سرعت مجاز دو متغیر پولی

آمارهای اعلامی بانک مرکزی نشان می‌دهد رشد نقطه‌به‌نقطه نقدینگی در دی‌ماه با کاهش 1.8واحد درصدی نسبت به ماه قبل 25.2درصد است. رشد نقطه‌به‌نقطه پایه پولی نیز با کاهش 1.8واحد درصدی نسبت به ماه قبل به 31.7درصد رسید. بررسی‌ها نشان می‌دهد نرخ رشد نقطه‌به‌نقطه نقدینگی در پایین‌ترین میزان خود در 4.5 سال اخیر بوده است. هدف‌گذاری رشد نقدینگی بانک مرکزی تا پایان امسال رسیدن به رشد 25درصدی است.

بررسی‌های «دنیای اقتصاد» نشان می‌دهد که هدف رشد 25درصدی بانک مرکزی تنها در صورتی محقق می‌شود که رشد این متغیر در فصل زمستان از 5.6درصد فراتر نرود؛ به عبارت دیگر رشد نقدینگی ماهانه در سه ماه پایانی سال باید کمتر از 1.8درصد باشد. طبق آمارها رشد ماهانه نقدینگی در دی‌ماه 0.8درصد بوده است که از 1.8درصد کمتر است. به نظر می‌رسد در صورت ادامه‌دار بودن روند کاهشی رشد نقدینگی در دو ماه پایانی سال، رسیدن به این هدف دست‌یافتنی خواهد بود. طبق محاسبات تنها در شرایطی که نرخ رشد ماهانه نقدینگی بیش از 3درصد باشد بانک مرکزی به هدف‌گذاری خود نخواهد رسید.

هدفگذاری نقدینگی و تورم

بانک مرکزی در سال 1401 هدف‌گذاری رشد نقدینگی خود را 30درصد اعلام کرد اما رشد نقدینگی در این سال برابر با 39درصد شد که اختلاف زیادی با رقم هدفگذاری‌شده داشت. به طور کلی بانک مرکزی کارنامه مناسبی در رابطه با هدفگذاری‌های پولی ندارد؛ با‌این‌حال به نظر می‌رسد این بار وضعیت فرق می‌کند. هدف‌گذاری رشد نقدینگی تا پایان سال 1402 رسیدن به رشد 25درصدی است که به نظر می‌رسد با توجه به رشد 25.2درصدی نقطه‌به‌نقطه نقدینگی در اسفند‌ماه در صورت ثبات شرایط در دسترس خواهد بود. بااین‌حال هدف‌گذاری تورمی وضعیت متفاوتی دارد. هدف‌گذاری تورمی بانک مرکزی در سال 1402، 30درصد است.

پیش از این «دنیای اقتصاد» در گزارشی به بررسی سه سناریوی متفاوت در رابطه با رشد تورم پرداخت. بررسی‌ آمارهای به‌ثبت‌رسیده از ماه‌های قبل نشان می‌‎دهد که تورم ماهانه در 10ماه ابتدایی سال جاری به طور میانگین 2.5درصد بوده است. اگر این نرخ را معادل رویکرد واقع‌بینانه و معتدل در نظر بگیریم و فرض کنیم تورم بهمن و اسفند‌ماه سال جاری در همین سطح حفظ خواهد شد، در آن صورت نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه اسفندماه امسال به 34.3درصد خواهد رسید که پایین‌ترین رقم در دو سال اخیر محسوب می‌شود. در این سناریو، نرخ تورم میانگین سالانه نیز در عدد 41درصد می‌ایستد.

اگر این سناریوی واقع‌بینانه را کنار بگذاریم، می‌توان دو سناریوی خوش‌بینانه و بدبینانه را برای تورم امسال در نظر گرفت. در سناریوی خوش‌بینانه، نرخ تورم ماهانه در بهمن و اسفند سال جاری به 2درصد خواهد رسید. سطح 2درصدی تورم ماهانه برای دو ماه پایانی زمستان به این معناست که نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه سال 1402 به سطح 33.1درصدی می‌رسد. در این سناریو، نرخ تورم میانگین سالانه نیز کاهش پیدا می‌کند و در ارتفاع 40.8درصد خواهد ایستاد. در مقابل دو سناریوی پیشین، سناریوی بدبینانه تورم قرار دارد.

در سناریوی بدبینانه نرخ تورم ماهانه بهمن و اسفند1402 به 3درصد می‌رسد. این سطح از تورم ماهانه به این معناست که نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه در پایان سال 1402 وارد کانال 35درصد می‌شود؛ اما به کمتر از 35درصد نمی‌رسد. بر اساس برآوردها، در سناریوی بدبینانه نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه به 35.7درصد خواهد رسید. از آن سو، نرخ تورم میانگین سالانه نیز روی عدد 41.2درصد خواهد ایستاد که نسبت به سناریوهای قبلی عدد بالاتری است. به این ترتیب طبق بهترین پیش‌بینی‌ها به احتمال زیاد نرخ تورم به هدف‌گذاری 30درصدی خود در سال 1402 نخواهد رسید.

مساله انتظارات

در کوتاه‌مدت در کنار نظارت‌های بانک مرکزی و وضعیت ساختاری نظام بانکی عوامل دیگری همچون انتظارات تورمی نیز بر وضعیت رشد نقدینگی اثرگذار هستند. انتظارات تورمی با تقویت تقاضا برای پول در شرایطی که نرخ بهره از نرخ تورم پایین‌تر است متقاضیان بیشتری را برای دریافت وام به سوی بانک‌ها روانه می‌کنند. در شرایطی که انتظارات تورمی تحریک شده باشد، نسبت پول به شبه‌پول در اقتصاد بالا می‌رود و مردم تمایل بیشتری به استفاده از پول نقد خواهند داشت. با توجه به اینکه جزئیات آمارهای پولی توسط بانک مرکزی منتشر نشده است، نمی‌توان در رابطه با وضعیت نسبت پول به شبه‌پول در شرایط کنونی نظر متقنی داد؛ اما به نظر می‌رسد در صورت ثبات انتظارات این شاخص نیز روند کاهشی طی خواهد کرد.