اهمیت وقت و عمر از نگاه قرآن

حسرت هایی برای روزهای آخر سال
پدربزرگ ما که درس‌خوانده مکتب‌خانه بود در آنجا کلامی از مولایمان علی(علیه السلام) برایمان خواند. «الْفُرْصَةُ تَمُرُّ مَرَّ السَّحَابِ، فَانْتَهِزُوا فُرَصَ الْخَیْرِ. فرصت ها همچون ابر در گذرند. پس فرصت‌هاى نیک را غنیمت بشمارید». امروز که یاد آن روزها افتادم، به خود گفتم که من تا به حال چه کردم؟ در سالی که گذشت، با خود چه کردم؟ چقدر از وقتم –که با هیچ طلا و نقره‌ و لعلی بازنمی‌گردد- را تلف کردم؟
چه دورانی بود! دلم برایش تنگ شده... هیچگاه محبت‌هایش را فراموش نمی‌کنم. دست نوازشی که بر سر ما می‌کشید... پدربزرگم را می‌گویم. خدا همه رفتگان را بیامرزد. بهار که نزدیک می‌شد، لحظه سال تحویل همه در خانه پدربزرگ جمع می‌شدیم و سر یک سفره می‌نشستیم. دلتنگ آن روزها هستم. روزهای خوب و خوشی بود. فارغ از غصه ‌ها و روزمرگی ‌ها، طبیعت زیبا و روح ‌نوازِ سوادکوه و بازی‌ های کودکانه ما. روزهایی که هیچگاه برنمی‌گردد. این خاصیت زمان است. بازگشتی در کار نیست! یاد آن روزی که پدربزرگ ما را صدا کرد. با شور و شوق به سوی او رفتیم. ما را نزد خود نشاند و چند کلام صحبتی کرد. از کودکی‌اش گفت. از نوجوانی و بعد از دوران جوانی...
از حسرت روزهای گذشته برای ما حرف زد. می‌گفت من حاضرم همه داشته‌های خودم را بدهم تا دوباره با دوران جوانی برگردم. کارهای زیادی باید انجام می‌دادم که ندادم. کارهای زیادی کردم که درست نبود. می‌خواهم جبران کنم. اما زمان به عقب برنمی‌گردد. این من هستم و حسرت روز و شب ... پدربزرگ ما که درس‌خوانده مکتب ‌خانه بود در آنجا کلامی از مولایمان علی (علیه السلام) برایمان خواند: «الْفُرْصَةُ تَمُرُّ مَرَّ السَّحَابِ، فَانْتَهِزُوا فُرَصَ الْخَیْرِ. فرصت ها همچون ابر در گذرند. پس فرصت‌ هاى نیک را غنیمت بشمارید.» امروز که یاد آن روزها افتادم، به خود گفتم که من تا به حال چه کردم؟ در سالی که گذشت، با خود چه کردم؟ چقدر از وقتم –که با هیچ طلا و نقره‌ و لعلی بازنمی‌گردد- را تلف کردم؟
در سالی که گذشت، چقدر از فرصت‌ها استفاده کردیم؟!
پیدایش انسان و زندگی او در این جهان، نعمتی از سوی خداست. آنچنان که خود فرموده: « هَلْ أَتَى عَلَى الْإِنسَانِ حِینٌ مِّنَ الدَّهْرِ لَمْ یَکُن شَیْئًا مَّذْکُورًا. آیا زمانی طولانی بر انسان گذشت که چیز قابل ذکری نبود؟!» چنین موجودی که از پَست ‌ترین چیز آفریده شده، نعمت وجود یافته، آیا نباید شکرگذار این نعمت باشد؟! «وَاذْکُرُوا نِعْمَتَ اللَّـهِ عَلَیْکُمْ. نعمت خدا بر خودتان را به یاد آورید.» و البته می‌دانیم که پس از هر نعمتی، محاسبه ‌ای هست. پس چه بهتر که از خود حساب بکشیم، پیش از آنکه از ما حساب بکشند. به خود نگاه کنیم. چقدر شکرگزار نعمتِ وجودِمان بودیم؟ آیا شکرِ نعمت جز این است که از نعمت به خوبی و خالصانه در راه خدا استفاده کنیم؟ آنچنان که علامه طباطبایی (رضوان الله علیه) نوشتند: «حقیقت شاکر بودن بنده براى خدا این است که خالص براى پروردگارش باشد.» حال در سالی که گذشت، شکر نعمت را آنگونه که باید به جا آوردیم؟ آیا عُمر خود را در راه صحیح و آن راهی که خداوند از ما خواسته صرف کردیم؟ چقدر از فرصت ‌ها استفاده کردیم و چقدر آن‌ها را هدر دادیم؟!
