یخ‌بندان تولید در جاده مخصوص

آنطور که وزارت صمت در ابتدای سال 1402 اعلام کرد، قرار بود تا پایان امسال یک‌میلیون و 700هزار دستگاه خودرو در کشور تولید شود. اگر سهم سه خودروساز بزرگ را از این هدف، یک‌میلیون و 400هزار دستگاه در نظر بگیریم، تنها 817هزار و 895دستگاه از این هدف محقق شده است. بنابراین اگر این خودروسازان بخواهند به هدف تعیین‌شده دست پیدا کنند، باید در 51 روز باقی‌مانده از سال، 582هزار و 105 دستگاه خودرو تولید کنند، آن هم در شرایطی که در 314 روزی که از سال گذشته، کمتر از 818هزار دستگاه تولید داشته‌اند. شاید بتوان مهم‌ترین دلیل افت تولید خودروسازان در سال جاری را کمبود نقدینگی آنها دانست. وضعیت صورت‌های مالی خودروسازان به هیچ عنوان مناسب نیست، بدهی آنها به قطعه‌سازان نیز روز به روز در حال افزایش است؛ تا جایی که وزیر صمت برای حل مشکل این بدهی ورود کرد و پیشنهادهایی برای شیوه حل این بحران ارائه داد.

از اردیبهشت‌ماه سال جاری که شورای رقابت با رشد 10 تا 49درصدی قیمت خودرو موافقت کرد تا به امروز شاهد رشد رسمی قیمت خودرو نبوده‌ایم. بنابراین ممکن است که به دلیل مشکلات مربوط به کمبود نقدینگی، اساسا خودروسازان توانایی مالی رشد تولید یا حتی حفظ تیراژ سال گذشته را نداشته باشند. اما حتی اگر این سناریو را هم نپذیریم و فرض کنیم که خودروسازان از نظر مالی می‌توانستند تولید بیشتری داشته باشند، علت افت تولیدی را که اتفاق افتاده می‌توان زیان‌دهی خودروسازان در نظر گرفت. تولیدکنندگان خودرو مدعی هستند که تولید برای آنها با زیان همراه است. بنابراین ممکن است برای کاهش  حجم زیان خود تعمدا تیراژ خود را کاهش داده باشند.

در چنین شرایطی است که خودروسازان برای پرداخت بدهی تولیدکنندگان قطعه، با وزارت صمت به توافق رسیدند که 120هزار دستگاه خودروی «مازاد» تولید کرده و با قیمت حاشیه بازار به فروش برسانند. گرچه این موضوع عملیاتی نشد اما به هر صورت با آمارهای منتشرشده می‌توان ایرادهای اساسی به این  راه‌حل گرفت. اول اینکه اساسا خودرویی که تولید نشده از نظر منطقی نمی‌تواند مازاد باشد. علاوه بر این خودروسازان از رسیدن به هدف تولیدی سال هم بسیار عقب هستند و تاکنون تنها 58درصد آن را به انجام رسانده‌‌اند. بنابراین تصور اینکه تا پایان سال همه 582هزار و 105دستگاه باقی‌مانده از هدف تعیین‌شده، تولید شده و علاوه بر آن 120هزار دستگاه دیگر هم تولید شوند و به قیمت حاشیه بازار به فروش برسند غیرمنطقی به نظر می‌رسد.

 جزئیات تولید 10 ماه خودروسازان

جزئیات آمار تولید خودروسازان بزرگ کشور در 10 ماه امسال نشان می‌دهد که  این سه خودروساز  نسبت به مدت مشابه سال گذشته با افت تولید مواجه بوده‌اند؛ البته کاهش تولید در سایپا قابل‌توجه نبوده و تقریبا ثابت مانده است. در مدت مذکور طبق معمول بیشترین تیراژ نصیب ایران‌خودرویی‌ها شده است. آبی‌پوشان جاده‌مخصوص توانسته‌اند از ابتدای سال جاری تا انتهای دی‌ماه 444هزار و 471 دستگاه خودرو تولید کنند. این در حالی است که در مدت مشابه سال گذشته تیراژ آنها 474هزار و 381 دستگاه بوده است. بنابراین در این مدت زمانی ایران‌خودرو 29هزار و 910 دستگاه معادل 6.3درصد کمتر تولید داشته است.

بنابر آمار منتشرشده در سامانه کدال، ایران‌خودرو در 10ماه امسال بیشترین تولید خود را به مدل‌های پژو اختصاص داده است. بر این اساس این خودروساز بزرگ کشور 231هزار و 882 دستگاه خودرو در گروه پژو تولید کرده است. در مدت مشابه سال گذشته تولید این گروه خودرویی 288هزار و 999دستگاه بوده است. محصولات دیگر ایران‌خودرو در گروه سمند نیز در 10 ماه امسال 59هزار و 530 دستگاه بوده که افت قابل‌توجهی نسبت به همین بازه زمانی در سال 1401 داشته است، در 10 ماه نخست سال گذشته ایران‌خودرو 60هزار و 324 دستگاه خودرو گروه سمند تولید کرده بود.

