حدودا دوماه پیش جلسه‌ای بین مسوولان وزارت صمت، خودروسازان و قطعه‌سازان برگزار شد و طرفین طی آن روی چند راهکار برای کاهش زیاندهی به توافق رسیدند. جدا از راهکارهایی مانند انتشار اوراق، وزارت صمت و خودروسازان و قطعه‌سازان روی تغییر فرمول قیمت‌گذاری و البته فروش خودروهای مازاد در حاشیه بازار نیز توافق کردند.
در طرح فروش 120هزار دستگاه خودرو در حاشیه بازار، قرار شد خودروسازان در صورت تولید حداقل 120هزار دستگاه محصول مازاد بر تعهداتشان در سامانه یکپارچه، آنها را در حاشیه بازار به فروش برسانند. پرونده فروش 120هزار دستگاه خودرو در حاشیه بازار البته فعلا بایگانی شده و با وجود توافق سه‌جانبه صمت، خودروسازان و قطعه‌سازان ضمانت اجرایی ندارد. حالا شاید گزارش جدید خودروسازان مبنی بر تداوم زیاندهی در 9ماه امسال، به خروج این پرونده از بایگانی کمک کند. اما مهم‌ترین بند از توافق سه‌جانبه صمت، خودروسازان و قطعه‌سازان، تغییر فرمول قیمت‌گذاری است که می‌تواند به کاهش زیاندهی خودروسازان کمک کرده یا حتی در صورت اجرای صحیح این فرمول، آنها را برای همیشه از زیاندهی تولید خارج کند.
طبق این فرمول، هرچند قیمت خودرو همچنان دستوری تعیین می‌شود، اما گویا قرار است اولا تمام هزینه‌های تولید خودروسازان پوشش داده شود؛ ثانیا به آنها سود نیز تعلق بگیرد. بر این اساس، قیمت خودروها طبق فرمول «هزینه تولید + 2.5درصد سود» تعیین خواهد شد. نکته بعدی اینجاست که دیگر شورای رقابت نقش مستقیم در قیمت‌گذاری خودرو ندارد و این اختیار را به نوعی به وزارت صمت تفویض کرده است. از این‌رو خودروسازان امیدوارند اولا با تغییر فرمول قیمت‌گذاری و ثانیا با خروج شورای رقابت از پروسه تعیین قیمت، از زیاندهی تولید خارج شوند. این البته در حالی است که با وجود تغییر فرمول و تعویض داور قیمت‌گذاری، فعلا خبری از اصلاح قیمت خودروهای داخلی نیست و امکان دارد این موضوع به دلایلی از جمله در پیش بودن انتخابات مجلس شورای اسلامی، به اوایل سال آینده موکول شود.
به هر حال اگر فرمول موردنظر به اجرا دربیاید، می‌تواند خودروسازان را از زیان تولید خارج کند؛ البته مشروط بر اینکه اصلاح قیمت در بازه‌های زمانی لازم اجرا شود. اگر فرض کنیم که مثلا در ابتدای سال آینده قیمت جدید خودروها براساس فرمول موردنظر تعیین و ابلاغ شود، معنایش این است که خودروسازان محصولات خود را بدون زیان و حتی با سود به فروش می‌رسانند. طبعا اگر قرار بر تداوم این روند باشد، وزارت صمت به‌عنوان مرجع قیمت‌گذار باید در بازه‌های زمانی لازم، نسبت به اصلاح قیمت براساس هزینه‌های تولید اقدام کند؛ در غیر‌این‌صورت، خودروسازان به صورت مقطعی از زیاندهی خارج و وارد سود می‌شوند و پس از مدتی با توجه به رشد هزینه‌های تولید، باز وارد چرخه ضرردهی خواهند شد.
174 همت زیان خودروسازی
طبق گزارشی که خودروسازان به بورس ارائه داده‌اند، مجموع زیان انباشته آنها تا پایان آذر امسال به 174هزار میلیارد تومان رسیده است. در گزارش قبلی (6ماه امسال، منتهی به 31شهریور) خودروسازان در مجموع حدود 164هزار میلیارد تومان زیان کرده بودند. بنابراین خودروسازان بزرگ کشور در سه‌ماه سوم امسال نسبت به بازه زمانی انتهای شهریور سال‌جاری، حدود 10هزار میلیارد تومان زیان اضافه کرده‌اند. در بین خودروسازان بزرگ، ایرانخودرو دارای بیشترین زیان انباشته است. طبق گزارش ارسالی ایرانخودرو به بورس، این شرکت تا انتهای آذر امسال بالغ بر 104هزار میلیارد تومان زیان انباشته داشته است. این در حالی است که زیان انباشته ایرانخودرو در انتهای شهریور امسال بالغ بر 97هزار میلیارد تومان بود. بنابراین ایرانخودروییها در عرض سه‌ماه، حدود 7هزار میلیارد تومان به زیان انباشته خود افزوده‌اند.