اهمیت وقت و عمر از نگاه قرآن
قرآن، کتاب خدا، کتابی که بشر را به محکم‌ترین راه هدایت می‌کند، برای وقت، زمان و گذر عمر، ارزش بسیار قائل است. حتی به زمان‌های مختلف قسم یاد می‌کند. «والفجر. قسم به طلوع فجر». پس از فجر نیز که صبح است، باز هم خدا به آن قسم یاد می‌کند: « وَالصُّبْحِ إِذَا تَنَفَّسَ. یعنی قسم به صبح که هنگامی که تنفس می‌کند». همچنین قسم به ضحی (زمانی که آفتاب به روشنی در آسمان دیده می‌شود) و نیز قسم به روز: « وَالنَّهَارِ إِذَا جَلّیهَا». همچنین قَسَم به عصر: «وَ الْعَصْرِ» و شب: «وَاللَّیْلِ إِذَا یَغْشیهَا. و به شب آن هنگام که زمین را بپوشاند». حتی قرآن 3 بار به سَحَر قسم خورده است. «وَ اللَّیْلِ إِذْ أَدْبَر»، «وَ اللَّیْلِ إِذا عَسْعَس‌»، «وَ اللَّیْلِ إِذا یَسْرِ» هر سه عبارت یعنی «قسم به شب، هنگامی که تمام می‌شود». این نشانه اهمیت اوقات شبانه روز است، که خدا به آن‌ها قسم یاد کرده است. فراتر از این، عُمر انسان است که الله تبارک و تعالی حتی در جهنم نیز از اهل آن حساب می‌کشد: «أَوَلَمْ نُعَمِّرْکُم... آیا ما به شما عمر (و فرصت طولانی) ندادیم؟»
علامه طباطبایی (رضوان الله علیه) نوشتند: «حقیقت شاکر بودن بنده براى خدا این است که خالص براى پروردگارش باشد.» حال در سالی که گذشت، شکر نعمت را آنگونه که باید به جا آوردیم؟ آیا عُمر خود را در راه صحیح و آن راهی که خداوند از ما خواسته صرف کردیم؟ چقدر از فرصت‌ها استفاده کردیم و چقدر آن‌ها را هدر دادیم؟!
گذشته از این، علامه طباطبایی (رضوان الله علیه) نوشتند: «حقیقت شاکر بودن بنده براى خدا این است که خالص براى پروردگارش باشد.» حال در سالی که گذشت، شکر نعمت را آنگونه که باید به جا آوردیم؟ آیا عُمر خود را در راه صحیح و آن راهی که خداوند از ما خواسته صرف کردیم؟ چقدر از فرصت ‌ها استفاده کردیم و چقدر آن‌ ها را هدر دادیم؟!
همین اهل شقاوتند که پس از مشاهده بدبختیِ خود، از به باد دادن وقت و عُمر خود ابراز پشیمانی و پریشانی کرده و کوتاهیِ خود در بهره بردن از فرصت ‌ها را به یاد خود می ‌آورند: « أَن تَقُولَ نَفْسٌ یَا حَسْرَتَى عَلَى مَا فَرَّطتُ فِی جَنبِ اللَّـهِ وَإِن کُنتُ لَمِنَ السَّاخِرِینَ. مبادا کسی (در روز حساب) بگوید که افسوس بر من از کوتاهی‌ هایی که در راه خدا کردم...»