بنابر آمار ارائه‌شده به بورس، دنا نیز در 10ماه امسال تیراژی 71هزار و 439دستگاهی داشته است. در مقایسه با 10 ماه مشابه سال گذشته تولید دنا نزدیک به 8درصد رشد را به خود می‌بیند. رشد تولید دنا در حالی است که دیگر محصول ایران‌خودرو به نام رانا با افت تولید در 10 ماه امسال مواجه بوده است. ایران‌خودرویی‌ها تا پایان آذر امسال بیش از 19هزار و 996 دستگاه رانا به تولید رسانده‌اند که نسبت به 10ماه سال گذشته، افت حدودا 13درصدی را نشان می‌دهد. محصول مونتاژی ایران‌خودرو، یعنی هایما، نیز از ابتدای سال جاری تا انتهای دی‌ماه 16هزار و 739 دستگاه تولید داشته است، این در حالی است که تولید این محصول در مدت مشابه سال 1401 به میزان 12هزار و 947دستگاه بود. بنابراین تولید هایما با رشد قابل توجه 29درصدی همراه بوده است.

تارا آخرین محصول از ایران‌خودرو است که تولید آن را در 10 ماه ابتدایی سال جاری زیر ذره‌بین قرار می‌دهد. در این مدت زمانی تولید تارا به 38هزار و 394 رسیده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته 102درصد رشد داشته تا افزایش بیش از دوبرابری را ثبت کند. سری هم به محصولات سایپا بزنیم. این خودروساز، از ابتدای سال جاری تا انتهای دی‌ماه 288هزار و 333دستگاه خودرو تولید کرده که نسبت به آمار 288هزار و 483دستگاهی 10 ماه سال گذشته تنها 150 دستگاه کمتر بوده و تقریبا ثابت مانده است. بیشترین سهم از تولید دومین خودروساز بزرگ کشور به خانواده ایکس 200 اختصاص داشته است. طبق آمار ارائه‌شده به کدال، سایپایی‌ها در بازه زمانی تحت بررسی 195هزار و 637 دستگاه از اعضای این خانواده را به تولید رسانده‌اند.  در مقایسه با 10 ماه سال گذشته، تولید خانواده ایکس 200 حدود 13درصد کاهش یافته است. تولید شاهین در سایپا طی 10 ماه امسال به 42هزار و 75 دستگاه رسیده است. در مقایسه با 10 ماه سال پیش، تولید این خودرو حدود 52درصد بالا رفته است.

 در لیست سایپا، گزینه‌ای به نام «سایر» نیز وجود دارد که مشخص نیست مربوط به چه خودروهایی است. طبق آمار اعلام‌شده، تیراژ «سایر» خودروها در سایپا در 10 ماه امسال دوهزار و 34 دستگاه بوده است. سایپایی‌ها همچنین تا پایان آذر امسال در مجموع 19دستگاه آریای اتومات را به تولید رسانده‌اند.  همچنین نارنجی‌پوشان جاده‌مخصوص در این مدت زمانی 48هزار و 568 دستگاه وانت 151 تولید کرده‌اند. به پارس‌خودرو برسیم، سومین خودروساز بزرگ کشور که 10 ماه ابتدایی سال جاری 85هزار و 91 دستگاه خودرو تولید کرده‌، افت قابل‌توجهی نسبت به آمار 110هزار و 488 دستگاهی مدت مشابه سال گذشته داشته و کاهش 23درصدی را ثبت کرده است. پارس‌خودرو در بازه زمانی تحت بررسی، 21هزار و 890 دستگاه کوئیک معمولی را به تولید رسانده که نسبت به 10 ماه پارسال افت 55درصدی را نشان می‌دهد. در آمار تولید 10 ماه امسال پارس‌خودرو، نام سهند نیز به چشم می‌آید که البته تیراژ بسیار اندکی داشته است. طبق آمار، سهند که سال گذشته رونمایی شد، در بازه زمانی تحت بررسی تنها 40 دستگاه تولید داشته است.

در کارنامه تولید پارس‌خودرو بیشترین تعداد تولید طی 10ماه امسال، به خانواده Q200 تعلق دارد. طبق آمار ارائه‌شده به کدال، در این مدت بیش از 63هزار و 161دستگاه از محصولات این خانواده در پارس‌خودرو به تولید رسیده است. در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته، تولید در خانواده خودرویی مورد‌نظر بیش از 6درصد رشد کرده است.

 آمار ماهانه خودروسازان

مقایسه آمار تولید خودرو توسط خودروسازان بزرگ کشور در دی‌ماه نسبت به آذرماه نیز حاکی از افت 2.7درصدی است. این سه خودروساز مجموعا در دی‌‌ماه 84هزار و 238 دستگاه خودرو تولید کردند که نسبت به آمار 86هزار و 591دستگاهی آذرماه، دوهزار و 353 دستگاه کمتر است. ایران‌خودرو در دهمین ماه از سال، 53هزار و 151 دستگاه خودرو تولید کرده است؛ این در حالی است که آمار ماهانه آذر برای این خودروساز 50هزار و 14 دستگاه خودرو بود. بنابراین در این مدت آبی‌پوشان خودروساز سه‌هزار و 137 دستگاه کمتر خودرو تولید کرده‌اند که نشان از افت 5.9درصدی تولید ماهانه آنها دارد. سایپا اما تنها خودروسازی بوده که در ماه ابتدایی زمستان توانسته تولید بیشتری نسبت به آذر داشته باشد. دومین خودروساز بزرگ کشور در دی‌ماه 28هزار و 68دستگاه خودرو تولید کرده که نسبت به آمار 27هزار و 118دستگاهی آذرماه 950 دستگاه، معادل 3.5درصد، بیشتر بوده است. پارس‌خودرو به عنوان زیرمجموعه سایپا مسیر دیگری را پیش گرفته و مانند ایران‌خودرو در آمار ماهانه افت تولید را ثبت کرده است. بر این اساس تولید این خودروساز از 6هزار و 322 دستگاه در آذر به 6هزار و 156دستگاه در دی رسیده تا افت 166دستگاهی و 2.6درصدی داشته باشد.