موفق می‌شود جایزه نوبل ریاضی را دریافت کند. بنابراین بیماری اسکیزوفرنی نه تنها او را از زندگی اجتماعی باز نداشت بلکه توانست به موفقیت بزرگی دست یابد.
