چند روز است ماجرای کلاهبرداری «کوروش‌کمپانی» داغ شده است. البته شرکت «کوروش‌پردازان آی‌سا» با نام تجاری کوروش‌کمپانی شناخته می‌شود. اگرچه شاید تا چند روز پیش عده‌ای حتی نامی از این شرکت نشنیده بودند، اما تبلیغات مویرگی و گسترده این شرکت در فضای مجازی به قدری پیش رفته بود که حالا تعداد زیادی از مردم از شهروندان عادی گرفته تا بازیگران، ورزشکاران و القصه بسیاری از سلبریتی‌ها هاج و واج و از این حجم از کلاهبرداری انگشت به دهان مانده‌اند.
اواسط ماه جاری بود که خبر کلاهبرداری کوروش‌کمپانی از طریق فروش گوشی آیفون مثل بمب ترکید و اعلام شد که مدیران شرکت از کشور متواری شده‌اند. این شرکت در حوزه بازرگانی تلفن همراه فعالیت داشت و مدعی بود تلفن همراه آیفون را از طریق حذف واسطه‌ها به قیمت 20 میلیون تومان به دست مصرف‌کننده می‌رساند؛ یعنی نصف قیمت جهانی.
به گزارش شرق، همین کافی بود تا دلباختگان گوشی آیفون سراسیمه تقاضای این شرکت را لبیک بگویند؛ به‌خصوص که این شرکت برای تبلیغات از چهره‌های سرشناس هم کمک گرفته بود. گفته می‌شود کوروش‌کمپانی در عرض 10 ماه، دو هزار میلیارد تومان به جیب زده است. شیوه کلاهبرداری کوروش‌کمپانی پانزی بود. ترفند پانزی یک عملیات سرمایه‌گذاری کلاهبردارانه است. در این ترفند، به سرمایه‌گذاران سود‌هایی برگردانده می‌شود که از بهره‌های متعارف به شیوه‌ای غیرعادی بالاتر هستند. البته این سود از پول سرمایه‌گذاران بعدی تأمین می‌شود و شرکت یا فرد دریافت‌کننده سرمایه نیازی به انجام کار اقتصادی با پول دریافتی ندارد؛ ترفندی که از نام چارلز پانزی گرفته شده است؛ یک بازرگان اهل ایالات متحده آمریکا و مجری یک سیستم کلاهبرداری که این شیوه به نام خودش شهرت یافت. مدیران این شرکت پس از دریافت پول از مردم به آن‌ها وعده می‌دادند که یک ماه دیگر گوشی خود را دریافت می‌کنند. گوشی آیفونی که در بازار واقعی به قیمت
35 تا 40 میلیون تومان دست به دست می‌شود. ایسنا مدعی شده که آن‌ها حتی قرارداد‌های خود را طوری تنظیم کرده بودند که در صورت تأخیر در تحویل کالا، اتهامی متوجه آنان نباشد. القصه اینکه برای طی این مسیر به جلب اعتماد مردم نیاز بود. پس چه چیز راحت‌تر و باورپذیرتر و قابل دسترس‌تر از همراهی چهره‌های مشهور. کوروش‌کمپانی با تبلیغات گسترده و ضبط ویدئو‌های فراوان از بازیگران، ورزشکاران و و بلاگر‌ها تلاش کرد به مشتریانش بقبولاند که شرکتی معتبر و قابل اطمینان است. کسانی از‌جمله مهران مدیری، رامبد جوان، شهاب حسینی، علیرضا بیرانوند، هادی چوپان، محسن افشانی، الهام حمیدی، الهام پاوه‌نژاد، مریم مؤمن، هادی ساعی، یوسف تیموری، محسن ابراهیم‌زاده، اکبر عبدی، منوچهر هادی، الهه منصوریان، شهربانو منصوریان، سهیلا منصوریان، یوسف صیادی، رضا شفیعی‌جم، سیدجواد هاشمی و برخی سلبریتی‌ها با این جریان همراه شدند تا این شرکت ره صدساله را یک‌شبه طی کند. کسانی که حالا خودشان در مظان اتهام‌اند و بعضا پشیمان.
ورود پلیس به پرونده
این شرکت در ماه‌های گذشته نتوانسته بود از عهده تعهدات خود برآید. به همین دلیل برخی از کسانی که به پیش‌خرید موبایل از این شرکت اقدام کرده بودند، در یکی از کلانتری‌های غرب تهران شکایتی ثبت کرده‌اند. این خبر را چند روز پیش ایرنا اعلام کرد و نوشت: «پس از پلمب‌شدن دفتر این شرکت در پی شکایت شهروندان، به‌تازگی در فضای مجازی فیلمی با موضوع متواری‌شدن مدیر اصلی این شرکت مطرح شده است. یک منبع آگاه در فراجا این موضوع را تأیید و اعلام کرد که پیگیری‌ها برای دستگیری او در دستور کار است.
