سازمان اطلاعات سپاه چگونه اموال بابک زنجانی را شناسایی کرد؟

سرویس سیاست مشرق- اوایل هفته جاری رئیس دستگاه قضا، از بازگردانده شدن اموال بانک زنجانی به ایران خبر داد. یک روز پس از آن فرزین رئیس کل بانک مرکزی در خبری تکمیلی اعلام کرد که بازگرداندن دارایی‌های ارزی ایران با کمک دستگاه‌های امنیتی صورت گرفته و پیگیری مستمر، شناسایی و انتقال اموال بابک زنجانی یک پروسه بزرگ را طی کرده است.

اما دارایی‌های ارزی زنجانی چگونه به ایران بازپس گردید و مسیر شناسایی و انتقال آن چگونه بوده است؟ پرونده بابک زنجانی و عناوین اتهامی آن مدت‌ها در صدر اخبار قرار داشته و بسیاری از مردم منتظر بودند که بدانند که عاقبت این اخلال‌گر نظام اقتصادی کشور چه خواهد شد.

زنجانی جوانی پول‌دار که انتشار عکس‌هایش در کنار اکبر هاشمی رفسنجانی، حسن روحانی و برخی سیاست‌مداران دیگر او را به صدر اخبار آورده و یک شبه از او یک سلبریتی ساخته بود. همین موضوع باعث شد خبر دستگیری زنجانی مثل بمب در شهر ترکیده و تصاویر زنجانی با لباسی زندانی در شهر دست به دست می‌شد.

آن روزها کسی دوست نداشت مسئولیت اقدامات بابک زنجانی را برعهده گرفته و زنجانی میان گروه‌های سیاسی پاسکاری می‌شد، اکبر ترکان که مشاور اقتصادی دولت روحانی بود با دستگیری بابک زنجانی از سوی قوه قضائیه طی یادداشتی خواستار آن شده بود که عوامل پشت پرده بابک زنجانی نیز شناسایی و با آنها برخورد شود.

اکبر ترکان نوشته بود:

در ماجرای بابک زنجانی باید به دنبال افرادی که پشت سر وی بودند و موجب رشد چنین افرادی شده‌اند، باشیم. باید پرسید که چرا ظرف چند سال یک فردی مانند زنجانی به چنین جایی رسید و چه کسانی اجازه رشد وی را دادند و چه شرایطی رشد این نوع افراد را فراهم کرد.

از سوی دیگر، رسانه‌های اصلاح‌طلب نیز یکی پس از دیگری دستگیری زنجانی را با آب و تاب پوشش داده و آن را مصداق ضدفساد بودن دولت روحانی جلوه داده و خواستار پیگیری عوامل پشت پرده و ریشه‌های شکل‌گیری حلقه‌هایی بودند که باعث تولدی بابک زنجانی شده بود.

اما زنجانی در همان اولین جلسات دادگاه به حرف آمده و اعتراف کرد که جرقه میلیارد شدنش با استفاده از محموله‌های میلیون دلاری ارز دولتی بود که رئیس‌کل اسبق بانک مرکزی در دولت‌های هاشمی و خاتمی در اختیار او قرار می‌داده است تا در بازار آزاد بفروشد.

زنجانی در یکی از مصاحبه‌هایش از زندان گفت که اولین محموله دلارهای دولتی که از مرحوم نوربخش گرفته و در بازار آزاد فروخته است، روزانه 17 میلیون تومان برایش سود داشته و او با آن پول‌ها در میرداماد، یک دفتر اداری خریده بود

بابک زنجانی 30 شهریور سال 92 می‌گوید:

زمانی که در تهران سرباز بودم، آقای هاشمی‌رفسنجانی برای بازدید به آنجا آمدند، گفتند تعدادی سرباز برای ریاست‌جمهوری، بانک مرکزی و جاهای مختلف انتخاب کنند. وقتی به عنوان سرباز به بانک مرکزی رفتم گفتند شما باید به‌عنوان راننده، آقای نوربخش را جابه‌جا کنید. حدود 5 ماه از سربازی‌ام مانده بود. من در دفتر آقای نوربخش کار ثبت نامه‌ها را انجام می‌دادم، بعد هم رانندگی آقای نوربخش را می‌کردم. بعد از خدمت ... آقای نوربخش 4-5 جا را انتخاب کرده بود و برای کنترل بازار به آنها دلار می‌داد تا در بازار پخش کنند. دلار 300 تومان بود و همه می‌گفتند دلار می‌خواهد هزار تومان شود. مردم می‌رفتند شب تا صبح در صف بانک‌ها می‌خوابیدند تا دلار بگیرند و در بازار بفروشند. آقای نوربخش به من گفت شما هم بیا در این مجموعه‌هایی که دارند دلار تزریق می‌کنند و 4 یا 5 نفر بودند، کار کن. اولین روز 17 میلیون دلار ارز در بازار توزیع کردم و اولین کارمزد من هم 17 میلیون تومان (2 دهه پیش) بود.

همین جمله باعث شد تا فولادگر نماینده اصفهان در مجلس طی یک نطق طوفانی اعلام کند که برخی بابک زنجانی‌ها در دوره سازندگی متولد و در دوره اصلاحات رشد کردند.

پای بی‌بی‌سی فارسی هم به میان آمد!

یکی از شگردهای بابک زنجانی تغییر در وضعیت حواله‌ها بود، به عنوان مثال زنجانی محموله نفتی به ارزش بالغ بر دو میلیارد دلار شامل 12 نفت‌کش را از وزارت نفت تحویل گرفته و در ازای آن آل. سی یا ضمانتامه بانکی پرداخته می‌کرد او این محموله نفت را به قیمت 106 دلار می‌فروشد درحالی که قیمت روز نفت، 110 دلار بوده است و پول آن را نیز به وزارت نفت پرداخت نمی‌کند.

اما مسئولان وزارت نفت وقتی برای وصول آل. سی‌ها اقدام می‌کنند پی می‌برند که بانک صادرکننده این ضمانت‌نامه‌ها، بانکی واقع در جزایر مالزی و متعلق به بابک زنجانی است و امکان پرداخت ضمانت‌ها را که صدها برابر ارزش خود بانک است، ‌ ندارد.

زنجانی به مسئولان وزارت نفت وعده تسویه می‌دهد اما عنوان می‌کند نفتی را که قیمت آن 110 دلار بوده، 90 دلار فروخته است که زیان هنگفتی به حساب می‌آید. به نوشتهٔ بازتاب‌امروز، این مبلغ با احتساب قیمت دلار سه هزار تومانی معادل 900 میلیارد تومان و با محاسبه دلار 4000 تومانی یک میلیاردو دویست میلیون تومان است.

با بالا گرفتن افشاگری‌ها علیه بابک زنجانی، او در اسفندماه 1391 با شبکه فارسی بی‌بی‌سی مصاحبه می‌کند و می‌گوید که درپی قرار گرفتن نامش در فهرست تحریم‌های اتحادیه اروپا تصمیم می‌گیرد که بخشی از سرمایه خود در خارج کشور، معادل پنج میلیارد و 200 میلیون دلار را با خرید حدود 117 شرکت سازمان تأمین اجتماعی، به ایران منتقل کند!

این گزارش‌ها در حالی در آخرین ماه‌های سال 1391 منتشر شد که نام بابک زنجانی در آذرماه همان سال در فهرست تحریم‌های اتحادیه اروپا قرار گفته بود.

تشکیل پرونده علیه بابک زنجانی

اوایل تابستان سال 92، گزارش‌های متعددی دربارهٔ فساد بابک زنجانی منتشر شد. در این میان، به ویژه موضوع محموله‌های نفتی و خرید شرکت‌های شستا توجه زیادی را به خود جلب کرد.

در آشکارترین موضع‌گیری‌ها، بیژن زنگنه، 19 شهریور 1392 اعلام کرد که بابک زنجانی بیش از دو میلیارد دلار به خزانه دولت بدهکار است که حاصل فروش نفت بوده است. بابک زنجانی اما این ادعا را رد کرد و گفت که فقط به افتتاح حساب برای یکی از شرکت‌های وابسته به وزارت نفت در بانکی در مالزی کمک کرده است. او مدتی بعد گفت که به دلیل تحریم نتوانسته مأموریت خود را مبنی بر دور زدن تحریم‌ها انجام دهد!