در اهمیتِ گذر زمان همین بس که الله تبارک و تعالی، انسان را به نگهداشتن حسابِ آن و دقت در محاسبات تقویمی فرا می‌ خواند تا مایه نظم و نسَق در زندگانی انسان شود. آنجایی که می‌گوید: «یَسْأَلُونَکَ عَنِ الْأَهِلَّةِ قُلْ هِیَ مَوَاقِیتُ لِلنَّاسِ... درباره هلال‌های ماه از تو می ‌پرسند؛ بگو: آن ‌ها، بیان اوقات (و تقویم طبیعی) برای (نظامِ زندگی) مردم است...»
چگونه در سال آینده رضایت خدا را جلب کنیم ؟!
انسان هرچقدر هم در گذشته از راه خدا منحرف شده باشد، باز هم رحمت خدا بیش از گناه اوست! چنانکه خود فرمود: «رَبَّنَا وَسِعْتَ کُلَّ شَیْءٍ رَّحْمَةً وَعِلْمًا فَاغْفِرْ لِلَّذِینَ تَابُوا وَاتَّبَعُوا سَبِیلَکَ وَقِهِمْ عَذَابَ الْجَحِیمِ. پروردگارا... رحمت و علم تو همه چیز را فراگرفته است؛ پس کسانی را که توبه کرده و راه تو را پیروی می‌کنند بیامرز، و آنان را از عذاب دوزخ نگاه دار» و نیز فرمود: «قُلْ یَا عِبَادِیَ الَّذِینَ أَسْرَفُوا عَلَی أَنفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُوا مِن رَّحْمَةِ اللَّـهِ إِنَّ اللَّـهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِیعًا إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ. بگو: ای بندگان من که بر خود ستم کرده‌اید! از رحمت خداوند نا امید نشوید که خدا همه گناهان را می‌آمرزد، زیرا او بسیار آمرزنده و مهربان است.» از همین روی اگر در گذشته ناشکری کردیم، و قدرِ نعمتِ عُمر را ندانستیم، راه برای بازگشت به سوی خدا، جبران و شکر نعمت باز است: « وَاسْتَغْفِرُوا رَبَّکُمْ ثُمَّ تُوبُوا إِلَیْهِ إِنَّ رَبِّی رَحِیمٌ وَدُودٌ. از پروردگار خود، آمرزش بطلبید؛ و به سوی او بازگردید؛ که پروردگارم مهربان و دوستدار است.»
کلام آخر
در سال جدید اگر در پی رضای الهی هستیم، بهره بردن از وقت در جهت تقویت ایمانِ خود و دوستان، و همچنین استفاده از فرصت‌ها در جهتِ انجام اعمال صالح بهترین راه است: «إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ أُولَـئِکَ هُمْ خَیْرُ الْبَرِیَّةِ جَزَاؤُهُمْ عِندَ رَبِّهِمْ جَنَّاتُ عَدْنٍ تَجْرِی مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِینَ فِیهَا أَبَدًا رَّضِیَ اللَّـهُ عَنْهُمْ وَرَضُوا عَنْهُ ذَلِکَ لِمَنْ خَشِیَ رَبَّهُ: کسانی که ایمان آوردند و اعمال صالح انجام دادند، بهترینِ مخلوقاتند! پاداش آنها نزد پروردگارشان باغ های بهشت جاویدان است که نهرها از زیر درختانش جاری است؛ همیشه در آن می‌مانند! (هم) خدا از آنها خشنود است و (هم) آنها از خدا خشنودند؛ و این (مقام والا) برای کسی است که نسبت به پروردگارش خشیت پیشه کند.»

مهدی رستمی