ضمن آنکه اقدامات کارآگاهی از اطرافیان و نزدیکان این فرد برای کسب اطلاعات بیشتر و احقاق حقوق مال‌باختگان در دست اقدام است. پیگیری‌ها نشان می‌دهد این شرکت که خود را نخستین شرکت نمایندگی واردات و تعمیرات اپل با گارانتی معرفی کرده بود، صفحه خود را در فضای مجازی بسته و تارنمای آن در اینترنت نیز از دسترس خارج شده است». اما 27 بهمن رئیس پلیس امنیت اقتصادی فراجا به صورت رسمی در این‌باره توضیح و از ورود پلیس به این پرونده خبر داد.
سردار حسین رحیمی تأیید کرد که متهم اصلی شرکت «کوروش‌کمپانی» قبل از تشکیل پرونده متواری شده است، اما یکی از اعضای اصلی این شرکت بازداشت و دو نفر دیگر تحت تعقیب هستند و با هماهنگی دستگاه قضائی تمام اموال متهم اصلی توقیف شد؛ «متأسفانه در جریان فعالیت این شرکت برخی افراد سرشناس و شناخته‌شده اقدام به تبلیغ برای این شرکت کرده‌اند که به اتهامات آنان هم رسیدگی خواهد شد. افرادی که اقدام به ثبت‌نام گوشی از این شرکت کرده‌اند با به همراه داشتن مدارک و مستندات خود به‌منظور تشکیل پرونده و انجام اقدامات بعدی پلیس امنیت اقتصادی فراجا واقع در ابتدای مرزداران مراجعه کنند».
کارزاری برای رسیدگی
چند روز گذشته است؛ هنوز از اینکه چطور قرار است ضرر و زیان مال‌باختگان جبران شود خبری نیست، اما همچنان بحث درباره این کلاهبرداری در فضای مجازی و فضای واقعی داغ است. بسیاری می‌پرسند بانک عامل کوروش‌کمپانی باید اعلام کند چگونه به آن‌ها اجازه برداشت دو هزار میلیارد تومان را داده است؟ صف طولانی مال‌باختگان کوروش‌کمپانی برای ثبت شکایت همچنان پابرجاست و دو سه روز پیش هم کارزاری برای رسیدگی به پرونده شرکت کوروش‌کمپانی و جلوگیری از کلاهبرداری‌های مشابه خطاب به رئیس و نمایندگان مجلس و همچنین رئیس سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان ثبت شد: «.. در این بین جای خالی نظارت جدی‌تر بر فعالیت این‌گونه شرکت‌ها که کالا را نصف قیمت آن در بازار و حتی بسیار پایین‌تر از قیمت خرید جهانی آن! پیش‌فروش می‌کنند، احساس می‌شود؛ بنابراین ما در مرحله اول از قوه قضائیه و دیگر ارگان‌های ذی‌ربط درخواست داریم ضمن پیگیری جدی و سریع پرونده شرکت مذکور، به بررسی دقیق فعالیت دیگر شرکت‌های مشابه که شائبه فروش به «شیوه پانزی» در آن‌ها وجود دارد پرداخته و افراد سرشناس را که به تبلیغ این‌گونه شرکت‌ها می‌پردازند، ملزم به توجه و تحقیق بیشتر در مورد آن‌ها کنند. اما در کنار این موضوع، هم‌اکنون شرکت‌ها و فروشگاه‌های دیگری نیز گوشی‌های موبایل آیفون سری 14 و 15 را با شرط آنتن‌دهی دائمی با ترفند‌های مختلف و قیمت بالاتر به فروش می‌رسانند که در صورت بروز مشکلات بعدی، احتمالا مشتریان آنان نیز دستشان برای شکایت به جایی نخواهد رسید؛ بنابراین از نمایندگان محترم مجلس و دیگر اشخاص و نهادهای تصمیم‌گیر درخواست تغییر در سیاست‌های قانونی مبنی بر ممنوعیت واردات این مدل از گوشی موبایل را که در اکثر نقاط دنیا به عنوان یک کالای معمولی مورد استفاده قرار می‌گیرد، داریم تا با واردات قانونی و رجیستر‌شدن آن، دست کلاهبرداران و سوءاستفاده‌گران کوتاه شود».