در آذرماه 1393، کمیسیون انرژی مجلس از دیدار و گفت‌وگو با بابک زنجانی برای حل مساله نفت خبر داد. در همین رابطه، حبیب آقاجری، عضو کمیسیون انرژی مجلس گفت که چندین جلسه با حضور مسئولان وزارت نفت و بابک زنجانی در مورد اختلاف‌های پیش آمده در خصوص فروش نفت و بدهی زنجانی به وزارت نفت برگزار شده، اما نتایج نهایی حاصل نشده است.

پس از آن، وب‌سایت الف، خبر داد که گزارش 700 صفحه‌ای از معاملات نفتی میان وزارت نفت و بابک زنجانی به مجلس ارسال شده است. با این همه بابک زنجانی در مصاحبه‌های خود بارها تاکید کرد که مدرکی برای اثبات اتهاماتش وجود ندارد. او تاکید کرده که محموله‌های نفتی را در شرایطی که «بسیار حساس و خطرناک بود و چشم دشمنان دنبال جلوگیری از این کار بود»، با موفقیت به مقصد رسانده است.

به گفتهٔ زنجانی، او به منظور فروش محموله‌های نفتی و با توجه به نیاز مالی شرکت هنگ‌کنگی، مبلغ 240 میلیون دلار و یک میلیارد و 200 میلیون یورو وام در اختیار این شرکت قرار داده تا مشکلاتش حل شود و از محل نقدینگی آل. سی‌ها، بازپرداخت انجام شود. مدتی بعد خبرگزاری فارس در گزارشی نوشت که اصلاح‌طلبان و مقامات وابسته به دولت روحانی، بابک زنجانی را بهانه کرده‌اند تا تخلفات شرکت‌های وابسته به شرکت ملی نفت و گاز ایران و پرونده بدهی‌ها به خزانه دولت را مخفی کنند.

خبرگزاری فارس به نقل از زنجانی نوشت:

زنجانی خود می‌گوید 17 میلیارد دلار از پول نفت ایران را بازگردانده است و پس از ورود بعضاً رسانه‌های متصل به برخی نهادهای خاص به مسئله فروش نفت توسط او، لو رفته و مورد تحریم قرار گرفته و کمتر از دو میلیارد دلار از پول نفت ایران در حساب‌هایش بلوکه شده است.

در بحبوحهٔ خبرهای داغ در رد و تأیید بابک زنجانی در رسانه‌های ایران و درپی درخواست نمایندگان مجلس از سران سه قوه برای برخورد با فساد مالی بابک زنجانی، غلامحسین محسنی‌اژه‌ای، دادستان کل کشور، ‌ نهم دی‌ماه 1392 خبر داد که بابک زنجانی با توجه به مسائل و اتهامات وارده در هفته‌های اخیر از سوی مراجع قضایی بازداشت شده است.

برگزاری دادگاه زنجانی چگونه بود؟

اولین جلسه دادگاه بابک زنجانی، 11 مهرماه 1394 به صورت علنی و به ریاست قاضی صلواتی در دادگاه انقلاب تهران برگزار شد. براساس کیفرخواست، سه نفر به عنوان متهم معرفی شدند.

حکم بابک زنجانی و دو متهم دیگر، پس از برگزاری 26 جلسه، 16 اسفند 1394 اعلام شد که براساس آن، هر سه متهم به اعدام محکوم شدند. آن‌ها همچنین به رد مال شاکی و شرکت ملی نفت ایران و جزای نقدی معادل یک چهارم پولشویی انجام‌شده، محکوم شدند. از این سه متهم نهایتاً حکم اعدام بابک زنجانی در دیوان عالی کشور قطعی شد و دو متهم دیگر به 20 سال حبس محکوم شدند.

غلامحسین محسنی اژه‌ای، سخنگوی قوه قضائیه پیش از برگزاری دادگاه اعلام کرد که این پرونده 209 جلد است و قرار مجرمیت در چهارهزار صفحه صادر شده است.

در کیفرخواست پرونده که در جلسات دادگاه قرائت شد، آمده است که قرار بازداشت متهمان 27 دی ماه 1392 در شعبه 6 دادسرای کارکنان دولت برای بابک زنجانی، حمید فلاح و مهدی شمس انجام شد و پرونده در اوایل سال 1393 ازسوی شورای عالی مبارزه با پولشویی مفتوح شد و وزارت نفت نیز در تاریخ 28 آبان 1393 شکایت کرد.