سرمایه ثبتشده ایرانخودروییها در بورس، کمی بیش از 30هزار میلیارد تومان است، بنابراین زیان انباشته آنها از دوبرابر این سرمایه هم عبور کرده و بزرگ‌ترین خودروساز ایران کماکان مشمول ماده 141 قانون تجارت بوده و در مسیر ورشکستگی است. ایرانخودرو اما در 9ماه امسال بالغ بر 19هزار و 600میلیارد تومان زیان (ناخالص) به ثبت رسانده است. در گزارش ارسالی ایرانخودرو به بورس، نام چهار خودرو یا گروه خودرویی مشخص ثبت شده که بزرگ‌ترین خودروساز ایران در فروش تمام آنها ضرر کرده است. در این بین، بیشترین زیان به گروه پژو تعلق دارد، چه آنکه حجم اصلی فروش ایرانخودرو در 9ماه امسال به این خانواده مربوط می‌شود. ایرانخودرو می‌گوید با فروش حدود 213هزار و 500دستگاه انواع پژو طی 9ماه امسال، در مجموع بالغ بر 11هزار میلیارد تومان زیان دیده است. ایرانخودروییها همچنین به واسطه فروش حدود 38هزار و 600دستگاه محصول از گروه سمند، بیش از 2هزار و 500میلیارد تومان زیان کرده‌اند.
دیگر محصول زیانده ایرانخودرو، رانا نام دارد که از فروش بیش از 17هزار دستگاهی آن، زیانی بالغ بر هزار میلیارد تومان نصیب آبی‌های جاده مخصوص شده است. ایرانخودرو می‌گوید در فروش دنا نیز ضرر کرده، به نحوی که فروش بیش از 62هزار دستگاهی آن طی 9ماه امسال، بالغ بر 4هزار و 300میلیارد تومان زیان روی دست این شرکت گذاشته است. پس از ایرانخودرو، سایپا دارای بیشترین زیان انباشته با رقمی بالغ بر 48هزار و 200میلیارد تومان است. سرمایه ثبتشده سایپاییها در بورس، کمی بیش از 19هزار و 500میلیارد تومان است؛ بنابراین زیان انباشته آنها از دو برابر این سرمایه هم بیشتر است. با این حساب، سایپا هم مشمول ماده 141 قانون تجارت شده و در مسیر ورشکستگی قرار گرفته است. سایپا اما در 9ماه امسال بالغ بر 4هزار و 700میلیارد تومان زیان (ناخالص) به ثبت رسانده است. در بین محصولات ثبتشده این شرکت در گزارش ارسالی به بورس، تنها فروش وانت سود می‌دهد و باقی محصولات سایپا با زیان فروخته می‌شوند.
طبق ادعای سایپا، این شرکت در 9ماه امسال از دل فروش بیش از 174هزار دستگاه محصول خانواده ایکس 200 (شامل کوئیک، ساینا و تیبا) بیش از 4هزار و 700میلیارد تومان ضرر کرده است. همچنین زیان بالغ بر هزار و 100میلیارد تومانی، نتیجه فروش بیش از 36هزار و 600دستگاه شاهین در 9ماه امسال بوده است. با این حال سایپاییها از دل فروش بیش از 43هزار دستگاه وانت، بالغ بر 840میلیارد تومان سود (بدون احتساب هزینه‌های مالی) تحصیل کرده‌اند. در نهایت پارس‌‌‌خودرو دارای کمترین زیان انباشته در بین سه‌خودروساز بزرگ کشور است که این موضوع با تیراژ پایین‌‌‌تر آن نسبت به ایرانخودرو و سایپا ارتباط دارد. طبق آمار ارائه‌‌‌‌‌‌شده به بورس، پارس‌‌‌خودرو کمی بیش از 21هزار و 800میلیارد تومان زیان انباشته را در پایان آذر امسال به ثبت رسانده است.