بازی با چهره‌ها
سلبریتی‌ها، بازیگران، بلاگر‌ها و ورزشکارانی که مردم به اعتبار آن‌ها به خیل خریداران کوروش‌کمپانی پیوستند، این روز‌ها مواضع متفاوتی گرفته‌اند؛ به‌ویژه اینکه آتش نارضایتی برخی از مشتریان این شرکت هم حسابی تند است. یکی از مال‌باختگان به انتخاب گفته: «ماجرا خنده‌دار است. از شریفیان و گودرزی و قرهداغی و سلبریتی‌ها شکایت شده است. افراد فاکتور 240میلیونی و 600میلیونی از او دارند و دستشان به جایی بند نیست. همین کوروش‌کمپانی می‌گفت من پایان خدمت ندارم و پاسپورت هم ندارم و از ایران نمی‌روم، اما عکس‌هایش در خارج درآمد.
درعین‌حال جواز‌ش منتشر شده است. خاطره قرهداغی یکی از اعضا بود و او هم نیست. در مکان ساختمان فرم‌ها رها‌شده روی زمین است». او به سلبریتی‌ها هم اشاره کرده بود: «الهام حمیدی استوری گذاشته که با وکیل پیگیر کار شما هستیم. خیلی دیگر از این سلبریتی‌ها تبلیغ کوروش‌کمپانی را کردند. مردم روی حساب خیلی از این‌ها خرید کردند. هادی چوپان که قهرمان ملی و مردمی بود هم خرید کرده بود و مردم گول خوردند.
خواهران منصوریان و هادی ساعی هم تبلیغ کردند. واقعا سؤال برای من است که باید یک واحد نظارتی سؤال کند چرا این همه پول به حساب این فرد آمده است؟ در ماه از هر کارت شما 500 میلیون جابه‌جا می‌توانید بکنید؛ این آدم که میلیارد‌ها پول به حسابش رفته کسی نظارت نکرده است؟ بالاخره ارز از کشور خارج کرده است. تراکنش مالی شرکت هم مشخص است و یک عدد هزار میلیاردی به حسابش ریخته شده است». مریم مؤمن هم بازیگر دیگری بود که به این ماجرا واکنش نشان داد و ضمن عذرخواهی از مردم نوشت که آن‌ها پول و وقتشان را در این ماجرا از دست داده‌اند، اما کسانی، چون او آبرو و اعتبارشان هم هدر رفته است. او گفت هر کاری از دستش برآید انجام می‌دهد و خلاصه اینکه «عزت و احترام و آبرو با هیچ پولی قابل خرید نیست». به نظر می‌رسد بسیاری از این چهره‌ها از اینکه در این ماجرا مقصر شناخته شوند، نگران هستند؛ به‌خصوص که حقوق‌دان‌ها و برخی مسئولان هم در این زمینه واکنش نشان داده‌اند.
چه کسانی مقصرند؟
جلال رشیدی‌کوچی، نماینده مجلس شورای اسلامی از‌جمله مسئولانی است که به ماجرای کلاهبرداری کوروش‌کمپانی واکنش نشان داد. او با انتشار ویدئویی در حساب اینستاگرام خود، مقصر اصلی این کلاهبرداری را کسانی دانست که واردات آیفون را به بهانه‌های واهی ممنوع کردند؛ «آیا مقصر جوانی است که از علاقه مردم به گوشی‌های آیفون سوءاستفاده کرده و از فرصت پیش‌آمده برای پیش‌فروش 200 هزار گوشی به قیمت 25 میلیون تومان سود کرده و پول را برداشته و فرار کرده؟ یا افراد مشهوری که بدون اطلاع از پشت پرده ماجرا رفتند و برای این کمپانی تبلیغ کردند و امروز انگشت اتهام به سمت آنهاست؟ به‌نظر من مقصر اصلی آن‌هایی هستند که چند وقت قبل تصمیم گرفتند واردات آیفون را به بهانه‌های واهی به کشور ممنوع اعلام کنند، بدون اینکه توجه کنند چه زندگی‌هایی دارد نابود می‌شود و چه علاقه‌مندی‌هایی که تبدیل به تنفر می‌شود». او همچنین گفت: «مقصر اصلی دولت‌هایی هستند که با تصمیمات اشتباه خودشان زمینه‌ساز بروز فساد می‌شوند. این گوشه کوچکی از فساد بزرگی است که پشت پرده ممنوعیت واردات آیفون نهفته است». اما تکلیف مال‌باختگان این ماجرا چه خواهد شد؟ امید سلیمی‌بنی، حقوق‌دان به خبرآنلاین گفته است که بسته به قراردادی که مردم با این شرکت دارند، باید از دادگاه بخواهند شرکت مجبور شود به تعهداتش عمل کند؛ «اگر فروشنده تعهد کرده موبایل خاصی را به قیمت مشخصی به خریداران بدهد، باید از او بخواهند تعهدش را انجام دهد یا جنس را تحویل دهد. اگر مشخص شود فروشنده توانایی دادن جنس خریداری‌شده را ندارد، خریداران می‌توانند ابطال معامله و مطالبه وجه پرداختی‌شان را از دادگاه بخواهند که با توجه به گستردگی پرونده و از دسترس خارج‌شدن مدیران شرکت، احتمالا این ماجرا بسیار طولانی خواهد شد. این‌طور بگویم که پول رفته و دادگاه حقوقی هم با پیچیدگی‌های بسیاری در پرونده به حکم نهایی و اجرای آن خواهد رسید و به نظر می‌رسد طبق روال معمول به این زودی، پول به دست کسی نرسد». رسول کوه‌پایه زاده، حقوق‌دان و وکیل پایه‌یک دادگستری نیز در این زمینه به مهر توضیحاتی داده است: «در موضوع کوروش کمپانی چنانچه شکات یا مدعی‌العموم بتوانند قصد مجرمانه اشخاص مشهور را ثابت کنند، این سلبریتی‌ها به عنوان معاون در ارتکاب بزه تحت تعقیب قرار خواهند گرفت، ولی در صورت فقدان احراز قصد مشترک با مجرم اصلی، مسئولیت کیفری ایشان منتفی است.