نجفی، نماینده دادستان در اولین جلسه دادگاه گفت که بابک زنجانی 11 شرکت نفتی ثبت کرده و در کشورهای عراق، ترکیه، تاجیکستان و مالزی هم به فعالیت‌های پولی و بانکی پرداخته است که یکی از مهمترین شرکت‌های نفتی، شرکتی در عراق بوده که بابک زنجانی 49 درصد سهام را از آن خود داشته است.

در کیفرخواست همچنین آمده بود که بابک زنجانی شرکت کُنت را با 10 میلیون یورو و شرکت دیگر را با چهار میلیون یورو سرمایه‌گذاری کرد و برای اینکه بتواند از یک بانک ایرانی هم بهره ببرد، 60 درصد سهام این شرکت را طی قراردادی با مدیرعامل وقت بانک ملت به مبلغ 90 میلیون یورو واگذار کرد و بانک ملت بعد از یکسال دوباره همان سهام را به مبلغ 160 میلیون یورو به بانک زنجانی فروخت!

در جلسه دوم دادگاه که باقی متن کیفرخواست قرائت شد، گفته شد که فعالیت بابک زنجانی در سال‌های 1392-1391 «دوره انفجار در نقدینگی سرمایه» بوده است، در کیفرخواست همچنین آمده است که بابک زنجانی از طریق فردی برای خرید نفتی معرفی شده است و از بانک مرکزی مبلغ 15 میلیون یورو وام به منظور توسعه میادین مشترک نفتی بین ایران و قطر گرفته است.

براساس کیفرخواست، اکثر قریب به اتفاق عملکرد متقلبانه زنجانی در معاملات از شرکت اچ. کی (HK) در بستر نخستین بانک سرمایه‌گذاری اسلامی (اف‌آی‌آی‌بی) و شرکت کنت صورت گرفته است.

در بخش دیگری از کیفرخواست، جزئیات معامله نفتی توضیح داده شده است که بابک زنجانی محموله‌هایی از جمله دو میلیون بشکه نفت خام، 106 هزار تن نفت کوره، 300 هزار تن نفت کوره، 900 هزار تن نفت کوره، 600 هزار تن نفت کوره، 250 هزار تن معیانات گازی و همچنین 120 هزار تن معیانات گازی (در مجموع 11 محموله) از شرکت اچ. کی گرفته است و مبلغ اعتبارات اسنادی گشایش یافته به ارزش دو میلیارد و 616 میلیون دلار آمریکا است. در جلسات دادگاه همچنین بارها تاکید شد که بسیار از فعالیت‌ها و اقدامات بابک زنجانی «کاملاً صوری» بوده است.

براساس متن کیفرخواست که در دادگاه قرائت شد، متهم ردیف اول پرونده مکلف بود دو میلیارد و 700 یورو به پیمانکاران پرداخت کند، اما 160 میلیون یورو پرداخت کرده و مابقی را صرف امور شخصی کرده است.

نماینده دادستان در دادگاه گفت که بابک زنجانی، تحریم را علت عدم پرداخت مابقی بدهی‌اش عنوان کرده اما اظهارات متهم در این راستا کاملاً بی‌اساس است. به گفتهٔ نماینده دادستان، متهم با این استدلال چندین ماه مدیران شرکت اچ. کی، نیکو، وزارت نفت، مدیران بانک مرکزی، نمایندگان مجلس، سازمان بازرسی، وزارت اطلاعات و سازمان اطلاعات سپاه را در خصوص استرداد و واریز مبلغ به حساب اچ. کی و بانک مرکزی درگیر کرده بود.

در دوازهمین جلسه دادگاه، قاضی صلواتی بابک زنجانی اعلام کرد که بابک زنجانی بابت تسویه صوری بدهی خود، دو میلیارد و 500 میلیون تومان به مسئول حقوقی سابق شرکت نفت رشوه پرداخت کرده است. قاضی صلواتی توضیح داد که شرکت نفت در سال 1392، ملک ایران‌زمین (از پروژه‌های متعلق به بابک زنجانی) را به ارزش 703 میلیارد تومان از بابک زنجانی خریده و در همان روز به قیمت هشت هزار میلیاردتومان به او فروخته است تا بدهی‌اش به صورت صوری تسویه شود.

