رقابت درآمدی آنتن و اینترنت

امسال اوضاع کمی فرق دارد؛ رونق بازار پلتفرم‌های پخش ویدئو مانند فیلیمو، نماوا، فیلمنت و ... با حضور بازیگران قدرتمند، دریافتی صداوسیما از محل درآمدهای دولت را بیش از پیش حاشیه‌ساز کرده است. تعداد کاربران شبکه نمایش خانگی که برای تماشای محتواهای محبوبشان پرداخت پول و کندی اینترنت را تحمل می‌کنند، در حال افزایش است و شمار مخاطبان صداوسیما که می‌توانند 24ساعته تمامی کانال‌های تلویزیونی و رادیویی را رایگان دنبال کنند، در حال کاهش.

از بودجه

مجلس در جریان بررسی لایحه بودجه، دولت را مکلف کرده است که بودجه سال 1403 سازمان صداوسیما را با افزایش قابل‌توجهی به 24هزار میلیارد تومان برساند. این یعنی در سال پیش رو، صداوسیما روزی 65میلیارد و 750میلیون تومان برای دولت خرج دارد. خود سازمان هم هر سال، رقم‌های کلانی از پخش تبلیغات و برنامه‌های مشارکتی و رپرتاژی و ... درآمد دارد.

رسانه‌ها در یکی دو سال اخیر تخمین‌های بسیاری درباره میزان درآمد صداوسیما داشته‌اند. برآوردها از 10هزار میلیارد تومان تا 60هزار میلیارد تومان متغیر است و البته رقم دقیق، درست و رسمی در این باره منتشر نشده است.اگر حتی درآمد صداوسیما از تبلیغات و ... را در حدود همان 10هزار میلیارد تومان هم فرض کنیم، با احتساب بودجه 24هزار میلیاردی، این سازمان عریض و طویل در سال 1403روزانه نزدیک به 100میلیارد تومان خرج دارد.  نماینده مجلس گفته، بودجه صداوسیما نه فقط برای موارد جاری بلکه برای تولید آثار فاخر تلویزیونی، سریال‌های الف ویژه، برنامه‌های محتوایی با محوریت کودک و نوجوان و... پیش‌بینی و تکلیف شده است.

بازار رقبا

صداوسیما در بیش از یک دهه اخیر با بحران کاهش مخاطب روبه‌رو بوده است. با ظهور و بروز و توسعه شبکه‌های اجتماعی، پلتفرم‌های اینترنتی پخش ویدئو و... کار تلویزیون و رادیو برای جلب نگاه مخاطبان دشوارتر شده و به نظر می‌رسد این رسانه‌ بزرگ هر سال موفقیت کمتری در جلب نگاه نسل‌های جدیدتر دارد. در مقابل برخی از پلتفرم‌های اینترنتی مانند فیلیمو، نماوا، فیلمنت و... توفیق بیشتری در جذب مخاطبان دارند. برای مثال میانگین تعداد کاربران سالانه فیلیمو تا شش ماه ابتدایی سال گذشته حدود یک‌میلیون و هشتادهزار کاربر گزارش شده و این آمار نشان از 154برابر شدن کاربران این پلتفرم از سال 95 تا سال 1401 دارد. دیگر پلتفرم‌ها هم به‌نسبت، رشد‌های قابل توجهی را در تعداد کاربران تجربه کرده‌اند.

برخی آمارها حکایت از ضریب نفوذ 13.6درصدی شبکه نمایش خانگی در کشور دارد. یعنی 13.6درصد از جامعه مخاطبان ایرانی، اشتراک این شبکه را دارند. معمولا هر اشتراک برای یک خانواده دو تا چهارنفره است. با این حساب، شاید بتوان گفت 25 تا 30درصد از شهروندان ایرانی، از محتوای شبکه نمایش خانگی استفاده می‌کنند. اما مخاطبان تلویزیون چند نفرند؟ باز هم آمارها مختلف است، از 30 تا 80 درصد! مقایسه آمارها نشان می‌دهد که تلویزیون همچنان بزرگ‌ترین رسانه با بیشترین تعداد مخاطب است، اما مرور روندها در سال‌های اخیر، نتیجه امیدبخشی برای تلویزیون ندارد. به نظر می‌رسد مهاجرت مخاطبان از تلویزیون به شبکه نمایش خانگی متوقف نشده، بلکه شتاب بیشتری هم گرفته است.

درآمدها

درآمد شبکه نمایش خانگی از کجاست؟ این شبکه‌ها از سه منبع درآمد کسب می‌کنند: تبلیغات، اشتراک مخاطبان و ترافیک اینترنتی! به رغم انتشار برخی گزارش‌ها درباره درآمد پلتفرم‌های پخش ویدئو، هنوز آمار دقیق از دخل‌وخرج این شبکه وجود ندارد. برخی رسانه‌ها با استناد به گزارش فیلیمو نوشته‌اند که این مجموعه رسانه‌ها ماهانه 200میلیارد تومان درآمد دارند. برخی دیگر نیز رقم‌های بالاتری عنوان کرده‌اند. به‌هرحال با اتکا به آمارهای موجود و اعلام‌شده در رسانه‌ها می‌توان تخمین زد که در یک سال گذشته این پلتفرم‌ها مجموعا در حدود 6هزار و  500میلیون تومان درآمد داشته‌اند که این درآمد در سال جاری با احتساب تخمینی 30 درصدی درآمدها به آستانه 9هزار میلیارد تومان رسیده و در سال آینده نیز از 12هزار میلیارد تومان هم عبور خواهد کرد.

رشد قابل‌توجه مخاطبان و درآمدهای شبکه نمایش خانگی نشان‌دهنده آینده‌ای دشوار برای مدیران رادیو و تلویزیون است. فعلا به نظر می‌رسد صداوسیما به عنوان نهادی دارای بودجه‌ کلان که تاثیرگذاری خود را در یک ماراتن فرساینده می‌آزماید، رقابت با شبکه نمایش خانگی را دیر آغاز کرده. پخش یک مسابقه تلویزیونی با اجرای محمدرضا گلزار، تلاش برای تولید سریال‌های محبوب و بازگرداندن عروسک‌‌های دوست‌داشتنی سال‌های گذشته، بخشی از این رقابت دیرهنگام است. البته صداوسیما این رقابت را تنها از منظر تولید محتوا پی نگرفته و تلاش دارد با محدود کردن شبکه نمایش خانگی، از قدرت مانور آن بکاهد.