اما در بعد مسئولیت حقوقی و مدنی بر اساس قوانین و مقررات و اصول کلی و عمومات حقوقی و قواعد فقهی بی‌تردید تبلیغ‌کنندگان مسئول جبران خسارات وارده بوده و باید پاسخگو باشند». به گفته او مطابق ماده هشت قانون مسئولیت مدنی اشخاصی که بر اثر تصدیقات یا انتشارات مخالف واقع به حیثیت و اعتبار و موقعیت دیگری زیان وارد آوردند، مسئول جبران خسارت دانسته شده‌اند؛ «همچنین ماده هفت حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان نیز تبلیغات خلاف واقع و اطلاعات نادرست را که موجب فریب و اشتباه مصرف‌کننده شود، ممنوع اعلام کرده است. مطابق ماده 2 آیین‌نامه اجرائی همین قانون استفاده از اسامی، عناوین و نشان افراد و مؤسساتی که دارای شهرت هستند، به نحوی که مصرف‌کننده را فریب دهد، از‌جمله مصادیق تبلیغات خلاف واقع محسوب می‌شود.
اما بر اساس قواعد حقوقی که منبعث از فقه است، مسئولیت اشخاص تبلیغ‌کننده قابل طرح است. از‌جمله این قواعد قاعده حقوقی تلازم سود و زیان است». او در توضیحات بیشتری گفته است: «از آنجا که اشخاص معروف به ازای انجام تبلیغ و تأیید کالا و جلب اعتماد و جذب خریدار از فروشنده پول دریافت می‌کنند باید پاسخ‌گوی زیان‌های احتمالی ناشی از عملشان هم باشند؛ یعنی همان‌طور که سود انجام تبلیغات را دریافت می‌کنند باید پاسخ‌گوی ضرر‌های ایجادشده هم باشند. اگر سودی می‌کنند باید خسارت یا خطرات ناشی از آن را هم بپذیرند. این یک قاعده فقهی تحت عنوان «من له الغنم فعلیه الغرم» است. اصل دیگری داریم تحت عنوان اصل منع سوءاستفاده از حق. سلبریتی‌ها حق دارند از حق بر شهرت یا حق بر جلوت استفاده کنند و در آگهی‌ها و تبلیغات شرکت کنند و در مقابل آن پول دریافت کنند؛ اما در مقابل هر حقی، تکلیف و مسئولیت وجود دارد و مطابق اصل 40 قانون اساسی هیچ‌کس نمی‌تواند اعمال حق خویش را وسیله اضرار به غیر قرار دهد».
وحید آگاه، استاد حقوق دانشگاه علامه نیز به هم‌میهن گفته است: «درخصوص اینکه برخی سلبریتی‌ها اقدام به تبلیغ در این زمینه کردند، باید به چند نکته توجه کنیم. برخی افراد ممکن است در یک ویدئو بگویند ما این شرکت را می‌شناسیم و از مردم بخواهند خرید کنند. وجه دیگر این است که یک هنرمند به شرکتی رفته و از آن عکسی گرفته و رفته است. این دو، صورت مختلفی دارد. نکته بعد این است که اگر تمام مجوز‌های قانونی از سوی شرکت وجود داشته باشد، اگر بعد‌ها این شرکت مذکور به تعهداتش عمل نکند، از دید بنده مسئولیتی با هنرمندی که تبلیغ کرده، نیست؛ مگر اینکه بگوییم آن شرکت مجوز و صلاحیت قانونی نداشته است. در این مورد خاص، هنرمند باید تحقیق می‌کرده است».