فعالیت در سینما و ورزش و بازی با سلبریتی‌ها

بابک زنجانی در عرضه سینما و ورزش حضور فعالی داشت. او با تأسیس شرکت سورینت‌فیلم و باشگاه راه‌آهن سورینت وارد این دو عرصه شد.

در وب‌سایت بابک زنجانی درباره سورینت‌فیلم آمده بود که این شرکت یکی از شرکت‌های زیرمجموعه هلدینگ سورینت است و دارای مجهزترین تجهیزات و امکانات تولید فیلم است. سورینت‌فیلم سرمایه‌گذار سه فیلم بوده است که عبارت‌اند از: 1. فیلم هیچ کجا، هیچ کس به کارگردانی ابراهیم شیبانی 2. سیزده به کارگردانی هومن سیدی 3. نقش نگار به کارگردانی علی عطشانی

بابک زنجانی دربارهٔ فعالیت‌هایش در سینما گفته است:

دوربین‌هایی را که به دلیل تحریم نمی‌توانستند وارد ایران شوند خریداری کردیم، در بخش صدابرداری و تدوین هم سیستم‌های جدیدی وارد کردیم

محمود دینی، بازیگر و مدیر شرکت یاسین‌فیلم در گفت‌وگو با روزنامه شرق در سال 1395 دربارهٔ همکاری خود با بابک زنجانی گفت: قرار بود در سال 10 فیلم سینمایی تولید کنیم و قطعاً همه در جریان هستند که در این مدت سه پروژه سینمایی ساخته شد، به 17 فیلم سینمایی برای ساخت کمک شد و تجهیزات فنی بالغ بر پنج هزار میلیارد در اختیار پروژه‌ها گذاشته شد!

رد پای بابک زنجانی در ورزش به‌ویژه فوتبال نیز دیده می‌شود. تصاویر او در کنار مدیران ورزشی در باشگاه پرسپولیس و علی دایی، بازیکن و مربی سرشناس در رسانه‌های ایران منتشر شده است.

پس از بازداشت زنجانی، امیرعباس سلطانی، نماینده مجلس در این باره گفت که تخلف‌هایی از حضور بابک زنجانی در ورزش گزارش شده. البته زنجانی مثل همیشه تنها نبوده و از حمایت برخی بهره‌مند شده که قصد نداریم تا پایان کار، اسامی و جزییات بیشتری بگوییم چرا که احتمال از بین رفتن برخی اسناد دیگر وجود دارد.

شرکت‌های بابک زنجانی و سرنوشت آنها

بابک زنجانی بارها خود را فردی معرفی کرده که علاوه بر حفاظت از منافع و منابع ملی در خارج از مرزها، در کشور نیز به اشتغال‌زایی دست زده است. به گفتهٔ او، «حدود 17 هزار نفر» در شرکت‌های متعلق به او کار می‌کردند و ماهانه «میلیاردها تومان» حقوق پرداخت می‌کرده است. شرکت هلدینگ توسعه سورینت قشم معروفترین شرکت متعلق به بابک زنجانی است که گردش مالی آن «میلیاردی» عنوان شده است.

از زمان بازداشت بابک زنجانی، رقم بدهی او به وزارت نفت و دولت محل اختلاف بوده است که به نظر می‌رسد اختلاف در محاسبه اصل و سود بدهی باشد.

بیژن زنگنه، وزیر نفت دولت روحانی، آبان‌ماه 1395 اعلام کرد که تاکنون حدود دو هزار میلیارد تومان از بدهی بابک زنجانی به وزارت نفت عودت داده شده است، او طلب وزارت نفت از بابک زنجانی را «بیش از 3.5 میلیارد دلار با سود پول» اعلام کرد بود.

البته در مقابل اما زهره رضایی، مشاور حقوقی زنجانی در امور بین‌الملل، شهریورماه 1396 تاکید کرد که رقم بدهی زنجانی کاملاً شفاف در دادنامه قطعی صادره از دیوان عالی کشور آمده است و طرفین باید به آن تمکین کنند.

با این حال، بیژن زنگنه دو سال بعد، در تیرماه 1398 بار دیگر یادآور شد که «اصل پول نفت دو میلیارد و 700 میلیون دلار» بوده اما «با محاسبه بهره» رقم بدهی بیشتر از اینها می‌شود.

بیژن زنگنه چند ماه بعد، در آذرماه 1398 حرف خود را تغییر داد و به جای سود پول گفت که «اصل بدهی بابک زنجانی بالای دو میلیارد و 100 میلیون دلار است که با لحاظ بدهی‌های فرعی رقم بدهی‌ها بسیار بالاتر می‌رود». او همچنین تاکید کرد که «فقط 600 میلیون دلار آن هم در ابتدای بازداشت پرداخت شد» و مبلغ دیگری به دست وزارتخانه نفت نرسیده است.

براساس گزارش‌ها، بخشی از اموال بابک زنجانی به منظور تسویه بدهی به وزارت نفت منتقل شده است. در همین رابطه، سخنگوی قوه قضائیه هشتم تیرماه سال 1399 اعلام کرد که نزدیک به سه هزار میلیارد تومان از اموال بابک زنجانی به وزارت نفت تحویل داده شده است.

حکم اعدام بابک زنجانی آذرماه 1395 تأیید شد، احمد مرتضوی مقدم، رئیس وقت دیوان عالی کشور 25 تیرماه 1400 در یک برنامه تلویزیونی گفت که حکم اعدام بابک زنجانی قطعی است ولی ممکن است همکاری کند و مورد تخفیف قرار گیرد.

یک روز پس از آن، رسول کوهپایه‌زاده، وکیل بابک زنجانی به ایلنا گفت که با توجه به اقداماتی که انجام گرفته چنانچه وجوه مربوطه مسترد شود، قطعاً موکل مشمول عفو و بخشودگی خواهد شد و همه باید در مقابل قانون و آرا قطعی مراجع ذی‌صلاح قضایی، تمکین کنیم.

نقش اطلاعات سپاه در شناسایی اموال زنجانی

با وجود آنکه زنجانی و وکلایش گاه و بی‌گاه به این موضوع اشاره می‌کردند که اموال خود را به صندوق دولت بازپس خواهند داد اما هیچ‌گاه به صورت عملی قدمی در این مسیر برنداشتند، این موضوع باعث شد تا تیمی تخصصی در سازمان اطلاعات سپاه با تلاش‌های خاموش در چند فاز جداگانه و تخصصی به آنالیز عملکرد زنجانی پرداخته و با ردزنی‌های فنی به کشف اموال زنجانی بپردازند.

این اموال در چند کشور مختلف از جمله ترکیه، امارات و تعدادی از کشورهای آسیای میانه و جنوب شرقی آسیا پخش شده بود که سربازان گم‌نام امام زمان (عج) توانستند آن‌ها را شناسایی و با کمک دستگاه قضایی استرداد کنند.

از جمله نکات مهم در این اقدام آن بود که کلیه مسیرهای پنهان‌سازی بابک زنجانی کشف گردیده است، این عملیات برون مرزی با اقدامات هوشمند صورت گرفته و سازمان اطلاعات سپاه از تمامی ظرفیت‌های تکنیکی، دیپلماتیک و شناو خود استفاده کرده است، این اقدام آنچنان با طرافت بالا صورت گرفته که بابک زنجانی پس از شنیدن این خبر در زندان از آن متعجب گردیده است! این شخص با وجود آنکه در بخش‌هایی از این عملیات همکاری‌هایی داشته اما گمان نمی‌کرد که اطلاعات سپاه با رصد نقطه‌ای بتواند بخش‌های غیرگزارش شده را نیز شناسایی و استرداد کند.

در حالی‌که رسانه‌های ضدانقلاب در آستانه انتخابات آتش توپخانه خود را برای ایجاد فضای ناامید کننده به کار برده‌اند، اقدام سازمان اطلاعات سپاه توانست با احقاق حق ملت ایران بخشی از این فضاسازی رسانه‌ای را خنثی سازد.

پروسه کشف و شناسایی از یک سو و باز پس‌گیری آن‌ها و انتقال آن‌ها به داخل ایران به صورت ارزی بی‌شک علاوه بر فلج سازی راهبردهای ترکیبی دشمن توانست ویترین جنگ ادراکی را نیز تغییر داد.